პრივილეგირებული თავისუფლება
/
06 აგვისტო 2009

2005 წლის 23 დეკემბერს საქართველოს პარლამენტში სოზარ სუბარის მოხსენების მოსმენის შემდეგ დეპუტატების უმრავლესობამ პროტესტის ნიშნად დარბაზი დატოვა. უმრავლესობა და ოპოზიცია ერთნაირად გააბრაზა სახალხო დამცველის პოზიციამ. იმ დღეს სუბარმა თავის ყოველწლიურ მოხსენებაში რელიგიის საკითხში სახელმწიფო პოლიტიკა გააკრიტიკა. მისი თქმით, მართლმადიდებელ ეკლესიასა და საქართველოს სახელმწიფოს შორის ხელმოწერილი საკონსტიტუციო შეთანხმება საქართველოს კონსტიტუციასა და საერთაშორისო კონვენციებით აღიარებულ თანასწორუფლებიანობის პრინციპს არღვევდა. შეთანხმება, რომელიც 2002 წელს, შევარდნაძის მმართველობისას დაიდო, მართლმადიდებელ ეკლესიას, საქართველოში მოქმედ სხვა რელიგიურ ჯგუფებთან შედარებით, მნიშვნელოვან პრივილეგიებს ანიჭებს და კონსტიტუციის მეცხრე მუხლის ორი პუნქტით არის განმტკიცებული. სახალხო დამცველმა ამ ტიპის შეთანხმების გაფორმება იმ რელიგიურ ორგანიზაციებთანაც მოითხოვა, რომლებსაც საქართველოში საუკუნეების ისტორია აქვთ - იუდაურ თემთან, სომხურ სამოციქულო მართლმადიდებელ ეკლესიასთან, ისლამთან და კათოლიკე ეკლესიასთან. მაშინ სახალხო დამცველს პოლიტიკური მხარდაჭერა პარლამენტართაგან მხოლოდ ერთმა დეპუტატმა, გიგა ბოკერიამ გამოუცხადა.
მას შემდეგ ოთხი წელი გავიდა, მაგრამ სახელმწიფო პოლიტიკა არ შეცვლილა. საპატრიარქოს გაღიზიანებას ხელისუფლებაც და ოპოზიციაც ერთნაირად ერიდება.
რამდენიმე დღის წინ ოპოზიციის ნაწილმა «ნორმატიული აქტების» შესახებ კანონპროექტი გააპროტესტა. მათი აზრით, შემოთავაზებული ცვლილებების ამოქმედების შემდეგ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის გაფორმებულ კონსტიტუციურ შეთანხმებას, უფრო სწორად, მის უპირატესობას სხვა კანონებთან მიმართებაში, საფრთხე დაემუქრება. როგორც ჩანს, ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებს ძალიან აწუხებთ ის, რომ შეიძლება, სახელმწიფოს მხრიდან რაიმე სახის ხელშეკრულების დადება სხვა კონფესიებთანაც გახდეს შესაძლებელი. მათი თქმით, «ეკლესია დაკარგავს იმ მცირე უპირატესობასაც კი, რაც მას დღეს აქვს». კანონ-პროექტში კონსტიტუციური შეთანხმება მართლაც ამოღებულია მეშვიდე მუხლის ნორმატიული აქტების ჩამონათვალიდან. თუმცა, მაინც საეჭვოა, რომ კანონპროექტის დამტკიცებამ კონსტიტუციურ შეთანხმებას ძალა დაუკარგოს, რადგანაც იმავე მუხლში გარკვევით წერია, რომ «საქართველოს კონსტიტუციურ შეთანხმებას, თუ იგი არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას და კონსტიტუციურ კანონს, აქვს უპირატესი იურიდიული ძალა ყველა სხვა ნორმატიული აქტის მიმართ».
თავისუფლების ინსტიტუტის გამგეობის თავმჯდომარის ლევან რამიშვილის აზრით, რელიგიის შესახებ კანონის მიღებამ და ე.წ. «ტრადიციულ» რელიგიებთან ხელშეკრულებების გაფორმებამ შეიძლება უფრო მეტად გაამძაფროს დისკრიმინაციული ფონი სხვა, ჩვენში შედარებით ახლად დამკვიდრებული რელიგიების მიმართ და სახელმწიფოც სწორედ ამიტომ ფრთხილობს. «ძნელია იმის განსაზღვრა, რა არის რელიგია და რომელი ორგანიზაციებია რელიგიური. რელიგიურ გაერთიანებებს, ვინც სახელმწიფოსთან ხელშეკრულების გაფორმებას მოითხოვს, სურთ, რომ დაახლოებით ისეთი პრივილეგიები ჰქონდეთ, როგორიც მართლმადიდებელ ეკლესიას აქვს», - ამბობს ლევან რამიშვილი და ფეხბურთის მაგალითი მოჰყავს, სადაც არსებობს პრემიერ ლიგა, შემდეგ მოდის პირველი ლიგა და შემდეგ - ყველა დანარჩენი. ლევან რამიშვილის აზრით, რელიგიურ ორგანიზაციებს, რომლებიც უარს ამბობენ რეგისტრაციის იმ მოდელზე, რომელსაც მათ სახელმწიფო სთავაზობთ - ანუ კერძო სამართლის იურიდიულ პირად რეგისტრაციაზე, სწორედ პრივილეგიების მიღება სურთ.
სომხური ეკლესიის სურბ გევორგის მსახურმა მამა ნარეკმა მისი ეკლესიის ამგვარი სურვილი რამდენიმე მიზეზით ახსნა: პირველი ისაა, რომ სომხური სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესია საქართველოში, 1500 წელია, არსებობს და, ახლახან შექმნილი რელიგიური უმცირესობებისგან განსხვავებით, გარკვეული პრივილეგიები ეკუთვნის; მეორე - სომხური ეკლესია საქართველოში ისტორიულად ფლობდა ქონებას, რომელსაც ვერ იბრუნებს.
მაშინ, როდესაც საქართველოს ეკლესიისთვის ისტორიულად კუთვნილი ქონების დაბრუნების გარანტიები კონსტიტუციურ შეთანხმებაშია ჩადებული, დანარჩენი დენომინაციების ქონების საკითხის გადაწყვეტა მხოლოდ სახელმწიფოს კეთილ ნებაზეა დამოკიდებული. ამ პროცესს არც კანონი არეგულირებს, რაც ბუნებრივია, რელიგიური კონფესიების წარმომადგენელთა პროტესტს იწვევს.
რამდენიმე წლის წინ, ქართული საზოგადოება აღშფოთებით შეხვდა სომხური ეკლესიის განცხადებას იმის შესახებ, რომ სომხებმა საქართველოში 600 რელიგიური ნაგებობა ააშენეს. «საქართველოში ჩათვალეს, თითქოს სომხები 600 ეკლესიის გადაცემას ითხოვდნენ, რაც ღიმილისმომგვრელია, - ამბობს მამა ნარეკი. ჩვენ მხოლოდ იმის თქმა გვინდოდა, რომ საქართველოში ჩვენ არაფერს ვანგრევდით, პირიქით, ვაშენებდით და ჩვენი წვლილი შეგვქონდა ქართული კულტურის განვითარებაში». დღეს სომხური ეკლესია საქართველოში სულ 6 ტაძრის დაბრუნებას მოითხოვს. ექვსივე ტაძარი სომხურია და იქ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიას ჯერჯერობით წირვა-ლოცვა არ დაუწყია. შარშან ლესელიძის ქუჩაზე მდებარე ნორაშენის ეკლესიაში სომხური მრევლის და სამღვდელოების უკანონოდ შეჭრის და იქ ღვთისმსახურების ჩატარების შემდეგ დიდი აჟიოტაჟი ატყდა ქართულ ტელემედიაში. მანამდე კი, როცა მღვდელმა ტარიელ სიკინჭილაშვილმა ნორაშენის ეკლესიის ეზოში თამამშევების საფლავების ქვებს ბულდოზერები მიაყენა, არც ერთ ქართულ ტელევიზიას ეს ფაქტი არ გაუშუქებია. მაშინ სომხურმა მრევლმა ტელეფონით გადაღებული კადრები ინტერნეტით გაავრცელა და ასე სცადა ყურადღების მიქცევა. თუმცა, ნორაშენთან და სხვა სომხურ ეკლესიებთან დაკავშირებით არაფერი შეცვლილა.
მამა ნარეკი იმაზეც წუხს, რომ სომხური კულტურის ძეგლების რესტავრაციისთვის საქართველოს სახელმწიფო თანხებს არ გამოყოფს და ეს შენობები ნელ-ნელა ინგრევა.
«საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქმა და ყოველთა სომეხთა პატრიარქმა წლების წინ მოილაპარაკეს, რომ, როგორც კი საქართველოში მდგომარეობა უკეთესობისკენ შეიცვლებოდა, სადავო ეკლესიებს სომხურ მხარეს გადასცემდნენ. ჩვენ ვთვლით, რომ ეს დრო დადგა. ვინ უშლის ხელს კანონიერების აღდგენას, არ ვიცით, რადგან სახელმწიფო მოხელეები საპატრიარქოსკენ იშვერენ ხელს, საპატრიარქო კი პირიქით - ყველაფერს სახელმწიფოს აბრალებს», - ამბობს მამა ნარეკი. [pagebreak]
ქონების დაბრუნებას უშედეგოდ ცდილობს კათოლიკური ეკლესიაც. წლებია, გრძელდება დავა იმ ტაძრებზე, რომლებსაც კათოლიკეები თავიანთ საკუთრებად თვლიან. დღეს ქართველი კათოლიკეები ბათუმის, გორის, ქუთაისის, სოფელ ივლიტასა და უდეს ტაძრების დაბრუნებას უკვე აღარ მოითხოვენ. კათოლიკეთა ეპისკოპოსმა მამა ჯუზეპე პაზოტომ გვითხრა, - ჩვენ მხოლოდ იმას ვითხოვთ, რომ რახან მართლმადიდებლებს ეს ეკლესიები ახლა სჭირდებათ და იქ წირვა-ლოცვა ტარდება, ეკლესიამ და საქართველოს სახელმწიფომ აღიარონ, რომ ეს შენობები ისტორიულად კათოლიკეთა კუთვნილება იყო, და მერე თუნდაც 1000 წლის შემდეგ, როცა აღარ დაგჭირდებათ, დაგვიბრუნეთო. დავა ამ ტაძრების შესახებ ჯერ კიდევ გასული საუკუნის 90-იანი წლებიდან დაიწყო. «სადავო ეკლესიებთან დაკავშირებულ პროცესს თან სდევს ისტორიული მემკვიდრეობის ხელყოფის ფაქტები. მაგალითად, სოფელ ივლიტაში შეიცვალა ეკლესიის ინტერიერი, გორში კედლებიდან ამოიღეს ფრესკები. ეს არის კულტურული მემკვიდრეობის ხელყოფა, რასაც სახელმწიფოს მხრიდან რეაგირება არ მოჰყოლია», - ნათქვამია საქართველოს სახალხო დამცველის 2008 წლის ანგარიშში.
