რა მდგომარეობა გვაქვს საკეისრო კვეთების  მაჩვენებლის კუთხით საქართველოში?

ბოლო 10 წლის განმავლობაში დაახლოებით 46%-ით არის გაზრდილი საკეისრო კვეთის სიხშირე. ჩვენ გამონაკლისი არ ვართ. თურქეთში, მაგალითად, ყოველი მეორე ბავშვი საკეისრო კვეთით იბადება.
ეს ცუდია იმ თვალსაზრისით, რომ ზოგადად საკეისრო კვეთა არის სამედიცინო ჩარევა, რომელიც სიცოცხლის შენარჩუნების მიზნით კეთდება. როგორც ყველა ქირურგიულ ოპერაციას, მასაც ახასიათებს გართულებები. საკეისრო კვეთის შემდგომი ყოველი ორსულობა გართულების რისკის მატარებელია. ეს გართულება მეორე და მესამე საკეისრო კვეთის შემდეგ ორჯერ მატულობს. ამიტომ იქ, სადაც შეიძლება საკეისრო კვეთის თავიდან აცილება აუცილებლად უნდა ავიცილოთ, რადგან ბუნებამ ბუნებრივი გზით მშობიარობა დააწესა, რომელსაც ყველაზე ნაკლები გართულება ახლავს, ვიდრე ნებისმიერ ქირურგიულ ჩარევას, მათ შორის საკეისრო კვეთას. ამიტომ ჩვენთვის მთავარია, საკეისრო კვეთა ჩაუტარდეს ყველას, ვისთვისაც ეს საჭიროა და არ ჩაუტარდეს მას, ვისთვისაც ეს საჭიროებას არ წარმოადგენს. ჩვენთან მაჩვენებელი გაზრდილია. საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ფარგლებში დაფინანსებული  შემთხვევების დაახლოებით 41% საკეისრო კვეთაზე მოდის. ეს მაჩვენებელი ძალიან მაღალია. ამდენად ჩვენი მიზანია, შემცირდეს საკეისრო კვეთა იმ ქალებში, ვისაც ის არ ესაჭიროება. საქმე ეხება არამხოლოდ საყოველთაო ჯანდაცვის თანხების დაზოგვას, არამედ დედებისა და ბავშვების ჯანმრთელობას და იმ პოტენციური გართულებების თავიდან აცილებას, რომელიც თან სდევს საკეისრო კვეთას.

გასაგებია, რომ ის რიცხვი, რომელსაც თქვენ ასახელებთ, დიდია და გონივრული ეჭვი გაქვთ რომ საკეისრო კვეთები იმ შემთხვევებშიც ტარდება, როცა ის საჭირო არაა, მაგრამ, გარდა ამისა, ხომ არ გაქვთ სხვა მტკიცებულებები? მაგალითად, შემთხვევები, როცა თქვენმა მონიტორებმა გადამოწმების შემდეგ ნახეს, რომ არასაჭირო შემთხვევებში მოხდა საკეისრო კვეთის ჩატარება?

რა თქმა უნდა, მონტიორები დადიან და ხდება შემთხვევების გადამოწმება, მაგრამ ისტორიაში შესაძლებელია საკეისრო კვეთის ჩვენების კარგად გაფორმება.  ანუ დიაგნოზი იყოს ისეთი, რომელიც პროტოკოლის მიხედვით საკეისრო კვეთის ჩატარებას გაამართლებს. მონიტორისთვის რთულია ხოლმე დასკვნის გამოტანა. ამიტომ ზოგადად უნდა შევხედოთ მაჩვენებელს. ასევე არსებობს ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი ინდიკატორი - საკეისრო კვეთის სიხშირე დაბალი რისკის მქონე მშობიარეებში. დაბალი რისკისაა მშობიარე, რომელსაც არანაირი გართულება არ აქვს, მშობიარობა არის პირველი, დროული, ერთნაყოფიანი და თავით წინმდებარეობაა. ოთხივე პარამეტრის ერთობლიობისას ორსული ითვლება დაბალი რისკის მქონედ, რომელთანაც საკეისრო კვეთის საჭიროება არის მინიმალური. ასეთი ინდიკატორი/მაჩვენებელი არასოდეს გამოგვიყენებია ჩვენს ქვეყანაში. აშშ-ში ახლა დაიწყეს ამ მაჩვენებლის გამოყენება, რომ შეაფასონ დაწესებულებები  რეალურად უფრო მეტ საკეისრო კვეთას ხომ არ ატარებენ, ვიდრე საჭიროა და ხდება თუ არა დიაგნოზის გაყალბება.

