მალაიზიაში მათი ჩასვლა, ვისაც "პირველად ნახვის" გამოცდილება ახარებს, ნამდვილი სიამოვნებაა. ამ ქვეყანაზე საქართველოში ხშირად არ ვსაუბრობთ. ასე რომ, ადგილზე აღმოაჩენთ, რომ მალაიზია აღმოსავლეთ აზიაში ნავთობისა და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების ერთ-ერთი მთავარი წყაროა. ქვეყნის სიმდიდრეც თვალშისაცემია. 1957-იდან 2005 წლამდე მალაიზიის მთლიანი შიდა პროდუქტი (GDP) საშუალოდ 6.5 პროცენტით მატულობდა, რამაც განაპირობა ის, რომ 2014-2015 წლებისთვის მალაიზია აზიაში მეექვსე ეკონომიკური ძალაა, ხოლო მსოფლიოში -მეოცე. ეს კი მას კონკურენტუნარიანობის მაჩვენებლით საფრანგეთზე, ავსტრალიასა და სამხრეთ კორეაზე მაღლა აყენებს.

მთლიანი შიდა პროდუქტი ერთ სულ მოსახლეზე 12.000 დოლარს აღწევს, მაგრამ შემოსავლის უთანასწოროდ გადანაწილების მაჩვენებელი (GINI) მაღალი, 46.2-ია. მალაიზიელი ხალხი თბილი და უდარდელი, მათი იუმორი კი -განსაკუთრებული და ძალიან სასაცილოა. ამ ქვეყანაში სულ ზაფხულია, ულამაზესი პლაჟები, შთამბეჭდავი ეროვნული პარკები და ტყეები... 

ტროპიკული სამოთხის მიღმა მრავალშრიან სოციალურ სტრუქტურას აღმოაჩენთ. მსოფლიოს მეინსტრიმული მედიის ყურადღებას ქალთა უფლებები, დისკრიმინაცია და პოზიტიური დისკრიმინაცია იქცევს. ერთი მხრივ, ხშირად შუქდება მაღალი ფენის ფემინისტური კამპანიები, რომლებიც ყოველდღიურ სექსიზმს ებრძვის, ინტერნეტში სწრაფად ვრცელდება ფემინისტური ჰაშტაგები: ქუჩაში ქალზე ძალადობის, ე.წ. "აკიდების", აგრეთვე ქალის სხეულის არარეალისტური ფორმების დაწესების წინააღმდეგ, მეცნიერებაში ქალთა მეტად ჩასართველად... მეორე მხრივ, მედიაში შესამჩნევია ტენდენცია შუა აზიისა და სხვა მუსლიმური ქვეყნების ქალთა ყოფის განგაშით გაშუქება და განზოგადება. ეს ქვეყნები ყურადღებას მხოლოდ ექსტრემალური შემთხვევებით იქცევენ: ავღანეთში ფერჰუნდეს ჩაქოლვა ან დელიში ჯიოტი სინგის გაუპატიურების საქმე...

დასავლეთის ქვეყნებზე მისადაგებული კამპანიები მრავალგვარია, ხოლო აღმოსავლელ ქალს მეინსტრიმ ფემინიზმსა და მედიაში მეტწილად მხოლოდ ერთი იმიჯი აქვს -თავშებურული, დაჩაგრული და კონსერვატორი. რას ვხედავთ, როდესაც მუსლიმურ ქვეყანას "შინაურის" თვალით ვუყურებთ, ვცხოვრობთ ამ ქალებთან ერთად, მათი ცხოვრების წესით? რა არის დღეს მალაიზიელი ქალის პრობლემა? რა აკონტროლებს მას - რელიგია თუ პატრიარქატი? რა აკნინებს - მალაიზიური მენტალიტეტი თუ დასავლური მედიისგან მიწებებული "ჩაგრული მუსლიმი ქალის" სტიგმა? რა არის მალაიზიელი ქალის სტრატეგია საკუთარი სტატუსის გასაძლიერებლად?