«15 წელიწადია, აქ ვარ და 15 წელია, ერთი პრობლემა დგას კათოლიკური ეკლესიის წინაშე, - ამბობს მამა ჯუზეპე, - სხვა რელიგიების წარმომადგენლებთან ერთად კანონიც მოვამზადეთ, მაგრამ ჩვენს მცდელობას შედეგი არ მოჰყოლია. დღეს საქართველოში კათოლიკურ ეკლესიას იურიდიული სტატუსი არ აქვს, იმიტომ, რომ სახელმწიფო არ გვაძლევს საჯარო იურიდიულ პირად დარეგისტრირების საშუალებას. ეკლესია კი არ არის კერძო იურიდიული პირი! ველოდებით იმ დროს, როცა გვექნება საშუალება, დავრეგისტრირდეთ, როგორც ეკლესია; ასევე გვაწუხებს ქონების დაბრუნების საკითხიც, რომელიც ვერა და ვერ გვარდება; თანაც, მარტო კათოლიკური ეკლესია არ არის ამგვარ მდგომარეობაში. თუ ეს საკითხები არ გადაიჭრა, საქართველოში რელიგიურ ორგანიზაციებს შორის ჯანსაღი და თანაბარი ურთიერთობები არ იქნება. ქვეყანაში მშვიდობის საფუძველი სამართლიანობაა და თუ სამართლიანობა არ იქნა, არც მშვიდობა იქნება. უნდა დაველოდოთ, სხვა გზა არ გვაქვს».
რეგისტრაციის არქონა, ბუნებრივია, ებრაელთა თემს და მუსლიმებსაც აწუხებთ, მაგრამ სომხური და კათოლიკური ეკლესიისგან განსხვავებით, ისინი ამ საკითხს დრამატულად არ უყურებენ. ამბობენ, რომ სახელმწიფო ყველანაირად ეხმარება. ისიც მითხრეს, რელიგიურ ნაგებობებს და მიწებს კერძო პირებზე ვაფორმებთ და ამიტომაც, სტატუსის არქონა დიდად არ გვიშლის ხელსო. აგრეთვე საქართველოს ეკლესიისა და კათალიკოს-პატრიარქის, ილია II-ის კეთილგანწყობილ დამოკიდებულებაზეც ილაპარაკეს. მათი ნაამბობიდან კიდევ ერთხელ დასტურდება, რომ საპატრიარქოს დაპირისპირება და დავა ქრისტიანულ კონფესიებთან უფრო აქვს.
რელიგიური ორგანიზაციების ნაწილი სახელმწიფოს მიერ შეთავაზებულ რეგისტრაციის მოდელს დათანხმდა, ძირითადად ისინი, ვინც საქართველოში შედარებით ახალი დამკვიდრებულია. მათ შორის, ვინც რეგისტრაციის ამ მოდელს დიდად არ აკრიტიკებს, მეშვიდე დღის ქრისტიან ადვენტისტთა ეკლესიაცაა, თუმცა, ის საქართველოში არსებობის 100 წელზე მეტს ითვლის. ამ ეკლესიის საზოგადოებასთან ურთიერთობის და რელიგიური თავისუფლების განყოფილების ხელმძღვანელი, სერგო ნამორაძე ამბობს, რომ სტატუსი, რომელიც სახელმწიფომ რელიგიურ უმცირესობებს შესთავაზა, სრულფასოვანი არ არის, მაგრამ სხვა გზა არ ჰქონდათ: «მადლობლები ვართ, რომ რეგისტრაციის პროცედურა გამარტივდა. ამის გარეშე, შეუძლებელი იყო არსებობა. ჩვენ გვაქვს ქონება, გვჭირდება საბანკო ანგარიში, გამოვცემთ ლიტერატურას, საჭიროა, ვიმოქმედოთ, როგორც იურიდიულმა პირებმა. საკონსტიტუციო შეთანხმება სახელმწიფოსა და მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის მართლაც ბადებს გარკვეულ კითხვებს, უპირველესად, იურიდიული და საკონსტიტუციო თვალსაზრისით. ვარდების რევოლუციამდე ჩვენი მდგომარეობა ძალიან მძიმე იყო. 2004 წლიდან 2008 წლამდე პერიოდს ნამდვილად არ ვემდურით, ახლა ვექტორი ისევ უარყოფით მხარეს გადაიხარა. ის, რომ ფიზიკურ შეურაცხყოფას არ გვაყენებენ, აღარ გვარბევენ, ბევრს არაფერს ნიშნავს. პრობლემა საზოგადოების არაინფორმირებულობაშია. ჩვენი მოქალაქეების უმეტესობას არ შეუძლია განასხვავოს იეღოველი და პროტესტანტი. როდესაც იგებენ, რომ არ ხარ მართლმადიდებელი, ეჭვის თვალით გიყურებენ, თვლიან, რომ ცუდი ქართველი და ცუდი პატრიოტი ხარ. არადა, რელიგია არჩევანის სფეროა და არა - მოცემულობა».
საზოგადოების არაინფორმირებულობაზე სხვა რელიგიების წარმომადგენლებიც ლაპარაკობენ. მედია მათ პრობლემებს ნაკლებად აშუქებს, სკოლებში არ ისწავლება რელიგიების ისტორია. არც ისაა ფართო საზოგადოებისთვის ცნობილი, რომ საქართველოში, გარდა ქართული სამოციქულო ეკლესიისა, რამდენიმე სხვა მართლმადიდებელი ეკლესიაც მოქმედებს. მათ ნაწილს საქართველოს საპატრიარქო განხეთქილებაში, ე.წ. «სქიზმაში» მყოფებს უწოდებს. ასეთი რამდენიმე ეკლესიაა, მათ შორის - სტაროვერები, გლდანის ეპარქია, ზედაზნის ჯგუფი, ბოსტონის დაჯგუფება, ბერძნული სქიზმა, «სხვენის მართლმადიდებლური ეკლესია».
ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი, რომელიც თბილისში, იყალთოს გორაზე დგას, სხვა ახალაგებული ეკლესიებისგან გარეგნულად არაფრით განსხვავდება. ეს «მეს» (მართლმადიდებელ ეკლესიას საქართველოში) მრევლის და სამღვდელოების სალოცავია. 1997 წელს მათ გამოყოფას საქართველოს საპატრიარქოსგან რამდენიმე მიზეზი ჰქონდა. ჯგუფის წევრების აზრით, მიუღებელი იყო საქართველოს ეკლესიის ეკუმენურ საბჭოში ყოფნა; აგრეთვე ისიც, რომ საბჭოთა პერიოდში ეკლესია აქტიურად თანამშრომლობდა კომუნისტურ რეჟიმთან და საბჭოთა უშიშროებასთან. ჯერჯერობით მათ არავინ ავიწროვებს - აქვთ ტაძრები და სემრევლოები გურიაში, თბილისსა და ქუთაისში. მაგრამ ვარდების რევოლუციამდე მრავალი დამცირება, ცილისწამება და დარბევა გამოიარეს. 2002 წელს გურიაში, სოფელ შემოქმედში ერთ-ერთი კერძო მოსახლის ეზოში აგებული ეკლესია ადგილობრივმა ხელისუფლებამ დაანგრია.
«მეს» ეკლესიის მოძღვარი მამა გელასი აროშვილი ამბობს, - «შევარდნაძის დროს პოლიცია, ადგილობრივი ხელისუფლება და კრიმინალები ერთად იბრძოდნენ ჩვენ წინააღმდეგ. მას შემდეგ, რაც ხელისუფლება შეიცვალა, ამოვისუნთქეთ. ვშიშობთ, რომ ოპოზიციის გამარჯვების შემთხვევაში, ისევ დაუცველები აღმოვჩნდებით. უკანასკნელი მოვლენებიდანაც ჩანს, როგორაა განწყობილი ოპოზიციის დიდი ნაწილი. გაიხსენეთ, რას აკეთებს მართლმადიდებელ მშობელთა კავშირი. მათ თუ პოლიტიკური მხარდაჭერაც ექნათ, წარმოიდგინეთ, რას იზამენ. კანონმდებლობაც არ არის გამართული. ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის დადებული საკონსტიტუციო ხელშეკრულება ჩვენ წინააღმდეგაა მიმართული. ამ შეთანხმების მიხედვით, სამღვდელო შესამოსელის ტარების უფლება მხოლოდ საპატრიარქოს დაქვემდებარებაში მყოფ მღვდლებს აქვთ, საპატრიარქოს აქვს მართლმადიდებლური ლიტერატურის გამოცემის ექსკლუზიური უფლება, საეკლესიო ნივთების წარმოებაც მხოლოდ საპატრიარქოს ლიცენზიით უნდა ხდებოდეს. საკონსტიტუციო სასამართლოში შევიტანეთ სარჩელი, თუმცა სასამართლომ ჩვენი სარჩელი განსახილველად არ მიიღო, - ეს მუხლები თქვენ არ გეხებათო»...
ნობელის მშვიდობის პრემიის ლაურეატი, ეპისკოპოსი და ადამიანის უფლებათა დამცველი, დესმონდ ტუტუ შალვა ნათელაშვილმა «აფრიკელ კაციჭამიად» მოიხსენია. თითქოს, არც უნდა გაგვკვირვებოდა, გაუნათლებელი პოლიტიკოსები იშვიათობა არ არის, მაგრამ ეს ფრაზა რელიგიურ უმცირესობებთან ქართული საზოგადოების დამოკიდებულებას ადეკვატურად აღწერს. მიუხედავად იმისა, რომ 2003 წლის შემდეგ, რწმენის და აღმსარებლობის თავისუფლების მხრივ, ქვეყანაში ბევრი რამ უკეთესობისკენ შეიცვალა, როგორც ვნახეთ, დისკრიმინაციული გარემო მაინც არსებობს და ვინც უმრავლესობაში, ანუ მართლმადიდებელი, არ არის, თავს ხშირად დაჩაგრულად და გარიყულად გრძნობს.