ანუ თქვენ გეგმავთ, ნახოთ რამდენი დაბალი რისკის მშობიარე მიიღო სამშობიარომ და რამდენ მათგანს ჩაუტარდა საკეისრო კვეთა. ეს ინდიკატორი მნიშვნელოვან ინფორმაციას იძლევა იმის შესახებ, ხდება თუ არა საკეისრო კვეთის ჩატარება მაშინ, როცა ის საჭირო არაა.

ასეთი ანალიტიკა არასოდეს გაგვიკეთებია. ჩვენ გვინდა რეალურად ამ კატეგორიაში ვნახოთ რა მდგომარებაა სიხშირის თვალსაზრისით. ჩვენ ახლა ვაკეთებთ ამ ანალიტიკას.

როდის დაასრულებთ  ამ ანალიზის გაკეთებას? ხომ არ გაქვთ პირველადი შედეგები, მაგალითად, რამდენია ყველაზე დაბალი რისკის ჯგუფებში საკეისრო კვეთების სიხშირე?

არის დაწესებულებები, სადაც ეს მაჩვენებელი 60%-ს აღემატება. წარმოდგინეთ დაწესებულება, სადაც დაბალი რისკის მშობიარეებში საკეისრო კვეთის მაჩვენებელი 60%-ზე მეტია. ეს საგანგაშო მაჩვენებელია. ჩვენ გვაინტერესებს, რომელ დაწესებულებებშია საკეისრო კვეთების ასეთი მაღალი სიხშირე. ამ დაწესებულებების მიმართ შესაბამისი კომუნიკაცია და ინტერვენციები გვექნება.

ვიდრე კონკრეტულ ინტერვენციებზე გადავალთ, რა შეიძლება იყოს საკეისრო კვეთების სიხშირის მიზეზი? შესაძლოა თავად მშობიარეების მოთხოვნა და დაწესებულებების ფინანსური ინტერესი, რომლებიც საკეისრო კვეთაში უფრო მეტ თანხას იღებენ.  

შესაძლებელია, ფინანსური ინტერესი ერთ-ერთი მიზეზი იყოს, მაგრამ მე თვითონ მეან-გინეკოლოგი ვარ და ვიცი, ჩემი კოლეგები რატომ სცოდავენ. მთელ მსოფლიოში ასეა. გაცილებით ნაკლებ დრო იხარჯება საკეისრო კვეთაზე, იმიტომ, რომ დაგეგმილია. უფრო კომფორტულია ექიმისთვის. ყველაზე მნიშვნელოვანი ეს კომფორტის მომენტია. 

როგორ გეგმავს ჯანდაცვის სამინისტრო ამ სურათის შეცვლას?