მალაიზია მუსლიმური ქვეყანაა, სადაც 30 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს. სამ ძირითად ეთნოსთან: მალე (50.1%), ჩინელ-მალე (22.6%) და ინდოელ-მალესთან (6.7%) ერთად მრავალი მცირე ეთნოსი თანაცხოვრობს (20.6%). მალე-მალაიზიელები პრივილეგირებული ეთნოსია. ისინი ყველაზე დიდი დოზით არიან პოლიტიკაში ჩართული. დაბადებით მუსლიმები არიან, რაც მათ პასპორტშიც აღნიშნულია. მუსლიმებს სახელმწიფოსგან სხვა მრავალ დახმარებასთან ერთად მიწები მემკვიდრეობით გადაეცემათ, რაც ბევრ სხვა ეთნოსს ისლამზე მოქცევისკენ უბიძგებს. მუსლიმებზე შარიათის კანონი ვრცელდება. ასე რომ, პრივილეგიასთან ერთად მათზე მეტი კონტროლიც მოდის -მუსლიმმა არ უნდა დაარღვიოს არც საერო და არც შარიათის კანონი. ჩინელი მალაიზიელები ბიზნესში არიან ჩართული და თვითმყოფად თემებად ჩამოყალიბებას ცდილობენ. ინდოელი მალეები ადრე მუშათა კლასს მიეკუთვნებოდნენ. დღესდღეობით კი მათ უფრო მაღალ სოციალურ ფენებშიც ვხვდებით.

როგორც კი ქმარი მოხერხებულად დაჯდება,
ცოლი სკუტერს დაძრავს. სამხრეთ ტაილანდის
მუსულმანური რეგიონი მალაიზიის საზღვართან. 2015

მალაიზიის დედაქალაქში, კუალა ლუმპურში ჩასვლისას, უცხოელ ქალთა ასოციაციას დავუკავშირდი. ასოციაციის წევრები მოქალაქეობის არმქონე, მაღალი ფენის ქალები არიან, რომელთა ქმრები მაღალანაზღაურებად პოსტებს იკავებენ. ასოციაციის პრეზიდენტმა, ყაზახმა ქალბატონმა ტატიანა მეხონცევამ მითხრა, რომ მალაიზიური პოლიტიკა ვერ იტანს უცხო პირის საშინაო საქმეებში ჩარევას და თუ სოციალურ თემებზე მსურდა საუბარი, არასწორ ადგილას მივედი. მისი თქმით, ასოციაციის წევრი ქალები ამგვარ თემებზე თამამი აზრების გამოხატვით ქმრებს სამუშაო ადგილების დაკარგვის საშიშროებას უქმნიან.

ტატიანა მეხონცევამ მაგალითად ავსტრალიელი ჰიპი მომიყვანა, რომელიც მთავრობამ დააკავა, რადგან გოგონამ ავსტრალიური კომპანია მალაიზიის გარემოს დაბინძურებაში დაადანაშაულა. ასევე დაამატა, რომ მალაიზიაში მცხოვრებ უცხოელთა Facebook-ი კონტროლდება და მთავრობისთვის არასასურველი პოსტი ან კომენტარი შეიძლება დაკავების ან ჯარიმის საბაბად იქცეს. მეხონცევამ მირჩია, ადგილობრივ მალაიზიურ არასამთავრებო ორგანიზაციებს დავკავშირებოდი, რადგან მათ სიტყვის მეტი თავისუფლება აქვთ.

