რატომ არის ეს პროექტი ახლა დროული, საჭირო და აუცილებლად განსახორციელებელი?
ბაიდარაშვილი: ვფიქრობ პროექტის შესახებ ინფორმაციის 5%-იც კი არ გაქვთ, და ამიტომ ისმის ის ბევრი შეკითხვა, რასაც ამ პერიოდის განმავლობაში ვისმენთ. მე არ ვთვლი, რომ ის უნიკალურია, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვანია.
თბილისის განვითარების ფონდში 1 ივლისიდან ვმუშაობ. აქ არ დამხვედრია ქალაქის განვითარების მკაფიო პრიორიტეტები. ამიტომ, რადგან არაგეგმურად და არამიზნობრივად მუშაობა არამართებულად მიგვაჩნდა, დავიწყეთ მზადება პრიორიტეტების დასაზუსტებლად, გამოვაცხადეთ კონკურსი კონცეფციაზე. დაახლოებით 4-თვიანმა მუშაობამ განვითარების კონცეფციის მომზადება შეგვაძლებინა. ის დაედო საფუძვლად “ახალი ტფილისის” პროექტს, რომლის დიდი ნაწილიც სწორედ განვითარების კონცეფციას ეყრდნობა. აღმაშენებლისა და მშრალი ხიდის რეაბილიტაცია მხოლოდ ერთი ნაწილია ამ დიდი პროექტისა.
თვითონ “ახალი ტფილისი” უფრო ვრცელ არეალს მოიცავს: გუდიაშვილს, ღვინის აღმართს, კალას, რიყეს. ძირითადი პრინციპი ისაა, რომ ქალაქის ისტორიული კულტურული და სხვა შესაძლებლობები გამოყენებული იყოს ამ ქალაქის ეკონომიკური სტიმულირებისა და მოსახლეობის კეთილდღეობის ამაღლებისთვის.
ფონდი 100%-ით მერიის მიერ დაარსებული ააიპ-ია. ის ემსახურება ქალაქის ისტორიული იერსახის შენარჩუნებას და უძრავი ქონების ღირებულების ზრდას არა მხოლოდ ფასების თვალსაზრისით. თუმცა საფასო თალსაზრისით ღირებულების ზრდაც, როგორიცაა ქირის ფასები, ასევე ფონდის საქმიანობის ეფექტიანობას განსაზღვრავს. თუ გრძელვადიან პერიოდში ოფისის, სასტუმროების, კომერციული თუ საცხოვრებელი ფასების ზრდა ხდება, ეს ნიშნავს, რომ იქ ფონდმა სწორად იმუშავა. ამისთვის ვიკვლევთ, სად რისი შესაძლებლობა არსებობს და როგორ გამოვიყენოთ ამ პროცესში ქალაქის ისტორიულ-კულტურული მემკვიდრეობა ან სხვა შესაძლებლობები.
დიდი ტურისტული მარშრუტის განვითარება, რომელსაც ვგემავთ, მოიცავს სარეაბილიტაციო, უკვე რეაბილიტირებულ და ბუნებრივად განვითარებულ ზონებს.
ესენია: მარცხენა სანაპიროს აღმაშენებლის განშტოებები, შემდეგ მშრალი ხიდით გადმოდის მარჯვენა სანაპიროზე, მოიცავს ორბელიანის მოედანს, თავისუფლების განშტოებებს, რიყეს, კალას. ვაკის პარკიდან ჭავჭავაძის ჩაყოლებასაც, სადაც ხშირად გვხვდებიან ტურისტები. ყველაზე დიდი მიზიდულობის ძალა აქ არის. ამ არეალებში ცალკეულ წერტილებში ვცდილობთ სიტუაციის გაუმჯობესებას.
რატომ იყო სწორედ ახლა საჭირო, სწორედ აღმაშენებლის დარჩენილი ნაწილის რეაბილიტაცია?
ბაიდარაშვილი: აღმაშენებლისა და მშრალი ხიდის რეაბილიტაციით დიდი რეაბილიტირებული ზონა მეორე მხარეს რეაბილიტირებულ ზონას უკავშირდება. ამიტომ და კიდევ იმიტომ, რომ ბევრი სხვა პოტენციალიც აქვს ამ ადგილს.
გოცირიძე: ისტორიული ნაწილის კვლევამ აჩვენა, რომ ეს ქსოვილი არაა ერთგვაროვანი. ვერც იქნება, მარტო გენეზისითაც განსხვავებულია: სოლოლაკი განსხვავდება კალასგან, კალა სეიდაბადისგან, აღმაშენებელი და მიმდებარე მარცხენა სანაპირო ვერასგან და ა.შ. მათ შიგნითაც განაშენიანებას, ისტორიულ მემკვიდრეობას, მორფოლოგიას განსხვავებული არეალები აქვს. თბილისის ისტორიულ ნაწილს მკაფიოდ გამოხატული მოზაიკური ხასიათი აქვს. ამ უბანში 115 ერთმანეთისგან განსხვავებული ქსოვილია. ყველა ქსოვილს თავისი პრობლემა აქვს. მარცხენა სანაპირო მთელ ისტორიულ ნაწილში ყველაზე გამოკვეთილია როგორც განსხვავებულობით, ასევე პრობლემებით და ამ პრობლემების მოგვარებით ვიღებთ შედარებით საინტერესო პროდუქტს, რომელიც განსხვავდება სხვა ადგილებისგან.
