ინტერვიუ ჟურნალისტ ია ანთაძესთან
ვიდრე საყოველთაოდ ცნობილი განჩინება გამოქვეყნდებოდა, არსებობდა მოლოდინი, რომ „რუსთავი 2-თან“ დაკავშირებული პროცესები გაიწელებოდა. თავად ნიკა გვარამიაც აცხადებდა, რომ პროცესები არჩევნებამდე გაგრძელდებოდა. რა შეცვალა თქვენს შეფასებებში განჩინებამ?
ამ განჩინებამ შეცვალა ის, რომ, სავარაუდოდ, სწორედ არჩევნების წინა პერიოდში ტელევიზიაში იმუშავებს სხვა ჯგუფი, რომელიც შექმნის სხვა სარედაქციო პოლიტიკას. ბევრი რამ იქნება დამოკიდებული იმაზე, თუ როგორ იმუშავებს ეს ჯგუფი.
„რუსთავი 2“ განსაკუთრებულად კრიტიკული კონტენტით გამოირჩევა და, თუ ხელისუფლებისადმი ლოიალური სარედაქციო პოლიტიკით ჩანაცვლდება, ეს საზოგადოებისთვის დანაკარგი იქნება.
თუ ეს იქნება ჯგუფი, რომელიც შეინარჩუნებს კრიტიკულ პოზიციას ყველა პოლიტიკური ძალის მიმართ, მაგრამ ეთერიდან მოხსნის მანიპულაციას, მაშინ, პირდაპირ გეტყვით, რომ ბევრად უკეთესი ტელევიზია იქნება.
იმის მიხედვით, რასაც დავით დვალი და ჯარჯი აქიმიძე აცხადებენ, ასევე მათი წარსულის გათვალისწინებით, რაც საზოგადოებამ იცის მათ შესახებ, დავიტოვებ იმედს, რომ ისინი არ შექმნიან ხელისუფლებისადმი ლოიალურ ტელევიზიას.
უკეთესი ტელევიზია მიუკერძოებელ, კრიტიკულ კონტენტთან ასოცირდება. რატომ დაუშვებს ხელისუფლება შეიქმნას არხი, რომელიც ობიექტური კრიტიკის ქარცეცხლში გაახვევს მას? გავითვალისწინოთ, რომ ამავდროულად ხელისუფლებას გამოცლილი ექნება არგუმენტები, რომლითაც ახლა უპირისპირდება „რუსთავი 2-ს“.
ამ კითხვაზე პასუხი შეიძლება სხვადასხვანაირი იყოს. ჩემი ასეთია - ტელევიზია, რომელიც მუდმივად ამახინჯებს სინამდვილეს, ამ ხელისუფლებისთვის მძიმე ასატანია. ობიექტური კრიტიკა უხერხული იქნება ხელისუფლებისთვის, თუმცა მათ უფრო მეტად არ სურთ ისეთი „რუსთავი 2“, როგორიც დღესაა.
ხელისუფლება იძულებულია, ტელეკომპანიაში შეიყვანონ დვალი და აქიმიძე, რადგან თუ საუბარია სამართლიანობის აღდგენაზე, ამ ორ ადამიანს ვერ გაექცევიან.
თუ დვალი და აქიმიძე დაიწყებენ კრიტიკული კონტენტის შექმნას, რეალობის ჩვენებას, ეს არ უნდა იყოს ხელისუფლებისთვის სასიამოვნო, თუმცა მათ შესაძლოა ერჩიოთ ამგვარი გაშუქება, ვიდრე ტელევიზია, რომელსაც 100 პროცენტით აკონტროლებს მიხეილ სააკაშვილი.
ამ ლოგიკას რომ გავყვეთ, ტყუილსა და მანიპულაციასთან პროპაგანდისტული დაპირისპირება, მით უმეტეს, როცა სხვა არხებს ფლობ, უფრო მარტივი არ უნდა იყოს, ვიდრე რეალურ კრიტიკასთან?
100 პროცენტით გეთანხმებით, მაგრამ ეს აზრი მთლიანად რომ გაიზიაროს ხელისუფლებამ, ძალიან ღრმად უნდა იცნობდეს იმ გავლენას, რომელიც ტელევიზიებს აქვთ საზოგადოებაზე. მე ვფიქრობ, ისინი უფრო მარტივად, ზედაპირულად, უყურებენ.