მალაიზიაში მთავრობისგან აქციის ჩატარების ნებართვის მიღება რთული და ხანგრძლივი პროცესია. აქ არასამთავრობო ორგანიზაციები ხელისუფლებას დისკრიმინაციას და სექსიზმს არ უპროტესტებენ -ისინი თანამშრომლობენ მასთან. ყველაზე ნაყოფიერი თანამშრომლობის მაგალითად არასამთავრობოებმა პარლამენტის ქალთა კონგრესთან ერთად შესწორებული და დაკონკრეტებული გაუპატიურების შესახებ კანონი დამისახელეს. მათ მიაღწიეს 1996 წელს მიღებული ოჯახში ძალადობის კანონის გადაკეთებას და დღეს ქორწინებაში მყოფთა შორის მომხდარი სექსუალური ძალადობა კანონში შეტანილია, როგორც გაუპატიურება (DV act). ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი არასამთავრობო ორგანიზაციის, All Women’s Action Association-ის წარმომადგენლებმა ამიხსნეს, რომ აგრესიული და მყისიერი პროტესტით მათი ორგანიზაცია დიდხანს ვერ იარსებებდა. აღნიშნული არასამთავრობო უკვე 25 წელიწადია არსებობს, პრობლემებზე გახსნილად საუბრობს და ქალთა უფლებების ქომაგია. მალაიზიაში ვერ ვნახე ქალთა ხმამაღალი მოძრაობის პერსპექტივა. ისინი უფრო წყნარ დინებას მიჰყვებიან. სამაგიეროდ არიან ქალები, რომლებიც სახელმწიფო ორგანოებთან თანამშრომლობენ, მუშაობენ პროექტებზე გოგონათა გასაძლიერებლად, ეხმარებიან ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთ.

23 იანვარს პორტ დიკსონში All Women’s Action Association-ის სამდღიან "ფემინისტურ კამპინგს" დავესწარი. მიზანი ისეთ საკითხებზე საუბარი იყო, რომლებიც მედიისთვის, ხელისუფლებისთვის და მონაწილეთა ყოველდღიურ გარემოში მეორეხარისხოვანია. მასში მონაწილეობა 36-მა ადამიანმა მიიღო, მათ შორის იყვნენ მელეები, მალე-ინდოელები, მალე-ჩინელები, ევრაზიელები და ასევე ერთი მალე-ამერიკელი. დისკუსიების დროს ისინი მოსაზრებებს პირადი მაგალითებით ამდიდრებდნენ. ერთმა ქალმა მოძალადე მამაზე მოგვიყვა, რომელიც ცოლსა და ექვს ქალიშვილს სცემდა, რადგან ვაჟის არყოლის გამო იმედი ჰქონდა გაცრუებული. ერთმა ჰიჯაბიანმა გოგონამ გვიამბო, როგორ სცადა მეტროში მამაკაცმა მასზე მასტურბირება. ამგვარ ისტორიებს ახალგაცნობილ ადამიანებს არ უყვებიან, რადგან საზოგადოება გვასწავლის, რომ ეს მსხვერპლის სირცხვილია. მაგრამ კამპინგზე თითოეული მონაწილის ჯანსაღი პერსპექტივა იგრძნობოდა, ნებისმიერ მათგანი იტყოდა: "არ არის შენი ბრალი, თუ გარყვნილი ადამიანი მეტროში მასტურბირებს!" "არ არის შენი ბრალი, თუ ვინმე ეგზჰიბიციონისტია", "შენ არავისზე ნაკლები არ ხარ შენი სქესის გამო. შენი ბრალი არაა, თუ მამაშენი გონებრივად ავადმყოფია!" ამ განწყობამ ყველა გახსნილი და თავდაჯერებული გახადა.

