არ არსებობს უსაფრთხო შრომა შრომის უფლებების დაცვის გარეშე
მიუხედავად იმისა, რომ შრომის ინსპექციას სამუშაო ადგილებზე უსაფრთხოების ნორმების შემოწმების მანდატი მიენიჭა, მთავარი პრობლემა არ გადაჭრილა. ყოველ კვირა მუშები იღუპებიან და შავდებიან სამუშაო ადგილზე, - „რა მოხდა „თბილისი პანორამის” მშენებლობაზე" - „სოლიდარობის ქსელი" გუშინ, 16 აპრილს მომხდარს ეხმაურება. განცხადებას სრულად გთავაზობთ:
„რატომ ხდება ეს?
არ შეიძლება შრომის უსაფრთხოების შრომის უფლებებისგან გამიჯვნა.
თითქმის ყველა დარგში, დაურეგულირებული სამუშაო საათები, გადაბმული, ხანგრძლივი გრაფიკი, სამუშაო დატვირთვის მაღალი ინტენსივობა - ქართველი მშრომელების ყოველდღიურობას წარმოადგენს.
საერთაშორისო კვლევების უმრავლესობა აჩვენებს, რომ უსაფრთხოების რისკი განსაკუთრებულად იზრდება სამუშაო ადგილზე გადაღლილობის გამო. გადაღლილობა დგება მაშინ, როცა მუშა ამოწურავს ფიზიოლოგიურ და კონგიტურ რესურსებს სამუშაო დავალების შესასრულებლად. სწორედ არანორმირებული სამუშაო საათები, დასვენების ნაკლებობა, ძილის ნაკლებობა და მაღალი სამუშაო დატვირთვა იწვევს გადაღლილობას.
სამუშაო ადგილის მოწყობა, აღჭურვილობა, გრაფიკის განსაზღვრა, სამუშაო პროცესი, ხელფასის რაოდეობა და სამუშაოს შინაარსი არის დამსაქმებლის შედგენელი. შესაბამისად, დამსაქმებულია პასუხისგებელი სამუშაო ადგილისა და სამუშაო ძალის ორგანიზებაზე. შრომის უფლებების დაცვის ტვირთიც არის ცალსახად დამსაქმებელზე. მუშების გადაღლილობა გამოწვეულია დამსაქმებლის მიერ შრომითი უფლებების დარღვევის გამო.
გადაღლილობა იწვევს სიტუაციური ანალიზის შეზღუდვას. ადამიანები კარგავენ თვითკონტროლის უნარს. ამ თვალსაზრისით რუტინული უსაფრთხოების ნორმების დაცვა და ტექკნიკისა და აღჭურვილობის შემოწმება, წარმოადგენს თვითკონტროლის დავალებებს. მაგრამ თუ მუშა უკვე გადაღლილია, იგი კარგავს უნარს გააგრძელოს თვითრეგულირების მოქმედებები და ხშირად იღებს საზიანო (საფრთხისშემცველ) გადაწყვეტილებას. ამიტომაც, მუშები საკმარისად დასვენებულები უნდა იყვენენ; მათ არ უნდა ეკისრებოდეთ შრომის უსაფრთხოების დაცვა, ამას უსაფრთხოების ზედამხედველი უნდა აკონტროლებდეს (დასვენება ზედამხედველსაც სჭირდება).
სამუშაო ადგილების სიმცირისა, მუშები თანხმდებიან ისეთ სამუშაოზე, რომელიც მათ როგორც ფიზიკურ, ისე ფსიქოლოგიურ, სოციალურ და საორგანიზაციო რესურსების ერთდროულად გამოყენებას მოითხოვს, რაც აგრეთვე იწვევს გადაღლილობას. თუ თავიდანვე არ არის განსაზღვრული დავალება და პასუხისმგებლობა და ეს ხდება ადგილზე, სპონტანური გადაწყვეტილების საფუძველზე, შრომის ტვირთი ერთი ორად იზრდება. თუ მუშას ერთდროულად ევალება სამუშაოს დაგეგმვა, უსაფრთხოების მართვა, ტექნიკის ამუშავება და ასე შემდეგ, უბედური შემთხვევის რისკი იზრდება.