იმის ნაცვლად, რომ პოლიტიკოსებმა ხელი შეუწყონ ქვეყანაში თანაბარი უფლებების დამკვიდრებას, ისინი, პირიქით, აკრიტიკებენ ხელისუფლების ახალ ინიციატივას, რომელიც ეკლესიას უკვე მოპოვებულ პრივილეგიებს არ ართმევს, მაგრამ მასთან თანასწორობის შანსს სხვებსაც აძლევს. 2005 წლის 23 დეკემბერს საქართველოს პარლამენტში სოზარ სუბარის მოხსენების მოსმენის შემდეგ დეპუტატების უმრავლესობამ პროტესტის ნიშნად დარბაზი დატოვა. უმრავლესობა და ოპოზიცია ერთნაირად გააბრაზა სახალხო დამცველის პოზიციამ. იმ დღეს სუბარმა თავის ყოველწლიურ მოხსენებაში რელიგიის საკითხში სახელმწიფო პოლიტიკა გააკრიტიკა. მისი თქმით, მართლმადიდებელ ეკლესიასა და საქართველოს სახელმწიფოს შორის ხელმოწერილი საკონსტიტუციო შეთანხმება საქართველოს კონსტიტუციასა და საერთაშორისო კონვენციებით აღიარებულ თანასწორუფლებიანობის პრინციპს არღვევდა. შეთანხმება, რომელიც 2002 წელს, შევარდნაძის მმართველობისას დაიდო, მართლმადიდებელ ეკლესიას, საქართველოში მოქმედ სხვა რელიგიურ ჯგუფებთან შედარებით, მნიშვნელოვან პრივილეგიებს ანიჭებს და კონსტიტუციის მეცხრე მუხლის ორი პუნქტით არის განმტკიცებული. სახალხო დამცველმა ამ ტიპის შეთანხმების გაფორმება იმ რელიგიურ ორგანიზაციებთანაც მოითხოვა, რომლებსაც საქართველოში საუკუნეების ისტორია აქვთ - იუდაურ თემთან, სომხურ სამოციქულო მართლმადიდებელ ეკლესიასთან, ისლამთან და კათოლიკე ეკლესიასთან. მაშინ სახალხო დამცველს პოლიტიკური მხარდაჭერა პარლამენტართაგან მხოლოდ ერთმა დეპუტატმა, გიგა ბოკერიამ გამოუცხადა.
მას შემდეგ ოთხი წელი გავიდა, მაგრამ სახელმწიფო პოლიტიკა არ შეცვლილა. საპატრიარქოს გაღიზიანებას ხელისუფლებაც და ოპოზიციაც ერთნაირად ერიდება.
რამდენიმე დღის წინ ოპოზიციის ნაწილმა «ნორმატიული აქტების» შესახებ კანონპროექტი გააპროტესტა. მათი აზრით, შემოთავაზებული ცვლილებების ამოქმედების შემდეგ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის გაფორმებულ კონსტიტუციურ შეთანხმებას, უფრო სწორად, მის უპირატესობას სხვა კანონებთან მიმართებაში, საფრთხე დაემუქრება. როგორც ჩანს, ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებს ძალიან აწუხებთ ის, რომ შეიძლება, სახელმწიფოს მხრიდან რაიმე სახის ხელშეკრულების დადება სხვა კონფესიებთანაც გახდეს შესაძლებელი. მათი თქმით, «ეკლესია დაკარგავს იმ მცირე უპირატესობასაც კი, რაც მას დღეს აქვს». კანონ-პროექტში კონსტიტუციური შეთანხმება მართლაც ამოღებულია მეშვიდე მუხლის ნორმატიული აქტების ჩამონათვალიდან. თუმცა, მაინც საეჭვოა, რომ კანონპროექტის დამტკიცებამ კონსტიტუციურ შეთანხმებას ძალა დაუკარგოს, რადგანაც იმავე მუხლში გარკვევით წერია, რომ «საქართველოს კონსტიტუციურ შეთანხმებას, თუ იგი არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას და კონსტიტუციურ კანონს, აქვს უპირატესი იურიდიული ძალა ყველა სხვა ნორმატიული აქტის მიმართ».
თავისუფლების ინსტიტუტის გამგეობის თავმჯდომარის ლევან რამიშვილის აზრით, რელიგიის შესახებ კანონის მიღებამ და ე.წ. «ტრადიციულ» რელიგიებთან ხელშეკრულებების გაფორმებამ შეიძლება უფრო მეტად გაამძაფროს დისკრიმინაციული ფონი სხვა, ჩვენში შედარებით ახლად დამკვიდრებული რელიგიების მიმართ და სახელმწიფოც სწორედ ამიტომ ფრთხილობს. «ძნელია იმის განსაზღვრა, რა არის რელიგია და რომელი ორგანიზაციებია რელიგიური. რელიგიურ გაერთიანებებს, ვინც სახელმწიფოსთან ხელშეკრულების გაფორმებას მოითხოვს, სურთ, რომ დაახლოებით ისეთი პრივილეგიები ჰქონდეთ, როგორიც მართლმადიდებელ ეკლესიას აქვს», - ამბობს ლევან რამიშვილი და ფეხბურთის მაგალითი მოჰყავს, სადაც არსებობს პრემიერ ლიგა, შემდეგ მოდის პირველი ლიგა და შემდეგ - ყველა დანარჩენი. ლევან რამიშვილის აზრით, რელიგიურ ორგანიზაციებს, რომლებიც უარს ამბობენ რეგისტრაციის იმ მოდელზე, რომელსაც მათ სახელმწიფო სთავაზობთ - ანუ კერძო სამართლის იურიდიულ პირად რეგისტრაციაზე, სწორედ პრივილეგიების მიღება სურთ.
სომხური ეკლესიის სურბ გევორგის მსახურმა მამა ნარეკმა მისი ეკლესიის ამგვარი სურვილი რამდენიმე მიზეზით ახსნა: პირველი ისაა, რომ სომხური სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესია საქართველოში, 1500 წელია, არსებობს და, ახლახან შექმნილი რელიგიური უმცირესობებისგან განსხვავებით, გარკვეული პრივილეგიები ეკუთვნის; მეორე - სომხური ეკლესია საქართველოში ისტორიულად ფლობდა ქონებას, რომელსაც ვერ იბრუნებს.
მაშინ, როდესაც საქართველოს ეკლესიისთვის ისტორიულად კუთვნილი ქონების დაბრუნების გარანტიები კონსტიტუციურ შეთანხმებაშია ჩადებული, დანარჩენი დენომინაციების ქონების საკითხის გადაწყვეტა მხოლოდ სახელმწიფოს კეთილ ნებაზეა დამოკიდებული. ამ პროცესს არც კანონი არეგულირებს, რაც ბუნებრივია, რელიგიური კონფესიების წარმომადგენელთა პროტესტს იწვევს.
რამდენიმე წლის წინ, ქართული საზოგადოება აღშფოთებით შეხვდა სომხური ეკლესიის განცხადებას იმის შესახებ, რომ სომხებმა საქართველოში 600 რელიგიური ნაგებობა ააშენეს. «საქართველოში ჩათვალეს, თითქოს სომხები 600 ეკლესიის გადაცემას ითხოვდნენ, რაც ღიმილისმომგვრელია, - ამბობს მამა ნარეკი. ჩვენ მხოლოდ იმის თქმა გვინდოდა, რომ საქართველოში ჩვენ არაფერს ვანგრევდით, პირიქით, ვაშენებდით და ჩვენი წვლილი შეგვქონდა ქართული კულტურის განვითარებაში». დღეს სომხური ეკლესია საქართველოში სულ 6 ტაძრის დაბრუნებას მოითხოვს. ექვსივე ტაძარი სომხურია და იქ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიას ჯერჯერობით წირვა-ლოცვა არ დაუწყია. შარშან ლესელიძის ქუჩაზე მდებარე ნორაშენის ეკლესიაში სომხური მრევლის და სამღვდელოების უკანონოდ შეჭრის და იქ ღვთისმსახურების ჩატარების შემდეგ დიდი აჟიოტაჟი ატყდა ქართულ ტელემედიაში. მანამდე კი, როცა მღვდელმა ტარიელ სიკინჭილაშვილმა ნორაშენის ეკლესიის ეზოში თამამშევების საფლავების ქვებს ბულდოზერები მიაყენა, არც ერთ ქართულ ტელევიზიას ეს ფაქტი არ გაუშუქებია. მაშინ სომხურმა მრევლმა ტელეფონით გადაღებული კადრები ინტერნეტით გაავრცელა და ასე სცადა ყურადღების მიქცევა. თუმცა, ნორაშენთან და სხვა სომხურ ეკლესიებთან დაკავშირებით არაფერი შეცვლილა.
მამა ნარეკი იმაზეც წუხს, რომ სომხური კულტურის ძეგლების რესტავრაციისთვის საქართველოს სახელმწიფო თანხებს არ გამოყოფს და ეს შენობები ნელ-ნელა ინგრევა.
«საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქმა და ყოველთა სომეხთა პატრიარქმა წლების წინ მოილაპარაკეს, რომ, როგორც კი საქართველოში მდგომარეობა უკეთესობისკენ შეიცვლებოდა, სადავო ეკლესიებს სომხურ მხარეს გადასცემდნენ. ჩვენ ვთვლით, რომ ეს დრო დადგა. ვინ უშლის ხელს კანონიერების აღდგენას, არ ვიცით, რადგან სახელმწიფო მოხელეები საპატრიარქოსკენ იშვერენ ხელს, საპატრიარქო კი პირიქით - ყველაფერს სახელმწიფოს აბრალებს», - ამბობს მამა ნარეკი. [pagebreak]
ქონების დაბრუნებას უშედეგოდ ცდილობს კათოლიკური ეკლესიაც. წლებია, გრძელდება დავა იმ ტაძრებზე, რომლებსაც კათოლიკეები თავიანთ საკუთრებად თვლიან. დღეს ქართველი კათოლიკეები ბათუმის, გორის, ქუთაისის, სოფელ ივლიტასა და უდეს ტაძრების დაბრუნებას უკვე აღარ მოითხოვენ. კათოლიკეთა ეპისკოპოსმა მამა ჯუზეპე პაზოტომ გვითხრა, - ჩვენ მხოლოდ იმას ვითხოვთ, რომ რახან მართლმადიდებლებს ეს ეკლესიები ახლა სჭირდებათ და იქ წირვა-ლოცვა ტარდება, ეკლესიამ და საქართველოს სახელმწიფომ აღიარონ, რომ ეს შენობები ისტორიულად კათოლიკეთა კუთვნილება იყო, და მერე თუნდაც 1000 წლის შემდეგ, როცა აღარ დაგჭირდებათ, დაგვიბრუნეთო. დავა ამ ტაძრების შესახებ ჯერ კიდევ გასული საუკუნის 90-იანი წლებიდან დაიწყო. «სადავო ეკლესიებთან დაკავშირებულ პროცესს თან სდევს ისტორიული მემკვიდრეობის ხელყოფის ფაქტები. მაგალითად, სოფელ ივლიტაში შეიცვალა ეკლესიის ინტერიერი, გორში კედლებიდან ამოიღეს ფრესკები. ეს არის კულტურული მემკვიდრეობის ხელყოფა, რასაც სახელმწიფოს მხრიდან რეაგირება არ მოჰყოლია», - ნათქვამია საქართველოს სახალხო დამცველის 2008 წლის ანგარიშში.