განჩინების ის ნაწილი, სადაც მოსამართლე განიხილავს ტელეკომპანიის სარედაქციო პოლიტიკას, არის თუ არა სარედაქციო დამოუკიდებლობაში ჩარევა და შეიცავს თუ არა საფრთხეს გამოხატვის თავისუფლებისთვის?
ეს არის კითხვა, რომელზეც პირდაპირი პასუხი არ მაქვს. პირველივე შეხედვით დამრჩა შთაბეჭდილება, რომ მოსამართლე ერევა სარედაქციო საქმიანობაში, მაგრამ შემდეგ, რაც ვესაუბრე კომპეტენტურ ადამიანებს, იურისტებს, მათი აზრი არ არის ისეთი ერთმნიშვნელოვანი, როგორიც ჩვენი - მედიისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლების.
ისინი პირველ რიგში ამბობენ, რომ განჩინება არ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას და მეორე, დიახაც, ასეთი ტერმინებით აპელირებს სტრასბურგის სასამართლოც და თუ ეს საქმე მოხვდება სტრასბურგში ძალიან ძნელია, იქ ვინმეს რამე გაუკვირდეს. ამას ამბობენ მოსამართლეები, რომლებიც კარგად იცნობენ სტრასბურგის სასამართლოს პრაქტიკას. ესენი არიან იურისტები, რომელთაც ვენდობი, თუმცა ჩემი პირველი დამოკიდებულება ისაა, რომ ასეთი ფრაზები განჩინებაში არ უნდა ჩაწერილიყო. ახლა უკვე მაქვს განწყობა, რომ დაველოდოთ უფრო კომპეტენტური ადამიანების განმარტებებს.
არც მე ვარ იურისტი, მაგრამ რამდენადაც გამოხატვის თავისუფლებასთან დაკავშირებით სტრასბურგის სასამართლოს პრაქტიკას ვიცნობ, პირიქით, ის ცდილობს არ დაუშვას პრეცედენტი, რომელიც თვითცენზურის დამკვიდრებას შეუწყობს ხელს, შევხედოთ სხვა მედიასაშუალებების მხრიდანაც რომლებიც უყურებენ ამ პროცესს და ფიქრობენ, რომ შესაძლოა ერთხელაც მათი სარედაქციო პოლიტიკა გახდეს საფუძველი, აღიმართოს მათ თავზე მოსამართლის ჩაქუჩი...
განჩინების მიხედვით, მოსამართლის მოტივაცია იყო ის, რომ არ დამზადებულიყო კონტენტი, რომელიც რეიტინგის კლებას გამოიწვევდა, ამ მხრივ ჩაერია შინაარსში, თუმცა ნამდვილად არ მყოფნის ცოდნა, შევაფასო, რამდენად სწორია ამგვარი ჩარევა.
მეორე მხრივ, გულდასაწყვეტია, რომ თავად სასამართლო არ იყენებს მექანიზმებს, ამგვარი სიახლეების შინაარსი საზოგადოებას უფრო მკაფიოდ განუმარტოს.
„რუსთავი 2-ის“ სარედაქციო პოლიტიკის მიმართ განწყობამ, ასევე მის ხელმძღვანელობაში იმ პირის ყოფნამ, რომელიც ახლო წარსულში ასოცირებულია სხვა ტელეკომპანიის წინააღმდეგ ბრძოლასთან, ხომ არ გადაფარა მნიშვნელოვანი საკითხი - ის, რომ ხელისუფლება ცდილობს განსხვავებული აზრის ჩახშობას?
გონიერი ადამიანები არ იდავებენ იმაზე, რომ ხელისუფლებას არ აძლევს ხელს „რუსთავი 2“ ისეთი, როგორიც დღეს არის. სამწუხაროდ, არ გვყავს ხელისუფლება, რომელიც იტყვის, რომ, რაც უფრო მეტად გააკრიტიკებს მედია, მით უკეთესია მისთვის.
ხელისუფლება დაინტერესებულია, რომ ამომრჩეველი მინიმუმ მანიპულირებული არ იყოს, უარეს შემთხვევაში კი, საერთოდ კრიტიკა არ ისმოდეს „რუსთავი 2-დან“. იყოს ისეთი სარედაქციო ჯგუფი, რომელიც ბევრად უფრო ლოიალური იქნება ხელისუფლების მიმართ.
მაგრამ სხვა საკითხია, თუ რას აკეთებს ხელისუფლება ამის მისაღწევად? რაც არ უნდა იყოს, ეს მცდელობა არ არის ისეთი მძაფრი, როგორიც ჩვენ გვახსოვს მიხეილ სააკაშვილის პრეზიდენტობის დროს ტელევიზიების მიმართ.