ამ კუთხით ანალიზის დასრულების შემდეგ ჩვენ ვგეგმავთ, გამოვაქვეყნოთ სამშობიაროების სია და ვანახოთ საზოგადოებას, ვის რა შედეგი აქვს. ასევე ავუხსნათ, რას ნიშნავს საკეისრო კვეთის ამხელა პროცენტი და რატომაა ის ცუდი. სხვადასხვა დონის დაწესებულებაში საკეისრო კვეთები სხვადასხვა სიხშირით ჩატარდება, მაგალითად, მესამე დონის დაწესებულებას, რომელიც მაღალი რისკის ორსულებს იღებს შესაძლოა, საკეისრო კვეთის 50%-იანი მაჩვენებელი ჰქონდეს. ჩვენ დავიწყეთ სამშობიარო დაწესებულებების დონეებად დაყოფა.
მესამე დონის სამედიცინო დაწესებულება მაღალი რისკის ორსულებსა და მშობიარეებს მიიღებს. ალბათობა, რომ ასეთი ტიპის დაწესებულებას უფრო მაღალი საკეისრო კვეთის მაჩვენებელი ჰქონდეს, მაღალია. მეორე დონის დაწესებულება როგორც ფიზიოლოგიურ ნორმალურ მშობიარობას, ასევე გარკვეულ ნოზოლოგიებს მიიღებს; პირველი დონისა კი აწარმოებს ბაზისურ სერვისებს და ფიზიოლოგიურად, ნორმალურად მიმდინარე ორსულობასა და მშობიარობას უმკლავდება. ამიტომ არ შეიძლება სამივე დონის დაწესებულებას საკეისრო კვეთის ერთნაირი მაჩვენებელი ჰქონდეს. ჩვენთვის ეს კრიტიკულად მნიშვნელოვანია. თუკი მესამე დონის დაწესებულებას საკეისროების 40%-იანი მაჩვენებელი აქვს, ამის მიზეზი შესაძლოა იყოს ის კონტიგენტი, რომელიც მან მიიღო. 

უკვე დაწყებულია თუ არა დონეების მინიჭების რეფორმა?

2017 წლის ბოლოსთვის ის მთელ საქართველოში დასრულდება. თბილისის ყველა დაწესებულებას ამ წლის დეკემბრის ბოლოსთვის უკვე დონეების მიხედვით იქნება დაკვალიფიცირებული. თითოეული დონეს განსხვავებული სტანდარტები და სერვისები ექნება. ასევე ლიმიტირებული იქნება მათი კომპეტენციებიც. იმერეთის რეგიონში უკვე დასრულებულია დონეების მინიჭების პროცესი და პაციენტები უკვე თავიდანვე მიდიან იმ დაწესებულებაში, რომელშიც მათი რისკიდან გამომდინარე უნდა მიდიოდნენ. 2016 წლის ბოლოსთვის ეს პროცესი აჭარასა და სამეგრელოშიც  დასრულდება. 2017 წლის ბოლოსთვის მთელი საქართველოს სამედიცინო დაწესებულებები, რომლებიც აწარმოებენ სამეანო სერვისს, დაიყოფა დონეების მიხედვით.

რეფერალზე ვინ იზრუნებს, ანუ ვინ უნდა გადაამისამართოს მშობიარე სწორ სამშობიაროში?

ორსულობის მოვლის პერიოდში ყველა პროვაიდერმა ექიმმა უნდა იცოდეს რისკი, რომ  ორსული შესაბამისი დონის დაწესებულებაში გადაამისამართოს. აქტიური კომუნიკაცია გვაქვს პირველადი ჯანდაცვის ექიმებთან, რომლებიც ორსულების მეთვალყურეობას აწარმოებენ, რათა მათ იცოდნენ, რომელია პირველი, მეორე და მესამე დონის დაწესებულება. და თუკი ორსულობის დროს იქნება გართულება, ისინი პირდაპირ არეფერირებენ მათ შესაბამისი დონის დაწესებულებაში. 

ვინ განსაზღვრა დაწესებულებების კომპეტენციები  და ვინ მათ მიანიჭა დონეები?