«15 წელიწადია, აქ ვარ და 15 წელია, ერთი პრობლემა დგას კათოლიკური ეკლესიის წინაშე, - ამბობს მამა ჯუზეპე, - სხვა რელიგიების წარმომადგენლებთან ერთად კანონიც მოვამზადეთ, მაგრამ ჩვენს მცდელობას შედეგი არ მოჰყოლია. დღეს საქართველოში კათოლიკურ ეკლესიას იურიდიული სტატუსი არ აქვს, იმიტომ, რომ სახელმწიფო არ გვაძლევს საჯარო იურიდიულ პირად დარეგისტრირების საშუალებას. ეკლესია კი არ არის კერძო იურიდიული პირი! ველოდებით იმ დროს, როცა გვექნება საშუალება, დავრეგისტრირდეთ, როგორც ეკლესია; ასევე გვაწუხებს ქონების დაბრუნების საკითხიც, რომელიც ვერა და ვერ გვარდება; თანაც, მარტო კათოლიკური ეკლესია არ არის ამგვარ მდგომარეობაში. თუ ეს საკითხები არ გადაიჭრა, საქართველოში რელიგიურ ორგანიზაციებს შორის ჯანსაღი და თანაბარი ურთიერთობები არ იქნება. ქვეყანაში მშვიდობის საფუძველი სამართლიანობაა და თუ სამართლიანობა არ იქნა, არც მშვიდობა იქნება. უნდა დაველოდოთ, სხვა გზა არ გვაქვს».
რეგისტრაციის არქონა, ბუნებრივია, ებრაელთა თემს და მუსლიმებსაც აწუხებთ, მაგრამ სომხური და კათოლიკური ეკლესიისგან განსხვავებით, ისინი ამ საკითხს დრამატულად არ უყურებენ. ამბობენ, რომ სახელმწიფო ყველანაირად ეხმარება. ისიც მითხრეს, რელიგიურ ნაგებობებს და მიწებს კერძო პირებზე ვაფორმებთ და ამიტომაც, სტატუსის არქონა დიდად არ გვიშლის ხელსო. აგრეთვე საქართველოს ეკლესიისა და კათალიკოს-პატრიარქის, ილია II-ის კეთილგანწყობილ დამოკიდებულებაზეც ილაპარაკეს. მათი ნაამბობიდან კიდევ ერთხელ დასტურდება, რომ საპატრიარქოს დაპირისპირება და დავა ქრისტიანულ კონფესიებთან უფრო აქვს.
რელიგიური ორგანიზაციების ნაწილი სახელმწიფოს მიერ შეთავაზებულ რეგისტრაციის მოდელს დათანხმდა, ძირითადად ისინი, ვინც საქართველოში შედარებით ახალი დამკვიდრებულია. მათ შორის, ვინც რეგისტრაციის ამ მოდელს დიდად არ აკრიტიკებს, მეშვიდე დღის ქრისტიან ადვენტისტთა ეკლესიაცაა, თუმცა, ის საქართველოში არსებობის 100 წელზე მეტს ითვლის. ამ ეკლესიის საზოგადოებასთან ურთიერთობის და რელიგიური თავისუფლების განყოფილების ხელმძღვანელი, სერგო ნამორაძე ამბობს, რომ სტატუსი, რომელიც სახელმწიფომ რელიგიურ უმცირესობებს შესთავაზა, სრულფასოვანი არ არის, მაგრამ სხვა გზა არ ჰქონდათ: «მადლობლები ვართ, რომ რეგისტრაციის პროცედურა გამარტივდა. ამის გარეშე, შეუძლებელი იყო არსებობა. ჩვენ გვაქვს ქონება, გვჭირდება საბანკო ანგარიში, გამოვცემთ ლიტერატურას, საჭიროა, ვიმოქმედოთ, როგორც იურიდიულმა პირებმა. საკონსტიტუციო შეთანხმება სახელმწიფოსა და მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის მართლაც ბადებს გარკვეულ კითხვებს, უპირველესად, იურიდიული და საკონსტიტუციო თვალსაზრისით. ვარდების რევოლუციამდე ჩვენი მდგომარეობა ძალიან მძიმე იყო. 2004 წლიდან 2008 წლამდე პერიოდს ნამდვილად არ ვემდურით, ახლა ვექტორი ისევ უარყოფით მხარეს გადაიხარა. ის, რომ ფიზიკურ შეურაცხყოფას არ გვაყენებენ, აღარ გვარბევენ, ბევრს არაფერს ნიშნავს. პრობლემა საზოგადოების არაინფორმირებულობაშია. ჩვენი მოქალაქეების უმეტესობას არ შეუძლია განასხვავოს იეღოველი და პროტესტანტი. როდესაც იგებენ, რომ არ ხარ მართლმადიდებელი, ეჭვის თვალით გიყურებენ, თვლიან, რომ ცუდი ქართველი და ცუდი პატრიოტი ხარ. არადა, რელიგია არჩევანის სფეროა და არა - მოცემულობა».
საზოგადოების არაინფორმირებულობაზე სხვა რელიგიების წარმომადგენლებიც ლაპარაკობენ. მედია მათ პრობლემებს ნაკლებად აშუქებს, სკოლებში არ ისწავლება რელიგიების ისტორია. არც ისაა ფართო საზოგადოებისთვის ცნობილი, რომ საქართველოში, გარდა ქართული სამოციქულო ეკლესიისა, რამდენიმე სხვა მართლმადიდებელი ეკლესიაც მოქმედებს. მათ ნაწილს საქართველოს საპატრიარქო განხეთქილებაში, ე.წ. «სქიზმაში» მყოფებს უწოდებს. ასეთი რამდენიმე ეკლესიაა, მათ შორის - სტაროვერები, გლდანის ეპარქია, ზედაზნის ჯგუფი, ბოსტონის დაჯგუფება, ბერძნული სქიზმა, «სხვენის მართლმადიდებლური ეკლესია».
ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი, რომელიც თბილისში, იყალთოს გორაზე დგას, სხვა ახალაგებული ეკლესიებისგან გარეგნულად არაფრით განსხვავდება. ეს «მეს» (მართლმადიდებელ ეკლესიას საქართველოში) მრევლის და სამღვდელოების სალოცავია. 1997 წელს მათ გამოყოფას საქართველოს საპატრიარქოსგან რამდენიმე მიზეზი ჰქონდა. ჯგუფის წევრების აზრით, მიუღებელი იყო საქართველოს ეკლესიის ეკუმენურ საბჭოში ყოფნა; აგრეთვე ისიც, რომ საბჭოთა პერიოდში ეკლესია აქტიურად თანამშრომლობდა კომუნისტურ რეჟიმთან და საბჭოთა უშიშროებასთან. ჯერჯერობით მათ არავინ ავიწროვებს - აქვთ ტაძრები და სემრევლოები გურიაში, თბილისსა და ქუთაისში. მაგრამ ვარდების რევოლუციამდე მრავალი დამცირება, ცილისწამება და დარბევა გამოიარეს. 2002 წელს გურიაში, სოფელ შემოქმედში ერთ-ერთი კერძო მოსახლის ეზოში აგებული ეკლესია ადგილობრივმა ხელისუფლებამ დაანგრია.
«მეს» ეკლესიის მოძღვარი მამა გელასი აროშვილი ამბობს, - «შევარდნაძის დროს პოლიცია, ადგილობრივი ხელისუფლება და კრიმინალები ერთად იბრძოდნენ ჩვენ წინააღმდეგ. მას შემდეგ, რაც ხელისუფლება შეიცვალა, ამოვისუნთქეთ. ვშიშობთ, რომ ოპოზიციის გამარჯვების შემთხვევაში, ისევ დაუცველები აღმოვჩნდებით. უკანასკნელი მოვლენებიდანაც ჩანს, როგორაა განწყობილი ოპოზიციის დიდი ნაწილი. გაიხსენეთ, რას აკეთებს მართლმადიდებელ მშობელთა კავშირი. მათ თუ პოლიტიკური მხარდაჭერაც ექნათ, წარმოიდგინეთ, რას იზამენ. კანონმდებლობაც არ არის გამართული. ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის დადებული საკონსტიტუციო ხელშეკრულება ჩვენ წინააღმდეგაა მიმართული. ამ შეთანხმების მიხედვით, სამღვდელო შესამოსელის ტარების უფლება მხოლოდ საპატრიარქოს დაქვემდებარებაში მყოფ მღვდლებს აქვთ, საპატრიარქოს აქვს მართლმადიდებლური ლიტერატურის გამოცემის ექსკლუზიური უფლება, საეკლესიო ნივთების წარმოებაც მხოლოდ საპატრიარქოს ლიცენზიით უნდა ხდებოდეს. საკონსტიტუციო სასამართლოში შევიტანეთ სარჩელი, თუმცა სასამართლომ ჩვენი სარჩელი განსახილველად არ მიიღო, - ეს მუხლები თქვენ არ გეხებათო»...
ნობელის მშვიდობის პრემიის ლაურეატი, ეპისკოპოსი და ადამიანის უფლებათა დამცველი, დესმონდ ტუტუ შალვა ნათელაშვილმა «აფრიკელ კაციჭამიად» მოიხსენია. თითქოს, არც უნდა გაგვკვირვებოდა, გაუნათლებელი პოლიტიკოსები იშვიათობა არ არის, მაგრამ ეს ფრაზა რელიგიურ უმცირესობებთან ქართული საზოგადოების დამოკიდებულებას ადეკვატურად აღწერს. მიუხედავად იმისა, რომ 2003 წლის შემდეგ, რწმენის და აღმსარებლობის თავისუფლების მხრივ, ქვეყანაში ბევრი რამ უკეთესობისკენ შეიცვალა, როგორც ვნახეთ, დისკრიმინაციული გარემო მაინც არსებობს და ვინც უმრავლესობაში, ანუ მართლმადიდებელი, არ არის, თავს ხშირად დაჩაგრულად და გარიყულად გრძნობს.
იმის ნაცვლად, რომ პოლიტიკოსებმა ხელი შეუწყონ ქვეყანაში თანაბარი უფლებების დამკვიდრებას, ისინი, პირიქით, აკრიტიკებენ ხელისუფლების ახალ ინიციატივას, რომელიც ეკლესიას უკვე მოპოვებულ პრივილეგიებს არ ართმევს, მაგრამ მასთან თანასწორობის შანსს სხვებსაც აძლევს.