ამ ღონისძიების დროს გავიცანი ქალთა უფლებების აქტივისტი ჩინელი-მალე ბენგ უი, რომელთანაც ხშირად ვსაუბრობდი. ბენგ უი 50 წლამდე ქალია. ის განსაკუთრებულ შთაბეჭდილებას ახდენდა იმით, რამდენად ჩამოყალიბებული ჰქონდა აზრი სხვადასხვა საკითხებზე და ამავდროულად ყოველთვის გახსნილი რჩებოდა განსხვავებული აზრის მოსასმენად და მისაღებად. ის 25 წელია უკვე AWAM-ის წევრია. მან დასავლური განათლება ჯერ ავსტრალიაში, შემდეგ ჰოლანდიაში მიიღო, ხოლო დოქტორანტურა სინგაპურის უნივერსიტეტში დაამთავრა. ბენგ უი სამხრეთ აღმოსავლეთ აზიის რეგიონში პოლიტიკასა და ისლამში სექსუალური ორიენტაციის საკითხებს იკვლევს (Sexuality in politics and islam) კვლევის თანახმად, ლესბოსელი და ტრანსგენდერი ქალების მიმართ დისკურსი განსაკუთრებით მკაცრი 1980-იანი წლების შემდეგ გახდა. შარიათის კანონი, რომელსაც საზოგადოება ღვთისგან გამოგზავნილად აღიქვამს, სხვადასხვაგვარად იქნა ინტერპრეტირებული მალაიზიის 14 შტატში. ასე რომ, ლგტბ თემის მიმართ ტოლერანტულობა შტატების მიხედვით იცვლება. შესაბამისად, შტატში, სადაც ჩინელი პოლიტიკოსები მნიშვნელოვან პოსტებზე არიან, გეების მიმართ ტოლერანტულობა უფრო მაღალია, რადგან ისინი დაბადებით მუსლიმები არ არიან და საზოგადოება მათგან შარიათის კანონის ზედმიწევნით დაცვას არ მოელის.

ბენგ უიმ აღნიშნა, რომ მალაიზიური პოლიტიკა ძირითადად ეკონომიკური გაძლიერებისკენ არის მიმართული. მეტი ტოლერანტობა ტრანსგენდერთა მიმართ მალაიზიის თავისებურებაა. ისინი საუკუნეების მანძილზე სოფლის კულტურის ნაწილი იყვნენ (განსაკუთრებით ჩრდილოეთით). ძველად სოფლებში ქორწილებს აწყობდნენ და პატარძლის იმიჯზე ზრუნავდნენ. დღეს ყველაზე მეტად კოსმეტიკის სფეროში (ტრანსგენდერებს ხშირად ვხვდებით დიდ სავაჭრო ცენტრებში გამყიდველებად, კოსმეტოლოგებად) მუშაობენ. სამაგიეროდ ძალიან რთული იქნება ტრანსგენდერისთვის მასწავლებლობა, ექთნობა, პოლიტიკოსობა. ამ შეზღუდვის გამო ბევრი ტრანსგენდერი სექსმუშაკი ხდება და საზოგადოების თვალში მათი სტიგმატიზაცია აქედან იწყება. მართალია, მალაიზიის პოლიტიკა ჰომოსექსუალთა მიმართ მკაცრი ჩანს, მაგრამ ბენგ უიმ ამიხსნა, რომ შარიათის კანონი მხოლოდ იმ შემთხვევაში დევნის "სოდომის ცოდვას", თუ ადგილი ჰქონდა ძალადობას. სხვა შემთხვევაში ძნელია ჰომოსექსუალობის გამო ვინმეს დასჯა, რადგან ნებაყოფლობითი ჰომოსექსუალობა საზოგადოების თვალისგან დაფარულია.

ავტობუსის გაჩერებაზე უსახლკარო მძინარე კაცი.
კუალა ლუმპური. მალაიზია. 2015

მალაიზიაში კონსტიტუციური მონარქიაა. ოჯახს, სოციალურ წარმოშობას და იერარქიას დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ. ყველაზე გავლენიანი ფემინისტი და თანამედროვედ მოაზროვნე ქალის, მარინა მაჰატჰირის ნააზრევი იმიტომ იბეჭდება, იმიტომ უსმენენ და სიტყვას აძლევენ, რომ ყოფილი პრემიერის ქალიშვილია. მაჰატჰირ მუჰამედი, მალაიზიის საყვარელი პოლიტიკოსი 22-წლიანი მმართველობის შემდეგ მალაიზიელებს დღესაც უღვივებს ეროვნულ სულისკვეთებას. ასე რომ, მის ქალიშვილსაც უსმენენ, თუნდაც იგი მამისგან განსხვავებით პროდასავლური ორიენტაციის იყოს. მარინა მაჰატჰირი აქტიურად იბრძვის აივ ინფექციის წინააღმდეგ. მისთვის ისლამი ქალის დაჩაგვრას საერთოდ არ უკავშირდება, პირიქით - "ყურანი ქალს აძლიერებს და ხელს უწყობს".