უმრავლესობის დეპუტატების მთელ რიგ განცხადებებს, სადაც ისინი იმედოვნებენ, რომ „რუსთავი 2-ს“ „მიხედავენ“, რომ ეს არხი „ხვალ აღარ იქნება“ და ა.შ. მნიშვნელობას არ ანიჭებთ?
მე შემიძლია, არ ვანიჭებდე, მაგრამ „რუსთავი 2-ში“ რომ ჟურნალისტი მუშაობს, ის, რა თქმა უნდა, მიანიჭებს. არა იმიტომ, რომ ამითაც მანიპულირებს, არამედ იმის გამო, რომ მტკივნეულად აღიქვამს მუქარას. მეორე მხრივ ვხედავთ, რომ არსებობს ინსტანცია საკონსტიტუციო სასამართლო, რომელზეც ზეწოლა ვერ და არ ხორციელდება.
ალბათ, უფრო ვერ ხორციელდება, რადგან რა საშუალებაც აქვს, ხელისუფლებას, მაგალითად იქ მყოფი ერთი მოსამართლის რესურსი, იყენებს ხოლმე, შეძლებისდაგვარად...
ეს ძალიან სუსტი ფორმაა. ჩვენ თუ გავიხსენებთ, როდესაც სააკაშვილს დასჭირდა, დაეთრგუნა მედია, არაფერზე არ დაუხევია უკან. დარწმუნებული ვარ, ახლაც რომ იმგვარი ხელისუფლება იყოს, საკონსტიტუციო სასამართლოზეც მოახდენდა ზეწოლას. კარგია, რომ ეს არ ხდება.
თუმცა მოსამართლე ურთმელიძესთან დაკავშირებით არსებობს ეჭვი, რომ ზეწოლის ქვეშ განიხილავდა საქმეს და საკმარისია გავიხსენოთ მისი დედის სისხლის სამართლის საქმე...
გეთანხმებით, ურთმელიძის საკითხი ბევრ კითხვას აჩენს. ამიტომ კარგია, რომ პროცესი გრძელდება და საქმე ურთმელიძის ხელში აღარ იქნება. ვნახოთ, სხვა მოსამართლეები რა გადაწყვეტილებებს გამოიტანენ.
როცა ტელევიზიებს მიკერძოების გამო აკრიტიკებენ და ეს ჩვენს ქვეყანაში, ძირითადად, იმაში გამოიხატება, რომ არხები ამა თუ იმ პოლიტიკურ ძალასთან აფილირდებიან, უსამართლობა ხომ არ არის, მხოლოდ „რუსთავი 2-ზე“ აქცენტის დასმა , როდესაც ქვეყანაში მაუწყებლობენ, ტელეკომპანიები - „ობიექტივი“, „ჯიდიესი“, „ტაბულა“..?
„რუსთავი 2“ მანიპულაციის დიდოსტატია. ვთქვათ, „ობიექტივს“ შესაძლოა საჯაროდ ჰქონდეს პრეტენზია, რომ დამოუკიდებელი ტელევიზიაა და ისიც სიმართლეს ემსახურება, მაგრამ სინამდვილეში თავის მასალას არ ფუთავს იმგვარად, რომ მაყურებელს დამოუკიდებელი ეგონოს. ამ მხრივ „ობიექტივი“ არ ცდილობს საზოგადოების მოტყუებას, ის არის ის, რაც არის. ასევეა „ტაბულა“. ამ მხრივ ის პატივისცემას იმსახურებს. ყველამ იცის, რა ტელევიზიაა „ტაბულა“ და ვისთან არის აფილირებული.
როდესაც რომელიმე პოლიტიკური ძალის მიმართ კეთილგანწყობილი არხი ხარ, გაქვს ვალდებულება, რომ ეს აღიარო. რაც „რუსთავი 2-ის“, „ტაბულას“ თუ „ჯიდიესის“ შემთხვევაში ასეა და არაფერია დამალული, მაგრამ თუ „ჯიდიესს“ აქვს პრეტენზია, და ნამდვილად ვიცი, აქვს, რომ „20-30“ თავისუფალი გადაცემაა, მაშინ მედიაკრიტიკამ უნდა დადოს დასკვნა, რომ ის ცრუობს, მანიპულირებს, სჩადის ისეთ რამეს, რაც, მაგალითად, გააკეთა „რუსთავი-2-მა“, როდესაც გააყალბა საჯარო პირის ინგლისურენოვანი გამოსვლა.