მას შემდეგ ოთხი წელი გავიდა, მაგრამ სახელმწიფო პოლიტიკა არ შეცვლილა. საპატრიარქოს გაღიზიანებას ხელისუფლებაც და ოპოზიციაც ერთნაირად ერიდება.
რამდენიმე დღის წინ ოპოზიციის ნაწილმა «ნორმატიული აქტების» შესახებ კანონპროექტი გააპროტესტა. მათი აზრით, შემოთავაზებული ცვლილებების ამოქმედების შემდეგ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის გაფორმებულ კონსტიტუციურ შეთანხმებას, უფრო სწორად, მის უპირატესობას სხვა კანონებთან მიმართებაში, საფრთხე დაემუქრება. როგორც ჩანს, ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებს ძალიან აწუხებთ ის, რომ შეიძლება, სახელმწიფოს მხრიდან რაიმე სახის ხელშეკრულების დადება სხვა კონფესიებთანაც გახდეს შესაძლებელი. მათი თქმით, «ეკლესია დაკარგავს იმ მცირე უპირატესობასაც კი, რაც მას დღეს აქვს». კანონ-პროექტში კონსტიტუციური შეთანხმება მართლაც ამოღებულია მეშვიდე მუხლის ნორმატიული აქტების ჩამონათვალიდან. თუმცა, მაინც საეჭვოა, რომ კანონპროექტის დამტკიცებამ კონსტიტუციურ შეთანხმებას ძალა დაუკარგოს, რადგანაც იმავე მუხლში გარკვევით წერია, რომ «საქართველოს კონსტიტუციურ შეთანხმებას, თუ იგი არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას და კონსტიტუციურ კანონს, აქვს უპირატესი იურიდიული ძალა ყველა სხვა ნორმატიული აქტის მიმართ».
თავისუფლების ინსტიტუტის გამგეობის თავმჯდომარის ლევან რამიშვილის აზრით, რელიგიის შესახებ კანონის მიღებამ და ე.წ. «ტრადიციულ» რელიგიებთან ხელშეკრულებების გაფორმებამ შეიძლება უფრო მეტად გაამძაფროს დისკრიმინაციული ფონი სხვა, ჩვენში შედარებით ახლად დამკვიდრებული რელიგიების მიმართ და სახელმწიფოც სწორედ ამიტომ ფრთხილობს. «ძნელია იმის განსაზღვრა, რა არის რელიგია და რომელი ორგანიზაციებია რელიგიური. რელიგიურ გაერთიანებებს, ვინც სახელმწიფოსთან ხელშეკრულების გაფორმებას მოითხოვს, სურთ, რომ დაახლოებით ისეთი პრივილეგიები ჰქონდეთ, როგორიც მართლმადიდებელ ეკლესიას აქვს», - ამბობს ლევან რამიშვილი და ფეხბურთის მაგალითი მოჰყავს, სადაც არსებობს პრემიერ ლიგა, შემდეგ მოდის პირველი ლიგა და შემდეგ - ყველა დანარჩენი. ლევან რამიშვილის აზრით, რელიგიურ ორგანიზაციებს, რომლებიც უარს ამბობენ რეგისტრაციის იმ მოდელზე, რომელსაც მათ სახელმწიფო სთავაზობთ - ანუ კერძო სამართლის იურიდიულ პირად რეგისტრაციაზე, სწორედ პრივილეგიების მიღება სურთ.
სომხური ეკლესიის სურბ გევორგის მსახურმა მამა ნარეკმა მისი ეკლესიის ამგვარი სურვილი რამდენიმე მიზეზით ახსნა: პირველი ისაა, რომ სომხური სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესია საქართველოში, 1500 წელია, არსებობს და, ახლახან შექმნილი რელიგიური უმცირესობებისგან განსხვავებით, გარკვეული პრივილეგიები ეკუთვნის; მეორე - სომხური ეკლესია საქართველოში ისტორიულად ფლობდა ქონებას, რომელსაც ვერ იბრუნებს.
მაშინ, როდესაც საქართველოს ეკლესიისთვის ისტორიულად კუთვნილი ქონების დაბრუნების გარანტიები კონსტიტუციურ შეთანხმებაშია ჩადებული, დანარჩენი დენომინაციების ქონების საკითხის გადაწყვეტა მხოლოდ სახელმწიფოს კეთილ ნებაზეა დამოკიდებული. ამ პროცესს არც კანონი არეგულირებს, რაც ბუნებრივია, რელიგიური კონფესიების წარმომადგენელთა პროტესტს იწვევს.
რამდენიმე წლის წინ, ქართული საზოგადოება აღშფოთებით შეხვდა სომხური ეკლესიის განცხადებას იმის შესახებ, რომ სომხებმა საქართველოში 600 რელიგიური ნაგებობა ააშენეს. «საქართველოში ჩათვალეს, თითქოს სომხები 600 ეკლესიის გადაცემას ითხოვდნენ, რაც ღიმილისმომგვრელია, - ამბობს მამა ნარეკი. ჩვენ მხოლოდ იმის თქმა გვინდოდა, რომ საქართველოში ჩვენ არაფერს ვანგრევდით, პირიქით, ვაშენებდით და ჩვენი წვლილი შეგვქონდა ქართული კულტურის განვითარებაში». დღეს სომხური ეკლესია საქართველოში სულ 6 ტაძრის დაბრუნებას მოითხოვს. ექვსივე ტაძარი სომხურია და იქ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიას ჯერჯერობით წირვა-ლოცვა არ დაუწყია. შარშან ლესელიძის ქუჩაზე მდებარე ნორაშენის ეკლესიაში სომხური მრევლის და სამღვდელოების უკანონოდ შეჭრის და იქ ღვთისმსახურების ჩატარების შემდეგ დიდი აჟიოტაჟი ატყდა ქართულ ტელემედიაში. მანამდე კი, როცა მღვდელმა ტარიელ სიკინჭილაშვილმა ნორაშენის ეკლესიის ეზოში თამამშევების საფლავების ქვებს ბულდოზერები მიაყენა, არც ერთ ქართულ ტელევიზიას ეს ფაქტი არ გაუშუქებია. მაშინ სომხურმა მრევლმა ტელეფონით გადაღებული კადრები ინტერნეტით გაავრცელა და ასე სცადა ყურადღების მიქცევა. თუმცა, ნორაშენთან და სხვა სომხურ ეკლესიებთან დაკავშირებით არაფერი შეცვლილა.
მამა ნარეკი იმაზეც წუხს, რომ სომხური კულტურის ძეგლების რესტავრაციისთვის საქართველოს სახელმწიფო თანხებს არ გამოყოფს და ეს შენობები ნელ-ნელა ინგრევა.
«საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქმა და ყოველთა სომეხთა პატრიარქმა წლების წინ მოილაპარაკეს, რომ, როგორც კი საქართველოში მდგომარეობა უკეთესობისკენ შეიცვლებოდა, სადავო ეკლესიებს სომხურ მხარეს გადასცემდნენ. ჩვენ ვთვლით, რომ ეს დრო დადგა. ვინ უშლის ხელს კანონიერების აღდგენას, არ ვიცით, რადგან სახელმწიფო მოხელეები საპატრიარქოსკენ იშვერენ ხელს, საპატრიარქო კი პირიქით - ყველაფერს სახელმწიფოს აბრალებს», - ამბობს მამა ნარეკი. [pagebreak]
ქონების დაბრუნებას უშედეგოდ ცდილობს კათოლიკური ეკლესიაც. წლებია, გრძელდება დავა იმ ტაძრებზე, რომლებსაც კათოლიკეები თავიანთ საკუთრებად თვლიან. დღეს ქართველი კათოლიკეები ბათუმის, გორის, ქუთაისის, სოფელ ივლიტასა და უდეს ტაძრების დაბრუნებას უკვე აღარ მოითხოვენ. კათოლიკეთა ეპისკოპოსმა მამა ჯუზეპე პაზოტომ გვითხრა, - ჩვენ მხოლოდ იმას ვითხოვთ, რომ რახან მართლმადიდებლებს ეს ეკლესიები ახლა სჭირდებათ და იქ წირვა-ლოცვა ტარდება, ეკლესიამ და საქართველოს სახელმწიფომ აღიარონ, რომ ეს შენობები ისტორიულად კათოლიკეთა კუთვნილება იყო, და მერე თუნდაც 1000 წლის შემდეგ, როცა აღარ დაგჭირდებათ, დაგვიბრუნეთო. დავა ამ ტაძრების შესახებ ჯერ კიდევ გასული საუკუნის 90-იანი წლებიდან დაიწყო. «სადავო ეკლესიებთან დაკავშირებულ პროცესს თან სდევს ისტორიული მემკვიდრეობის ხელყოფის ფაქტები. მაგალითად, სოფელ ივლიტაში შეიცვალა ეკლესიის ინტერიერი, გორში კედლებიდან ამოიღეს ფრესკები. ეს არის კულტურული მემკვიდრეობის ხელყოფა, რასაც სახელმწიფოს მხრიდან რეაგირება არ მოჰყოლია», - ნათქვამია საქართველოს სახალხო დამცველის 2008 წლის ანგარიშში.
«15 წელიწადია, აქ ვარ და 15 წელია, ერთი პრობლემა დგას კათოლიკური ეკლესიის წინაშე, - ამბობს მამა ჯუზეპე, - სხვა რელიგიების წარმომადგენლებთან ერთად კანონიც მოვამზადეთ, მაგრამ ჩვენს მცდელობას შედეგი არ მოჰყოლია. დღეს საქართველოში კათოლიკურ ეკლესიას იურიდიული სტატუსი არ აქვს, იმიტომ, რომ სახელმწიფო არ გვაძლევს საჯარო იურიდიულ პირად დარეგისტრირების საშუალებას. ეკლესია კი არ არის კერძო იურიდიული პირი! ველოდებით იმ დროს, როცა გვექნება საშუალება, დავრეგისტრირდეთ, როგორც ეკლესია; ასევე გვაწუხებს ქონების დაბრუნების საკითხიც, რომელიც ვერა და ვერ გვარდება; თანაც, მარტო კათოლიკური ეკლესია არ არის ამგვარ მდგომარეობაში. თუ ეს საკითხები არ გადაიჭრა, საქართველოში რელიგიურ ორგანიზაციებს შორის ჯანსაღი და თანაბარი ურთიერთობები არ იქნება. ქვეყანაში მშვიდობის საფუძველი სამართლიანობაა და თუ სამართლიანობა არ იქნა, არც მშვიდობა იქნება. უნდა დაველოდოთ, სხვა გზა არ გვაქვს».