მსგავსი ვითარებაა შახტაში და მაღაროებში, სადაც მუშებს აჩქარებენ უფროსები, რომ შეასრულონ გეგმა. ხელფასები და სამსახურის შენარჩუნება არის მიბმული გეგმის შესრულებაზე. თუ გეგმას ვერ შეასრულებენ, ვერ მიიღებენ სრულ ხელფასს, ან იქნებიან გარიყულები უფროსებისგან. ამ წნეხის ქვეშ მათ არ უნდა გამორჩეთ საყრდენი ბოძების გატეხვის ხმა, თავი რომ დააღწიონ კატასტროფას. იმუშაო ამ დატვირთვით და თან აკონტოლო ბოძების გატეხვის ხმა, შეუძლებელია! ეს არის ხშირი მიზეზი დაშავებისა და `უბედური შემთხვევებისა”.
როდესაც მშენებლობაზე დაიღუპა ორი ადამიანი (ჭავჭავაძის 5-ში), ისინი მუშაობდნენ გამომუშავებაზე. მათ იმდენს უხდიდნენ, რამდენ მეტრ მიწასაც გამოთხრიდნენ. რადგან არ არსებობდა განსაზღვრული გონივრული მოცულობა, თუ რამდენი უნდა გამოეთხარათ, ადგილზე არც ზედამხვედელი იყო, რომელიც მათ შრომის მოცულობას და ინტენსივობას განსაზღვრავდა, მუშებს თვითონ უწევდათ ფიზიკური, ფსიქოლოგიური, და საორგანიზაცო შრომის გაწევა, რაც მათი სიკვდილით დასრულდა. ისინი ორი კვირის განმავლობაში გადაბმულად მუშაობდნენ. სწორედ ეს გარემოებები იწვევს გადაღლილობას და ხდება ფატალური შემთხვევების მიზეზი.
შრომის ინსპექციას რომ შეეძლოს შრომელთა უფლებების ზედამხედველობა, დამსაქმებელი იძულებული იქნებოდა დაერეგულირებინა სამუშაო დრო, გრაფიკების ხანგრძილობა, დაედგინა საკმარისი შესვენების დრო - ცვლებს შორის და ცვლის განმავლობაში. მუშებიც იშვიათად გადაიღლებოდნენ, რაც რისკებს საკმაოდ შეამცირებდა.
ამასობაში, შრომის უფლებების აღდგენა და სრულფასოვანი დაცვა შესძენს მუშებს თავდაჯერებას, რომ ამოიღონ ხმა, როცა გრძნობენ საფრთხეს სამუშაო ადგილზე და მოითხოვონ უსაფრთხო შრომა ან უარი განაცხადონ საფრთხისშემცველ სამუშაოზე; ამით მუშებს აღარ შეეშინდებათ უფროსის მხრიდან სამაგიეროს გადახდის, სამსახურიდან გათავსუფლების, ან ხელფასის დაკლების. დღეს ერთმა მუშამ „პანორამა თბილისი” მშენებლობაზე შრომის პირობებზე განაცხადა: მანდ „იძულებით ვმუშაობთ ჩემო დაიკო, არაფერი არ არის. დედა მყავს ინსულტით დაავადებული. სამუშაო არა მაქვს და ჩამოსული ვარ აჭარიდან. ვმუშაობ, რომ ორი კაპიკით წამალი ვუყიდო. 15 წელია ჩავარდნილია. მონა ვარ”.
როცა დამსაქმებელს გამოჭერილი ჰყავს მუშა, ის დედის სიცოცხლის შენარჩუნების გამო არ გარისკავს სამუშაოს დაკარგვას.
აუცილებელია, რომ შრომის უსაფრთხოების ორგანოები ერთად მუშაობდნენ. ერთად შეეძლოთ ობიექტებზე შესვლა და შემოწმება. ყველაზე მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინება, რომ ჩვენთვის წარმოუდგენელია შრომის უსაფრთხოების ეფექტურობა, შრომის უფლებების შემოწმების უზრუნველყოფის გარეშე. ამიტომ, შრომის უსაფრთხოების ნორმების ინსპექტირებას აუცილებლად უნდა დაემატოს შრომის უფლებების ზედამხედველობა", - ნათქვამია განცხადებაში.