მანიპულაცია მხოლოდ პირდაპირი ტყუილია? ამა თუ იმ თემაზე აქცენტების დასმაზე რას იტყვით? მაგალითად „ჯიდიესს“ მთელი ოთხი დღის განმავლობაში მთავარ თემად ჰქონდა წამება ციხეებში, იმ პერიოდში, როდესაც ჭირდა დაჯერება, რომ ეს მართლაც მთავარი თემები იყო...
გადაცემის ავტორები ამბობდნენ, რომ ესაა მთავარი თემა და ამაზე სურთ აქცენტის დასმა. თუ ამ თემის გაშუქებისას ვნახავთ გაყალბებას, თუ ფაქტებს ამახინჯებენ, ან არ ცდილობენ, მიიყვანონ ისეთი ადამიანები, რომლებიც განსხვავებულ აზრს გამოხატავენ, რა თქმა უნდა, ცუდი იქნება.
თუმცა ერთი, რაც გვჭირს, ისიცაა, რომ რესპონდენტები ყველა ტელევიზიაში არ დადიან. პირადად მეც არ დავდივარ „ტაბულასა“ და „რუსთავი 2-ში“, ასევე არის რესპონდენტების ნაწილი, რომელიც არ დადის „ჯიდიესზე“, ამ მხრივ ყველა არხს აქვს პრობლემა.
მნიშვნელოვანია საკითხი, ვინ ატყუებს და ვინ არა საზოგადოებას. მაგალითად „ტაბულა“ ამას არ აკეთებს. მას აქვს გადაცემა, სადაც გადაცემის ავტორს მიჰყავს თანამოაზრეები და საუბრობენ ისეთ თემებზე, რომლებიც მათი მხარდამჭერებისთვისაა საინტერესო.
„რუსთავი-2-ს“ ხშირად ადანაშაულებდნენ სწორედ აქცენტების დასმით მანიპულირებაში, ვთქვათ, ქვეყანაში პრობლემა იყო - გაჭირვება, სოციალური ყოფა, დემოკრატიული ინსტიტუტების სისუსტე და ა.შ, „რუსთავი 2“ გადმოსცემდა ინფორმაციას დაგებულ გზებზე და ამაში არ ტყუოდა, გზები, მართლაც, იგებოდა, ეს არ ჰგავს „ჯიდიესის“ მაგალითს?
ჩვენთან მედიაკრიტიკა ძლიერი რომ იყოს, იმაზე მაინც იქნებოდა კამათი, მართლა იყო თუ არა იმ დღეების მთავარი თემა - წამება. ერთიცაა, როდესაც დაგებულ გზებს აჩვენებენ და წამებას მალავენ, ეს ბევრად უფრო დიდი მანიპულაციაა, ვიდრე წამების გაშუქება და არა დაგებული გზების. მაგალითად, როდესაც დღეს „რუსთავი 2“ ლაპარაკობს მძიმე სოციალურ ფონზე, ვფირობ, ეს ძალიან კარგია და უკეთესია იმაზე, როდესაც დაგებულ გზებზე ლაპარაკობდა.
გაჭირვება რეალურია, ამისთვის ტყუილის თქმა არ სჭირდებათ, თუმცა, როდესაც კადრში დგას ჟურნალისტი და ამბობს, რომ გვერდით უდგანან ადამიანები, რომლებმაც ხმა მისცეს ბიძინა ივანიშვილს, მაგრამ ახლა აღარ მისცემენ, რადგან მან იმედები გაუცრუა, მერე კი აღმოჩნდება, რომ ესენი სინამდვილეში „ნაციონალური მოძრაობის“ წევრები არიან, ეს არის ნამდვილი მანიპულაცია.
ჟურნალისტების გადაბარგება, ეთერიდან წასვლა, ეს პროცესები ურთიერთკავშირშია?
როგორ შეგვიძლია, არ დავაკავშიროთ? თუმცა მე ამ ხელისუფლებისა და მედიის ურთიერთობის ალგორითმი ბოლომდე ამოხსნილი არ მაქვს. ერთი მხრივ, ვერ ვხედავ მკვეთრად კრიტიკულ დამოკიდებულებას მედიის მხრიდან. ვერ ვხედავ წახალისებულ საგამოძიებო ჟურნალისტიკას. ვერ ვხედავ ანალიტიკურ, სიღრმისეულ ჟურნალისტიკას და პირიქით, რაც მწვავე იყო სოციალური თვალსაზრისით, „იმედის“ კვირის გადაცემა, აღარ არის. ახლა ჩაანაცვლებს სხვა გადაცემები და მაინც მინდა ბოლომდე შევხედო.