რეგისტრაციის არქონა, ბუნებრივია, ებრაელთა თემს და მუსლიმებსაც აწუხებთ, მაგრამ სომხური და კათოლიკური ეკლესიისგან განსხვავებით, ისინი ამ საკითხს დრამატულად არ უყურებენ. ამბობენ, რომ სახელმწიფო ყველანაირად ეხმარება. ისიც მითხრეს, რელიგიურ ნაგებობებს და მიწებს კერძო პირებზე ვაფორმებთ და ამიტომაც, სტატუსის არქონა დიდად არ გვიშლის ხელსო. აგრეთვე საქართველოს ეკლესიისა და კათალიკოს-პატრიარქის, ილია II-ის კეთილგანწყობილ დამოკიდებულებაზეც ილაპარაკეს. მათი ნაამბობიდან კიდევ ერთხელ დასტურდება, რომ საპატრიარქოს დაპირისპირება და დავა ქრისტიანულ კონფესიებთან უფრო აქვს.
რელიგიური ორგანიზაციების ნაწილი სახელმწიფოს მიერ შეთავაზებულ რეგისტრაციის მოდელს დათანხმდა, ძირითადად ისინი, ვინც საქართველოში შედარებით ახალი დამკვიდრებულია. მათ შორის, ვინც რეგისტრაციის ამ მოდელს დიდად არ აკრიტიკებს, მეშვიდე დღის ქრისტიან ადვენტისტთა ეკლესიაცაა, თუმცა, ის საქართველოში არსებობის 100 წელზე მეტს ითვლის. ამ ეკლესიის საზოგადოებასთან ურთიერთობის და რელიგიური თავისუფლების განყოფილების ხელმძღვანელი, სერგო ნამორაძე ამბობს, რომ სტატუსი, რომელიც სახელმწიფომ რელიგიურ უმცირესობებს შესთავაზა, სრულფასოვანი არ არის, მაგრამ სხვა გზა არ ჰქონდათ: «მადლობლები ვართ, რომ რეგისტრაციის პროცედურა გამარტივდა. ამის გარეშე, შეუძლებელი იყო არსებობა. ჩვენ გვაქვს ქონება, გვჭირდება საბანკო ანგარიში, გამოვცემთ ლიტერატურას, საჭიროა, ვიმოქმედოთ, როგორც იურიდიულმა პირებმა. საკონსტიტუციო შეთანხმება სახელმწიფოსა და მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის მართლაც ბადებს გარკვეულ კითხვებს, უპირველესად, იურიდიული და საკონსტიტუციო თვალსაზრისით. ვარდების რევოლუციამდე ჩვენი მდგომარეობა ძალიან მძიმე იყო. 2004 წლიდან 2008 წლამდე პერიოდს ნამდვილად არ ვემდურით, ახლა ვექტორი ისევ უარყოფით მხარეს გადაიხარა. ის, რომ ფიზიკურ შეურაცხყოფას არ გვაყენებენ, აღარ გვარბევენ, ბევრს არაფერს ნიშნავს. პრობლემა საზოგადოების არაინფორმირებულობაშია. ჩვენი მოქალაქეების უმეტესობას არ შეუძლია განასხვავოს იეღოველი და პროტესტანტი. როდესაც იგებენ, რომ არ ხარ მართლმადიდებელი, ეჭვის თვალით გიყურებენ, თვლიან, რომ ცუდი ქართველი და ცუდი პატრიოტი ხარ. არადა, რელიგია არჩევანის სფეროა და არა - მოცემულობა».
საზოგადოების არაინფორმირებულობაზე სხვა რელიგიების წარმომადგენლებიც ლაპარაკობენ. მედია მათ პრობლემებს ნაკლებად აშუქებს, სკოლებში არ ისწავლება რელიგიების ისტორია. არც ისაა ფართო საზოგადოებისთვის ცნობილი, რომ საქართველოში, გარდა ქართული სამოციქულო ეკლესიისა, რამდენიმე სხვა მართლმადიდებელი ეკლესიაც მოქმედებს. მათ ნაწილს საქართველოს საპატრიარქო განხეთქილებაში, ე.წ. «სქიზმაში» მყოფებს უწოდებს. ასეთი რამდენიმე ეკლესიაა, მათ შორის - სტაროვერები, გლდანის ეპარქია, ზედაზნის ჯგუფი, ბოსტონის დაჯგუფება, ბერძნული სქიზმა, «სხვენის მართლმადიდებლური ეკლესია».
ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი, რომელიც თბილისში, იყალთოს გორაზე დგას, სხვა ახალაგებული ეკლესიებისგან გარეგნულად არაფრით განსხვავდება. ეს «მეს» (მართლმადიდებელ ეკლესიას საქართველოში) მრევლის და სამღვდელოების სალოცავია. 1997 წელს მათ გამოყოფას საქართველოს საპატრიარქოსგან რამდენიმე მიზეზი ჰქონდა. ჯგუფის წევრების აზრით, მიუღებელი იყო საქართველოს ეკლესიის ეკუმენურ საბჭოში ყოფნა; აგრეთვე ისიც, რომ საბჭოთა პერიოდში ეკლესია აქტიურად თანამშრომლობდა კომუნისტურ რეჟიმთან და საბჭოთა უშიშროებასთან. ჯერჯერობით მათ არავინ ავიწროვებს - აქვთ ტაძრები და სემრევლოები გურიაში, თბილისსა და ქუთაისში. მაგრამ ვარდების რევოლუციამდე მრავალი დამცირება, ცილისწამება და დარბევა გამოიარეს. 2002 წელს გურიაში, სოფელ შემოქმედში ერთ-ერთი კერძო მოსახლის ეზოში აგებული ეკლესია ადგილობრივმა ხელისუფლებამ დაანგრია.
«მეს» ეკლესიის მოძღვარი მამა გელასი აროშვილი ამბობს, - «შევარდნაძის დროს პოლიცია, ადგილობრივი ხელისუფლება და კრიმინალები ერთად იბრძოდნენ ჩვენ წინააღმდეგ. მას შემდეგ, რაც ხელისუფლება შეიცვალა, ამოვისუნთქეთ. ვშიშობთ, რომ ოპოზიციის გამარჯვების შემთხვევაში, ისევ დაუცველები აღმოვჩნდებით. უკანასკნელი მოვლენებიდანაც ჩანს, როგორაა განწყობილი ოპოზიციის დიდი ნაწილი. გაიხსენეთ, რას აკეთებს მართლმადიდებელ მშობელთა კავშირი. მათ თუ პოლიტიკური მხარდაჭერაც ექნათ, წარმოიდგინეთ, რას იზამენ. კანონმდებლობაც არ არის გამართული. ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის დადებული საკონსტიტუციო ხელშეკრულება ჩვენ წინააღმდეგაა მიმართული. ამ შეთანხმების მიხედვით, სამღვდელო შესამოსელის ტარების უფლება მხოლოდ საპატრიარქოს დაქვემდებარებაში მყოფ მღვდლებს აქვთ, საპატრიარქოს აქვს მართლმადიდებლური ლიტერატურის გამოცემის ექსკლუზიური უფლება, საეკლესიო ნივთების წარმოებაც მხოლოდ საპატრიარქოს ლიცენზიით უნდა ხდებოდეს. საკონსტიტუციო სასამართლოში შევიტანეთ სარჩელი, თუმცა სასამართლომ ჩვენი სარჩელი განსახილველად არ მიიღო, - ეს მუხლები თქვენ არ გეხებათო»...
ნობელის მშვიდობის პრემიის ლაურეატი, ეპისკოპოსი და ადამიანის უფლებათა დამცველი, დესმონდ ტუტუ შალვა ნათელაშვილმა «აფრიკელ კაციჭამიად» მოიხსენია. თითქოს, არც უნდა გაგვკვირვებოდა, გაუნათლებელი პოლიტიკოსები იშვიათობა არ არის, მაგრამ ეს ფრაზა რელიგიურ უმცირესობებთან ქართული საზოგადოების დამოკიდებულებას ადეკვატურად აღწერს. მიუხედავად იმისა, რომ 2003 წლის შემდეგ, რწმენის და აღმსარებლობის თავისუფლების მხრივ, ქვეყანაში ბევრი რამ უკეთესობისკენ შეიცვალა, როგორც ვნახეთ, დისკრიმინაციული გარემო მაინც არსებობს და ვინც უმრავლესობაში, ანუ მართლმადიდებელი, არ არის, თავს ხშირად დაჩაგრულად და გარიყულად გრძნობს.
იმის ნაცვლად, რომ პოლიტიკოსებმა ხელი შეუწყონ ქვეყანაში თანაბარი უფლებების დამკვიდრებას, ისინი, პირიქით, აკრიტიკებენ ხელისუფლების ახალ ინიციატივას, რომელიც ეკლესიას უკვე მოპოვებულ პრივილეგიებს არ ართმევს, მაგრამ მასთან თანასწორობის შანსს სხვებსაც აძლევს. 2005 წლის 23 დეკემბერს საქართველოს პარლამენტში სოზარ სუბარის მოხსენების მოსმენის შემდეგ დეპუტატების უმრავლესობამ პროტესტის ნიშნად დარბაზი დატოვა. უმრავლესობა და ოპოზიცია ერთნაირად გააბრაზა სახალხო დამცველის პოზიციამ. იმ დღეს სუბარმა თავის ყოველწლიურ მოხსენებაში რელიგიის საკითხში სახელმწიფო პოლიტიკა გააკრიტიკა. მისი თქმით, მართლმადიდებელ ეკლესიასა და საქართველოს სახელმწიფოს შორის ხელმოწერილი საკონსტიტუციო შეთანხმება საქართველოს კონსტიტუციასა და საერთაშორისო კონვენციებით აღიარებულ თანასწორუფლებიანობის პრინციპს არღვევდა. შეთანხმება, რომელიც 2002 წელს, შევარდნაძის მმართველობისას დაიდო, მართლმადიდებელ ეკლესიას, საქართველოში მოქმედ სხვა რელიგიურ ჯგუფებთან შედარებით, მნიშვნელოვან პრივილეგიებს ანიჭებს და კონსტიტუციის მეცხრე მუხლის ორი პუნქტით არის განმტკიცებული. სახალხო დამცველმა ამ ტიპის შეთანხმების გაფორმება იმ რელიგიურ ორგანიზაციებთანაც მოითხოვა, რომლებსაც საქართველოში საუკუნეების ისტორია აქვთ - იუდაურ თემთან, სომხურ სამოციქულო მართლმადიდებელ ეკლესიასთან, ისლამთან და კათოლიკე ეკლესიასთან. მაშინ სახალხო დამცველს პოლიტიკური მხარდაჭერა პარლამენტართაგან მხოლოდ ერთმა დეპუტატმა, გიგა ბოკერიამ გამოუცხადა.