მაგრამ ესმის თუ არა მალაიზიას მუშა ქალების ხმა? ნუთუ დამთხვევაა, რომ პირველი ქალი მალაიზიაში, რომელიც აბორტის გაკეთებისთვის ციხეში ჩასვეს, და, სხვათა შორის, პირდაპირ კლინიკაში დააკავეს, ნეპალელი ემიგრანტი ქარხნის მუშაა; ქალი, რომელსაც არ აქვს განათლება და არ იცის არც ინგლისური და არც მალე ენები, რომელიც სასამართლო დარბაზში საკუთარ განაჩენსაც მისთვის გაუგებარ ენაზე ისმენდა. 2014 წლის ნოემბერში, როდესაც ყველანაირ სოციალურ მხარდაჭერას მოკლებული 24 წლის გოგონა აიყვანეს, ის ჯერ კიდევ პალატაში იწვა და ნარკოზიდან გამოდიოდა.

მალაიზიელ არასამთავრობოებთან საუბრისას ერთ-ერთი დისკუსია სწორედ ამ ნეპალელ გოგონას შეეხო - საშუალო ან საშუალო/მაღალი კლასის გოგონებმა სკოლის ბოლო წლები და "დაქალების" უამრავი აბორტი გაიხსენეს. ისიც კი მითხრეს, რომ აბორტი მალაიზიის "გამხელილი საიდუმლოა". ქალები, რომლებსაც საშუალება აქვთ კერძო კლინიკებს მიაკითხონ, ნაყოფს უპრობლემოდ იცილებენ. როგორც ჩანს, ნირმალა ციხეში იმიტომ ჩასვეს, რომ მალაიზიის მთავრობას ხალხისთვის მაგალითის ჩვენება მოუნდა -ვინ იქნებოდა უკეთესი ნიმუში, ვიდრე მუშა ემიგრანტი გოგონა, რომელიც აბორტს სამსახურის დაკარგვის შიშით იკეთებს?

ამგვარი შემთხვევების გამო დასავლური კულტურა მუსლიმ გოგონებს ხშირად ჩაგრულის იარლიყს აკრავს და მათ "გათავისუფლებაზე", გაუნათლებლობაზე ღელავენ, როდესაც მათი პრობლემა რელიგია და რწმენა კი არა, პატრიარქატია, რომელიც ყველა სოციალურ სტრუქტურას თავის სასარგებლოდ იყენებს. საფრანგეთში სამწლიანი ცხოვრებისას თვალშისაცემი იყო ისლამოფობია, თუმცა ამას არავინ აღიარებდა. პარიზში ცხოვრებისას ვნახე, რომ საზოგადოების თვალში ჰიჯაბის ტარება გარკვეული კონსერვატიული აზროვნების ტარებასაც ნიშნავს (ხანდახან კი გაცილებით ნეგატიურ დატვირთვას ანიჭებენ, მაგალითად ექსტრემიზმს) და ამ გოგონების  სოციალიზაციის ფარგლები შეზღუდულია. მალაიზიაში ჰიჯაბიანი გოგონები ამ სტერეოტიპებში არ თავსდებიან: ისინი წევრიანდებიან არასამთავრობო ორგანიზაციებში, იცვამენ შორტებს, დადიან ბარებში, ცხოვრობენ შეყვარებულთან ერთად, მალაიზიაში გამოდის მოდური ჟურნალი "ჰიჯაბისტა" (ჰიჯაბ + Fashionista). საზოგადოება მათ იღებს ისეთს, როგორებიც არიან. ეს კი იმის განმაპირობებელია, რომ მეგობრების ჯგუფები სოციალურად უფრო შერეულია და საზოგადობაც უფრო შეკრული. გოგონამ, რომელიც ჰიჯაბს ატარებდა, მითხრა, რომ დასავლეთის "ალერგია" ჰიჯაბზე გაუგებარი და შეურაცხმყოფელიც კია. რატომ არის ასეთი რთული იმის გაგება, რომ ჰიჯაბიანი გოგონა შეიძლება იყო ფემინისტიც, აბორტის მომხრეც, ლესბოსელიც და "შარლიც"?! მე ისევ მალაიზიაში ვიყავი, როდესაც პარიზში ტერორისტული აქტი მოხდა. მუსლიმურ ქვეყანაში ჟურნალისტთა ხოცვა ისევე განიცადეს და დაგმეს, როგორც დასავლურ სამყაროში, თუმცა ისინი არ იყვნენ "შარლი ჰებდოს" ერთგული მკითხველნი.