ძალიან დიდი სამუშაო ჩატარდა. კომპეტენციები განისაზღვრა მინისტრის ბრძანებით, დიდი სამუშაო ჩატარდა იმისთვის, რომ განგვესაზღვრა, რა სერვისი სჭირდება მესამე, მეორე და პირველ დონეს; რა კვალიფიკაციის, კომპეტენციის და რაოდენობის პერსონალია საჭირო თითოეულ დონისთვის. ეს ყველაფერი განსაზღვრულია. 
მაგალითად, თუ მშობიარობა დადგა 34 კვირამდე, მაშინ ეს შემთხვევა მესამე დონის დაწესებულების კომპეტენციაა, რადგან ამ დაწესებულებას აქვს ახალშობილთა რეანიმაციული დაწესებულება, რომელიც კრიტიკულად მნიშვნელოვანია ახალშობილისთვის. როცა ეს განისაზღვრა, მერე მოხდა თითოეული დაწესებულების შეფასება. იმერეთის რეგიონში დაახლოებით 24 დაწესებულება იყო, 20-ს მიენიჭა დონე და 4-ს კი - არა, იმიტომ, რომ ვერ დააკმაყოფილა ვერცერთი დონისთვის შესაბამისი მოთხოვნა. შესაბამისად, იქ სამეანო სერვისი აღარ წარმოებს. ეს არის ძალიან დიდი წინგადადგმული ნაბიჯი.

რას გეგმავს სახელმწიფო დონების დაყოფის შემდეგ?  ექნება თუ არა ყველა დაწესებულებას დაფინანსების მიღების შესაძლებლობა საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ფარგლებში?

ასეთი ტიპის ინფორმაცია გვაძლევს საშუალებას, რომ დაწესებულებებთან, ე.წ. სელექციური კონტრაქტები გავაფორმოთ.  შევარჩევთ იმ დაწესებულებებს, რომლებიც წინასწარ დადგენილი ხარისხის ინდიკატორებს დააკმაყოფილებენ. ხარისხის ინდიკატორები სამედიცინო დაწესებულებასთან კონტრაქტის დადების ერთ-ერთი წინაპირობა იქნება. საყოველთაო ჯანდაცვა ყველაზე დიდი შემსყიდველია სერვისების და, შესაბამისად, ჩვენი მიზანია, სახელმწიფო ფული მიედინებოდეს იმ დაწესებულებაში, სადაც ჩვენ გარანტია გვექნება და გვეცოდინება, რომ იქ ჩვენ ვყიდულობთ ხარისხიან სერვისს და მშობიარისთვის უსაფრთხო გარემოა.

ორიოდე სიტყვით ხარისხის ინდიკატორების შესახებ. ანუ როგორც მივხვდი, სამივე დონისთვის სხვადასხვა ხარისხის ინდიკატორი იქნება. მაგალითად, მეორე დონის დაწესებულებამ რა ინდიკატორი უნდა დააკმაყოფილოს, რომ მიიღოს დაფინანსება საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ფარგლებში?

ჯერ ამ ეტაპზე ნუ ვისაუბრებთ ინდიკატორებზე, თუმცა რამდენიმე ინდიკატორს გეტყვით: მაგალითად, გაწერიდან  30-დღიანი რეჰოსპიტალიზაციის მაჩვენებელი; ერთ-ერთი ხარისხის ინდიკატორი იქნება - ნამშობიარევი ქალის რეანიმაციულ განყოფილებაში მოხვედრა. არის შემთხვევები, როცა ეს გარდაუვალია, მაგრამ ეს მაჩვენებელიც გვაინტერესებს - სიკვდილიანობის მაჩვენებელი და ყველაზე დაბალი რისკის მშობიარეებში საკეისრო კვეთის მაჩვენებელიც. ასევე, რამდენიმე ძალიან მნიშვნელოვანი ინდიკატორი, რომლებიც ევროპის ყველა ქვეყანაში გამოიყენება. ჩვენ ისიც ვნახეთ, რამდენად შესაძლებელი იყო ამ ინდიკატორების გამოყენება. მათ შორის რამდენად გვაძლევს ამის საშუალებას საინფორმაციო სისტემა.