მას შემდეგ ოთხი წელი გავიდა, მაგრამ სახელმწიფო პოლიტიკა არ შეცვლილა. საპატრიარქოს გაღიზიანებას ხელისუფლებაც და ოპოზიციაც ერთნაირად ერიდება.
რამდენიმე დღის წინ ოპოზიციის ნაწილმა «ნორმატიული აქტების» შესახებ კანონპროექტი გააპროტესტა. მათი აზრით, შემოთავაზებული ცვლილებების ამოქმედების შემდეგ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის გაფორმებულ კონსტიტუციურ შეთანხმებას, უფრო სწორად, მის უპირატესობას სხვა კანონებთან მიმართებაში, საფრთხე დაემუქრება. როგორც ჩანს, ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებს ძალიან აწუხებთ ის, რომ შეიძლება, სახელმწიფოს მხრიდან რაიმე სახის ხელშეკრულების დადება სხვა კონფესიებთანაც გახდეს შესაძლებელი. მათი თქმით, «ეკლესია დაკარგავს იმ მცირე უპირატესობასაც კი, რაც მას დღეს აქვს». კანონ-პროექტში კონსტიტუციური შეთანხმება მართლაც ამოღებულია მეშვიდე მუხლის ნორმატიული აქტების ჩამონათვალიდან. თუმცა, მაინც საეჭვოა, რომ კანონპროექტის დამტკიცებამ კონსტიტუციურ შეთანხმებას ძალა დაუკარგოს, რადგანაც იმავე მუხლში გარკვევით წერია, რომ «საქართველოს კონსტიტუციურ შეთანხმებას, თუ იგი არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას და კონსტიტუციურ კანონს, აქვს უპირატესი იურიდიული ძალა ყველა სხვა ნორმატიული აქტის მიმართ».
თავისუფლების ინსტიტუტის გამგეობის თავმჯდომარის ლევან რამიშვილის აზრით, რელიგიის შესახებ კანონის მიღებამ და ე.წ. «ტრადიციულ» რელიგიებთან ხელშეკრულებების გაფორმებამ შეიძლება უფრო მეტად გაამძაფროს დისკრიმინაციული ფონი სხვა, ჩვენში შედარებით ახლად დამკვიდრებული რელიგიების მიმართ და სახელმწიფოც სწორედ ამიტომ ფრთხილობს. «ძნელია იმის განსაზღვრა, რა არის რელიგია და რომელი ორგანიზაციებია რელიგიური. რელიგიურ გაერთიანებებს, ვინც სახელმწიფოსთან ხელშეკრულების გაფორმებას მოითხოვს, სურთ, რომ დაახლოებით ისეთი პრივილეგიები ჰქონდეთ, როგორიც მართლმადიდებელ ეკლესიას აქვს», - ამბობს ლევან რამიშვილი და ფეხბურთის მაგალითი მოჰყავს, სადაც არსებობს პრემიერ ლიგა, შემდეგ მოდის პირველი ლიგა და შემდეგ - ყველა დანარჩენი. ლევან რამიშვილის აზრით, რელიგიურ ორგანიზაციებს, რომლებიც უარს ამბობენ რეგისტრაციის იმ მოდელზე, რომელსაც მათ სახელმწიფო სთავაზობთ - ანუ კერძო სამართლის იურიდიულ პირად რეგისტრაციაზე, სწორედ პრივილეგიების მიღება სურთ.
სომხური ეკლესიის სურბ გევორგის მსახურმა მამა ნარეკმა მისი ეკლესიის ამგვარი სურვილი რამდენიმე მიზეზით ახსნა: პირველი ისაა, რომ სომხური სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესია საქართველოში, 1500 წელია, არსებობს და, ახლახან შექმნილი რელიგიური უმცირესობებისგან განსხვავებით, გარკვეული პრივილეგიები ეკუთვნის; მეორე - სომხური ეკლესია საქართველოში ისტორიულად ფლობდა ქონებას, რომელსაც ვერ იბრუნებს.
მაშინ, როდესაც საქართველოს ეკლესიისთვის ისტორიულად კუთვნილი ქონების დაბრუნების გარანტიები კონსტიტუციურ შეთანხმებაშია ჩადებული, დანარჩენი დენომინაციების ქონების საკითხის გადაწყვეტა მხოლოდ სახელმწიფოს კეთილ ნებაზეა დამოკიდებული. ამ პროცესს არც კანონი არეგულირებს, რაც ბუნებრივია, რელიგიური კონფესიების წარმომადგენელთა პროტესტს იწვევს.
რამდენიმე წლის წინ, ქართული საზოგადოება აღშფოთებით შეხვდა სომხური ეკლესიის განცხადებას იმის შესახებ, რომ სომხებმა საქართველოში 600 რელიგიური ნაგებობა ააშენეს. «საქართველოში ჩათვალეს, თითქოს სომხები 600 ეკლესიის გადაცემას ითხოვდნენ, რაც ღიმილისმომგვრელია, - ამბობს მამა ნარეკი. ჩვენ მხოლოდ იმის თქმა გვინდოდა, რომ საქართველოში ჩვენ არაფერს ვანგრევდით, პირიქით, ვაშენებდით და ჩვენი წვლილი შეგვქონდა ქართული კულტურის განვითარებაში». დღეს სომხური ეკლესია საქართველოში სულ 6 ტაძრის დაბრუნებას მოითხოვს. ექვსივე ტაძარი სომხურია და იქ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიას ჯერჯერობით წირვა-ლოცვა არ დაუწყია. შარშან ლესელიძის ქუჩაზე მდებარე ნორაშენის ეკლესიაში სომხური მრევლის და სამღვდელოების უკანონოდ შეჭრის და იქ ღვთისმსახურების ჩატარების შემდეგ დიდი აჟიოტაჟი ატყდა ქართულ ტელემედიაში. მანამდე კი, როცა მღვდელმა ტარიელ სიკინჭილაშვილმა ნორაშენის ეკლესიის ეზოში თამამშევების საფლავების ქვებს ბულდოზერები მიაყენა, არც ერთ ქართულ ტელევიზიას ეს ფაქტი არ გაუშუქებია. მაშინ სომხურმა მრევლმა ტელეფონით გადაღებული კადრები ინტერნეტით გაავრცელა და ასე სცადა ყურადღების მიქცევა. თუმცა, ნორაშენთან და სხვა სომხურ ეკლესიებთან დაკავშირებით არაფერი შეცვლილა.
მამა ნარეკი იმაზეც წუხს, რომ სომხური კულტურის ძეგლების რესტავრაციისთვის საქართველოს სახელმწიფო თანხებს არ გამოყოფს და ეს შენობები ნელ-ნელა ინგრევა.
«საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქმა და ყოველთა სომეხთა პატრიარქმა წლების წინ მოილაპარაკეს, რომ, როგორც კი საქართველოში მდგომარეობა უკეთესობისკენ შეიცვლებოდა, სადავო ეკლესიებს სომხურ მხარეს გადასცემდნენ. ჩვენ ვთვლით, რომ ეს დრო დადგა. ვინ უშლის ხელს კანონიერების აღდგენას, არ ვიცით, რადგან სახელმწიფო მოხელეები საპატრიარქოსკენ იშვერენ ხელს, საპატრიარქო კი პირიქით - ყველაფერს სახელმწიფოს აბრალებს», - ამბობს მამა ნარეკი. [pagebreak]
ქონების დაბრუნებას უშედეგოდ ცდილობს კათოლიკური ეკლესიაც. წლებია, გრძელდება დავა იმ ტაძრებზე, რომლებსაც კათოლიკეები თავიანთ საკუთრებად თვლიან. დღეს ქართველი კათოლიკეები ბათუმის, გორის, ქუთაისის, სოფელ ივლიტასა და უდეს ტაძრების დაბრუნებას უკვე აღარ მოითხოვენ. კათოლიკეთა ეპისკოპოსმა მამა ჯუზეპე პაზოტომ გვითხრა, - ჩვენ მხოლოდ იმას ვითხოვთ, რომ რახან მართლმადიდებლებს ეს ეკლესიები ახლა სჭირდებათ და იქ წირვა-ლოცვა ტარდება, ეკლესიამ და საქართველოს სახელმწიფომ აღიარონ, რომ ეს შენობები ისტორიულად კათოლიკეთა კუთვნილება იყო, და მერე თუნდაც 1000 წლის შემდეგ, როცა აღარ დაგჭირდებათ, დაგვიბრუნეთო. დავა ამ ტაძრების შესახებ ჯერ კიდევ გასული საუკუნის 90-იანი წლებიდან დაიწყო. «სადავო ეკლესიებთან დაკავშირებულ პროცესს თან სდევს ისტორიული მემკვიდრეობის ხელყოფის ფაქტები. მაგალითად, სოფელ ივლიტაში შეიცვალა ეკლესიის ინტერიერი, გორში კედლებიდან ამოიღეს ფრესკები. ეს არის კულტურული მემკვიდრეობის ხელყოფა, რასაც სახელმწიფოს მხრიდან რეაგირება არ მოჰყოლია», - ნათქვამია საქართველოს სახალხო დამცველის 2008 წლის ანგარიშში.
«15 წელიწადია, აქ ვარ და 15 წელია, ერთი პრობლემა დგას კათოლიკური ეკლესიის წინაშე, - ამბობს მამა ჯუზეპე, - სხვა რელიგიების წარმომადგენლებთან ერთად კანონიც მოვამზადეთ, მაგრამ ჩვენს მცდელობას შედეგი არ მოჰყოლია. დღეს საქართველოში კათოლიკურ ეკლესიას იურიდიული სტატუსი არ აქვს, იმიტომ, რომ სახელმწიფო არ გვაძლევს საჯარო იურიდიულ პირად დარეგისტრირების საშუალებას. ეკლესია კი არ არის კერძო იურიდიული პირი! ველოდებით იმ დროს, როცა გვექნება საშუალება, დავრეგისტრირდეთ, როგორც ეკლესია; ასევე გვაწუხებს ქონების დაბრუნების საკითხიც, რომელიც ვერა და ვერ გვარდება; თანაც, მარტო კათოლიკური ეკლესია არ არის ამგვარ მდგომარეობაში. თუ ეს საკითხები არ გადაიჭრა, საქართველოში რელიგიურ ორგანიზაციებს შორის ჯანსაღი და თანაბარი ურთიერთობები არ იქნება. ქვეყანაში მშვიდობის საფუძველი სამართლიანობაა და თუ სამართლიანობა არ იქნა, არც მშვიდობა იქნება. უნდა დაველოდოთ, სხვა გზა არ გვაქვს».