საბოლოოდ, მალაიზიაში ქალის ერთ-ერთი უმთავრესი პრობლემა ქვეყანაში სიტყვის თავისუფლების ნაკლებობაა. ქალებმა აქ უნდა იპოვონ გზა და ადგილი, სადაც მას მოუსმენენ და ცენზურას არ დაუწესებენ. ამ პრობლემას რომ გაუმკლავდეს, სტრატეგიულად უნდა იაზროვნოს, შეიცნოს თავისი გარემო, იცოდეს საკუთარი უფლებები და დაამყაროს საჭირო კონტაქტები. მეორე საკითხი მალაიზიური სამართლის ორმაგი სტანდარტია. არის შემთხვევები, როდესაც კანონის წინაშე ყველა თანასწორი არ არის. ეს ფენომენი ყველაზე მეტად მუშათა კლასს და მთავრობის მიმართ კრიტიკულად განწყობილ პირებს აზარალებს. ბევრმა მალემ აღნიშნა, რომ მალაიზიაში მკაცრი და რთულად ინტერპრეტირებადი კანონებია. კლასისტური მიდგომა, რომელიც მალაიზიაშია დამკვიდრებული, განაპირობებს იმას, რომ საშუალო და მაღალი ფენები თავიანთი ცხოვრებით ცხოვრობენ და ყველაზე მეტად მუშათა კლასი იჩაგრება. მალაიზიელი ქალის პრობლემაა ისიც, თუ როგორ აღიქვამს მას მსოფლიო ევროცენტრული მედიის ხატების მეშვეობით, რომელსაც ისლამოფობიური ტენდენციები აქვს და აღმოსავლელი ქალების მდგომარეობას მხოლოდ ერთი მხრიდან აშუქებს. მალაიზიელი ქალის ბარიერი არა ისლამი, მისი რწმენა და რელიგია, არამედ სიტყვის თავისუფლების ნაკლებობა და ორმაგი სტანდარტებია. თუ არჩევნის პატივისცემა დასავლეთში ერთ-ერთი მთავარი ღირებულებაა, რატომ არის ამდენად ძნელი, პატივი სცენ ქალებს, რომლებიც ჰიჯაბს ატარებენ?! რატომ დგას ყოველთვის კითხვა: გამართლებულია თუ არა ჰიჯაბის ტარება?! რატომ სჭირდებათ მუსულმან ქალებს დასავლეთის წინაშე გაამართლონ და დაასაბუთონ თავიანთი რელიგიური არჩევანი და თავი იმართლონ სეკულარული სტრუქტურების წინაშე? მალაიზიელ ქალთა მაგალითი ნათლად გვიჩვენებს, რომ ადამიანს არ სჭირდება, მთლიანად მიესადაგოს ერთ რომელიმე სოციალურ კატეგორიას, რადგან მას მრავალი მხარე აქვს.