ინფორმირებული არიან თუ არა ამ სიახლეების შესახებ სექტორის წარმომადგენლები?

სამედიცინო დაწესებულებებთან მჭიდრო კომუნიკაცია გვაქვს.  

როდის იქნება მზად იმ დაწესებულებების სია, რომლებთანაც სელექციური კონტრაქტები გაფორმდება? მშობიარეების დროული ინფორმირება ხომ კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, რომ ისინი არ მოხვდნენ იმ დაწესებულებებში, სადაც სახელმწიფო მშობიარობასთან დაკავშირებულ ხარჯებს არ აანაზღაურებს.

ეს არ მოხდება ერთ დღეში. პირველ რიგში, დიდ ქალაქში მოხდება სელექციური კონტრაქტირება. თბილისში სამედიცინო სერვისის მიმწოდებელთა რაოდენობის ნაწილში პრობლემები არ გვაქვს, პირიქით - ჭარბადაც კია. თბილისიდან დაიწყება სელექციური კონტრაქტირება. რეგიონებში სხვა სიტუაციაა. არის რეგიონები, სადაც ერთი მიმწოდებელია და იქ სელექციურ კონტრაქტზე საუბარი ზედმეტია, თუმცა ხარისხის მაჩვენებლები მათთვისაც იგივე იქნება და სავალდებულო იქნება მათი დაცვა. მაქსიმალურად ღია დისკუსია იქნება სელექციურ კონტრაქტირებასთან დაკავშირებით.

გააგრძლებს თუ არა საქმიანობას ის დაწესებულება, რომელმაც ვერცერთი დონე ვერ მიიღო?

მიმდინარეობს სანებართვო პირობების გადახედვაც. ეს სტანდარტები სანებართვო პირობებს მიებმება. როგორ უნდა აწარმოოს უსაფრთხო სერვისი დაწესებულებამ, რომელიც ვერცერთ დონეს ვერ აკმაყოფილებს. დაწესებულება, რომელიც ვერ დააკმაყოფილებს ვერც ერთ კრიტერიუმს, უნდა დაიხუროს.

ხომ არ გააჩენს ხელმისაწვდომობის პრობლემებს სამშობიაროების დონეებად დაყოფა და შემდეგ მათი სელექციური დაკონტრაქტება. აი, მაგალითად, ხომ შეიძლება აღმოჩნდეს, რომ რომელიღაც რეგიონში მეორე დონის ხარისხის ინდიკატორები ვერცერთმა საავადმყოფომ ვერ დააკმაყოფილა.

ხელმისაწვდომობის პრობლემა არ იქნება. ანალიზი გვაქვს გაკეთებული, რა მანძილია თითოეული დაწესებულებიდან უმაღლესი დონის დაწესებულებამდე, როგორც კილომეტრაჟის, ისე დონის თვალსაზრისით. სამეანო დაწესებულებები ყველა რეგიონში ხელმისაწვდომია. რაც შეეხება მესამე დონის დაწესებულებებს, ჩვენი მასშტაბის ქვეყნისთვის 10-15 დაწესებულება არაა საჭირო, რადგან რეალურად მშობიარეთა მხოლოდ 15%-ს ესაჭიროება მაღალი ტექნოლოგიური სპეციალიზებული ჩარევა. ასეთების აკუმულირება კი წინასწარვე მოხდება შესაბამის მესამე დონის ცენტრებში.  

მაგალითად, კონტრაქტის პირველ წელს დაწესებულება აკმაყოფილებს ხარისხის ინდიკატორებს, შემდეგ წელს, თუ ინდიკატორები გაუარესდა, ეს კონტრაქტის ავტომატურ შეწყვეტას გამოიწვევს?  
უნდა დასაბუთდეს, რატომ ხდება სტანდარტიდან გადახრა. დაწესებულებასთან აქტიური კომუნიკაცია გვექნება და ნაჯახის პრინციპით არ შევწყვეტთ კონტრაქტს.