რეგისტრაციის არქონა, ბუნებრივია, ებრაელთა თემს და მუსლიმებსაც აწუხებთ, მაგრამ სომხური და კათოლიკური ეკლესიისგან განსხვავებით, ისინი ამ საკითხს დრამატულად არ უყურებენ. ამბობენ, რომ სახელმწიფო ყველანაირად ეხმარება. ისიც მითხრეს, რელიგიურ ნაგებობებს და მიწებს კერძო პირებზე ვაფორმებთ და ამიტომაც, სტატუსის არქონა დიდად არ გვიშლის ხელსო. აგრეთვე საქართველოს ეკლესიისა და კათალიკოს-პატრიარქის, ილია II-ის კეთილგანწყობილ დამოკიდებულებაზეც ილაპარაკეს. მათი ნაამბობიდან კიდევ ერთხელ დასტურდება, რომ საპატრიარქოს დაპირისპირება და დავა ქრისტიანულ კონფესიებთან უფრო აქვს.
რელიგიური ორგანიზაციების ნაწილი სახელმწიფოს მიერ შეთავაზებულ რეგისტრაციის მოდელს დათანხმდა, ძირითადად ისინი, ვინც საქართველოში შედარებით ახალი დამკვიდრებულია. მათ შორის, ვინც რეგისტრაციის ამ მოდელს დიდად არ აკრიტიკებს, მეშვიდე დღის ქრისტიან ადვენტისტთა ეკლესიაცაა, თუმცა, ის საქართველოში არსებობის 100 წელზე მეტს ითვლის. ამ ეკლესიის საზოგადოებასთან ურთიერთობის და რელიგიური თავისუფლების განყოფილების ხელმძღვანელი, სერგო ნამორაძე ამბობს, რომ სტატუსი, რომელიც სახელმწიფომ რელიგიურ უმცირესობებს შესთავაზა, სრულფასოვანი არ არის, მაგრამ სხვა გზა არ ჰქონდათ: «მადლობლები ვართ, რომ რეგისტრაციის პროცედურა გამარტივდა. ამის გარეშე, შეუძლებელი იყო არსებობა. ჩვენ გვაქვს ქონება, გვჭირდება საბანკო ანგარიში, გამოვცემთ ლიტერატურას, საჭიროა, ვიმოქმედოთ, როგორც იურიდიულმა პირებმა. საკონსტიტუციო შეთანხმება სახელმწიფოსა და მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის მართლაც ბადებს გარკვეულ კითხვებს, უპირველესად, იურიდიული და საკონსტიტუციო თვალსაზრისით. ვარდების რევოლუციამდე ჩვენი მდგომარეობა ძალიან მძიმე იყო. 2004 წლიდან 2008 წლამდე პერიოდს ნამდვილად არ ვემდურით, ახლა ვექტორი ისევ უარყოფით მხარეს გადაიხარა. ის, რომ ფიზიკურ შეურაცხყოფას არ გვაყენებენ, აღარ გვარბევენ, ბევრს არაფერს ნიშნავს. პრობლემა საზოგადოების არაინფორმირებულობაშია. ჩვენი მოქალაქეების უმეტესობას არ შეუძლია განასხვავოს იეღოველი და პროტესტანტი. როდესაც იგებენ, რომ არ ხარ მართლმადიდებელი, ეჭვის თვალით გიყურებენ, თვლიან, რომ ცუდი ქართველი და ცუდი პატრიოტი ხარ. არადა, რელიგია არჩევანის სფეროა და არა - მოცემულობა».
საზოგადოების არაინფორმირებულობაზე სხვა რელიგიების წარმომადგენლებიც ლაპარაკობენ. მედია მათ პრობლემებს ნაკლებად აშუქებს, სკოლებში არ ისწავლება რელიგიების ისტორია. არც ისაა ფართო საზოგადოებისთვის ცნობილი, რომ საქართველოში, გარდა ქართული სამოციქულო ეკლესიისა, რამდენიმე სხვა მართლმადიდებელი ეკლესიაც მოქმედებს. მათ ნაწილს საქართველოს საპატრიარქო განხეთქილებაში, ე.წ. «სქიზმაში» მყოფებს უწოდებს. ასეთი რამდენიმე ეკლესიაა, მათ შორის - სტაროვერები, გლდანის ეპარქია, ზედაზნის ჯგუფი, ბოსტონის დაჯგუფება, ბერძნული სქიზმა, «სხვენის მართლმადიდებლური ეკლესია».
ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი, რომელიც თბილისში, იყალთოს გორაზე დგას, სხვა ახალაგებული ეკლესიებისგან გარეგნულად არაფრით განსხვავდება. ეს «მეს» (მართლმადიდებელ ეკლესიას საქართველოში) მრევლის და სამღვდელოების სალოცავია. 1997 წელს მათ გამოყოფას საქართველოს საპატრიარქოსგან რამდენიმე მიზეზი ჰქონდა. ჯგუფის წევრების აზრით, მიუღებელი იყო საქართველოს ეკლესიის ეკუმენურ საბჭოში ყოფნა; აგრეთვე ისიც, რომ საბჭოთა პერიოდში ეკლესია აქტიურად თანამშრომლობდა კომუნისტურ რეჟიმთან და საბჭოთა უშიშროებასთან. ჯერჯერობით მათ არავინ ავიწროვებს - აქვთ ტაძრები და სემრევლოები გურიაში, თბილისსა და ქუთაისში. მაგრამ ვარდების რევოლუციამდე მრავალი დამცირება, ცილისწამება და დარბევა გამოიარეს. 2002 წელს გურიაში, სოფელ შემოქმედში ერთ-ერთი კერძო მოსახლის ეზოში აგებული ეკლესია ადგილობრივმა ხელისუფლებამ დაანგრია.
«მეს» ეკლესიის მოძღვარი მამა გელასი აროშვილი ამბობს, - «შევარდნაძის დროს პოლიცია, ადგილობრივი ხელისუფლება და კრიმინალები ერთად იბრძოდნენ ჩვენ წინააღმდეგ. მას შემდეგ, რაც ხელისუფლება შეიცვალა, ამოვისუნთქეთ. ვშიშობთ, რომ ოპოზიციის გამარჯვების შემთხვევაში, ისევ დაუცველები აღმოვჩნდებით. უკანასკნელი მოვლენებიდანაც ჩანს, როგორაა განწყობილი ოპოზიციის დიდი ნაწილი. გაიხსენეთ, რას აკეთებს მართლმადიდებელ მშობელთა კავშირი. მათ თუ პოლიტიკური მხარდაჭერაც ექნათ, წარმოიდგინეთ, რას იზამენ. კანონმდებლობაც არ არის გამართული. ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის დადებული საკონსტიტუციო ხელშეკრულება ჩვენ წინააღმდეგაა მიმართული. ამ შეთანხმების მიხედვით, სამღვდელო შესამოსელის ტარების უფლება მხოლოდ საპატრიარქოს დაქვემდებარებაში მყოფ მღვდლებს აქვთ, საპატრიარქოს აქვს მართლმადიდებლური ლიტერატურის გამოცემის ექსკლუზიური უფლება, საეკლესიო ნივთების წარმოებაც მხოლოდ საპატრიარქოს ლიცენზიით უნდა ხდებოდეს. საკონსტიტუციო სასამართლოში შევიტანეთ სარჩელი, თუმცა სასამართლომ ჩვენი სარჩელი განსახილველად არ მიიღო, - ეს მუხლები თქვენ არ გეხებათო»...
ნობელის მშვიდობის პრემიის ლაურეატი, ეპისკოპოსი და ადამიანის უფლებათა დამცველი, დესმონდ ტუტუ შალვა ნათელაშვილმა «აფრიკელ კაციჭამიად» მოიხსენია. თითქოს, არც უნდა გაგვკვირვებოდა, გაუნათლებელი პოლიტიკოსები იშვიათობა არ არის, მაგრამ ეს ფრაზა რელიგიურ უმცირესობებთან ქართული საზოგადოების დამოკიდებულებას ადეკვატურად აღწერს. მიუხედავად იმისა, რომ 2003 წლის შემდეგ, რწმენის და აღმსარებლობის თავისუფლების მხრივ, ქვეყანაში ბევრი რამ უკეთესობისკენ შეიცვალა, როგორც ვნახეთ, დისკრიმინაციული გარემო მაინც არსებობს და ვინც უმრავლესობაში, ანუ მართლმადიდებელი, არ არის, თავს ხშირად დაჩაგრულად და გარიყულად გრძნობს.
იმის ნაცვლად, რომ პოლიტიკოსებმა ხელი შეუწყონ ქვეყანაში თანაბარი უფლებების დამკვიდრებას, ისინი, პირიქით, აკრიტიკებენ ხელისუფლების ახალ ინიციატივას, რომელიც ეკლესიას უკვე მოპოვებულ პრივილეგიებს არ ართმევს, მაგრამ მასთან თანასწორობის შანსს სხვებსაც აძლევს.
კომენტარები
ამავე რუბრიკაში
27
თებერვალი
27
თებერვალი
რუსეთის საბედისწერო პარადიგმა
ბორის აკუნინის ცხრატომეულის -„რუსეთის სახელმწიფოს ისტორია“ - გზამკვლევი
ნაწილი II - პირველი ტომი
13
თებერვალი
13
თებერვალი
რუსეთის საბედისწერო პარადიგმა
ბორის აკუნინის ცხრატომეულის -„რუსეთის სახელმწიფოს ისტორია“ - გზამკვლევი
ნაწილი I - შესავალი
02
აგვისტო
02
აგვისტო
კაპიტალიზმი პლანეტას კლავს - დროა, შევწყ ...
„მიკროსამომხმარებლო სისულეებზე“ ფიქრის ნაცვლად, როგორიცაა, მაგალითად, პლასტმასის ყავის ჭიქებზე უარის თქმა, უნდა დავუპირი ...
მეტი
1 / 6
27
თებერვალი
რუსეთის საბედისწერო პარადიგმა
ბორის აკუნინის ცხრატომეულის -„რუსეთის სახელმწიფოს ისტორია“ - გზამკვლევი
ნაწილი I ...
13
თებერვალი
რუსეთის საბედისწერო პარადიგმა
ბორის აკუნინის ცხრატომეულის -„რუსეთის სახელმწიფოს ისტორია“ - გზამკვლევი
ნაწილი ...
02
აგვისტო
კაპიტალიზმი პლანეტას კლავს - დროა, შევწყვიტოთ თვითგანადგურებ ...
„მიკროსამომხმარებლო სისულეებზე“ ფიქრის ნაცვლად, როგორიცაა, მაგალითად, პლასტმასის ...
^