მაგალითად „იმედზე“, უკვე ვიცით, რა რით ჩანაცვლდა.
მაგრამ არ ვიცით, როგორი იქნება. ის, რომ შალვა რამიშვილს აქვს თავისი წარსული, რომელიც საკმაოდ ლოიალურია ხელისუფლების მიმართ, ბალანსდება იმით, რომ მის გვერდით დაჯდება ადამიანი, თეონა გეგელია, რომელიც ძალიან პრინციპული ჟურნალისტია, ორივე ძალიან ნიჭიერია და შეუძლია სიღრმისეული ჟურნალისტიკის კეთება
სალომე ასათიანი, როგორც ფაქტორი, შემოდის საზოგადოებრივ მაუწყებელზე, და ეს ძალიან მნიშვნელოვანია.
ყველაზე კრიტიკულ ტელევიზიად, ჯერჯერობით, მაინც „რუსთავი 2“ დარჩება. მანიპულაციის თემა რომ ჩამოვაშოროთ, ეს დადებითი მოვლენაა, მაგალითად გეტყვით, გელა გრიშენკომ რომ ვენახი არ გაჩეხა, ეს ერთმნიშვნელოვნად ასეა, მაგრამ იმავე „ნარუშილოვკების“ თემა ხომ „რუსთავი 2-მა“ წამოწია? ხომ იყო ხელისუფლება ამ შემთხვევაში რეალური კრიტიკის ობიექტი? ვნახოთ, ამ მიმართულებით სხვა ტელევიზიები რას იზამენ.
რომ შევაჯამოთ, რა თქმა უნდა, ვხედავ ხელისუფლების მცდელობებს, რომ მათთვის უსიამოვნო არხები, გადაცემები, უფრო ლოიალურნი იყვნენ მათდამი, მაგრამ ვერც იმას ვიტყვი, რომ თავისუფალ სიტყვას რეალურად ახშობენ და ამის მწვავე მაგალითები გვაქვს.
ამის შესახებ არსებობს აზრი, არ ვიცი, სერიოზული, თუ ნახევრად ხუმრობით, რომ უბრალოდ არ გამოსდით, ამაშიც მოუხერხებლები არიან...
ვერ დაგეთანხმებით, ავტორიტარული მართვა გაცილებით მარტივია, ვიდრე დემოკრატიული.
დაბოლოს, თქვენ ჩაუყარეთ საფუძველი ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას, შექმენით გადაცემათა ციკლი, რომელიც მიეძღვნა მედიასტანდარტს, თქვენი ორგანიზაცია ქმნის სახელმძღვანელოებს ჟურნალისტებისა თუ მედიის საკითხებით დაინტერესებული სხვა მოქალაქეებისთვის... ამ კონტექსტში მინდა, გკითხოთ, რას მიიჩნევთ ქართული მედიის მნიშვნელოვან გამოწვევად?
რთული კითხვაა. პირველ რიგში ვიტყვი, რომ ყველაფერი, რაც ჩამოთვალეთ, კოლეგებთან ერთად შევძელით. საბედნიეროდ, საქართველოში არსებობს ჟურნალისტების სეგმენტი, რომელიც ორიენტირებულია სტანდარტზე, ეთიკისა და კანონის დაცვაზე და ა.შ. ამიტომ მგონია, რომ ჩვენი მედია ნამდვილად არ არის ყველაზე უარესი, სამეზობლოში თუ მიმოვიხედავთ.
თუმცა ცხადია, ბევრი პრობლემა გვაქვს, პირველი და მთავარი გამოწვევა, თავისუფლებაა. თუ მედია იქნება თავისუფალი, მაშინ პროფესიონალიზმი ბევრად მეტად დაფასდება, ის შეიძლება იყოს მიკერძოებული, ახლოს იყოს ამა თუ იმ პოლიტიკურ იდეებსა თუ ლიდერებთან, მაგრამ არ იყოს მათი გავლენის ქვეშ, მაგალითად, ფინანსურად. ამას ჟურნალისტებმა გამუდმებული ბრძოლით უნდა მიაღწიონ. თავისუფლებას საჩუქრად არავინ იძლევა.