დღეს მტკვრის მარჯვენა სანაპირო ისტორიულად მენტალურად ყველაზე მიმზიდველია, მაგრამ კონცეფციის ღერძი იყო, რომ ყურადღება მარცხენა სანაპიროზე გადაგვეტანა. ახალი ამაში არაფერია. თბილისის გენგეგმის კონკურსის მონაწილე 11 კომპანიიდან 6-ზე მეტი ხაზს უსვამდა მარცხენა სანაპიროს მნიშვნელობას. მაგრამ ეს იყო მხოლოდ ინტუიციურ-პროფესიულ-სუბიექტურ დონეზე.
ჩვენ ეს გარემოებები გავზომეთ თითოეული კვარტლის მიხედვით, რა კონკრეტული გამოწვევაა და როგორ შეიძლება ტურისტულ, სარეაბილიტაციო და მოკლევადიან პერიოდში ფონდი შეხვდეს ამ გამოწვევებს. დამკვეთი არის ფონდი. ხაზს გავუსვამ, ეს არაა არქიტექტურის სამსახური, რომლის ვალდებულებაა კონკურსის გამოცხადება და ამ პროცესის გენგეგმის დონეზე წარმართვა. ესაა ფონდის კონკრეტული ინიექციების თანმიმდევრული, მიზანზე ორიენტირებული განხორციელება.
ძალიან კარგი იყო აღმაშენებლის გამზირისა და ვორონცოვის რეაბილიტაცია, მაგრამ შუაში ჩავარდნაა. ორივე მხარეს არის ეფექტი. ამიტომ ფაქტია, რომ ჩავარდნილის აღდგენა გაცილებით მეტ კუმულატიურ ეფექტს გაძლევს, ვიდრე მოგვცემდა. ეს თანხა რომ ქალაქი მიმოფანტულ ობიექტებზე დახარჯულიყო, მაინც არ იქნებოდა საკმარისი. ესაა არტერიის ჩაკერება, ათჯერ მეტი ქალაქგეგმარებითი ეფექტის მომტანი სრულფასოვანი ტურისტული ნაკადის განვითარებისთვის.
ჩვენ ფონდისთვის შევქმენით კონცეფცია, რომელიც ამბობს, რომ მარცხენა სანაპიროზე ენერგიის გადატანა, რასაც სხვა და ჩვენ მიერ დაზუსტებული კვლევები ასაბუთებენ, შესაძლებელია პირველ რიგში ტურისტული ენერგიების იქით გადასროლით და იქ დღეისთვის არსებული ტურისტული ცენტრების შევსებით. მაგრამ ამისთვის უნდა წარმოვაჩინოთ პირველ რიგში რომელი უბანია ეფექტური. გავზომეთ, ავწონეთ და პრიორიტეტულად გამოვყავით - ფინანსურად, ორგანიზაციულად, ტექნიკურად და სტრუქტურულად რა უნდა გაკეთებულიყო.
ბაიდარაშვილი: იქ ისტორიულად არსებობს ისეთი რაღაცები, რისი განვითარებაც შეიძლება იმისთვის, რომ არსებული განავითარო და არარსებული გააჩინო. არის ამ არეალში ტურისტული ნაკადები უკვე განვითარებული - თავისით ან ხელშეწყობით, მაგრამ ისინი ერთმანეთთან დაკავშირებული არ არის. ამიტომ არის საჭირო საფეხმავლო ზონების გაჩენა, რომ ტურისტული ნაკადები ინტენსიურად და მარტივად გადაადინო მეორე სანაპიროზე.
როგორ ხედავთ ამ მარშუტების პერსპექტივას? როგორ უნდა გადაისროლოთ ეს ნაკადები მეორე მხარეს?
აბულაძე: როცა ვლაპარაკობთ ტურისტული მარშრუტების განვითარებაზე, ვიცით, რომ ყველაზე ინტენსიური ტურისტული ცენტრი არის მეიდანი. მეიდნიდან იშლება ტურისტული სხივები: ლეღვთახევის მიმართულება, კლდისუბანი, ბოტანიკური ბაღის მიმართულება, კლდისუბანი. ეს ადგილები კეთილმოეწყო, გაჩნდა კაფეები, მაღაზიები.
როგორც კი ბარათაშვილის ქუჩაზე გამოვდივართ, მოძრაობა ან ზემოთ ადის და უკან ბრუნდება, ძალიან ცოტა, ვინც იცის, რომ სადღაც აქაა ძველმანების ბაზარი, გადმოდის საფეხმავლო ხიდზე და გადმოდის ბაზრობაზე, მაგრამ ამის აქეთ არ მოდის. ჩვენ ვიფიქრეთ, რომ ალექსანდრეს ბაღი საფეხმავლო მარშრუტით შეიძლება დავაკავშიროთ მუშთაიდის ბაღთან, ესაა 2 კმ-იანი მარშრუტი, რომელიც ჯდება სეირნობის კომფორტის პარამეტრებში და თავისუფლად შეიძლება რომ არსებობდეს.
პრობლემურია მონაკვეთი ფოსტის შენობასთან. ის იმდენად ვიწროა, რომ მხოლოდ საფეხმავლო ზონის დაახლოებით 300 მეტრზე გაკეთება მოვსინჯეთ და, როგორც აღმოჩდა, ესეც შესაძლებელია. გაიტესტება ამ სამუშაოების 7 თვის განმავლობაშიც და ვფიქრობთ, რომ გამოვა.
ეს მარშრუტი სულ მცირე კინოს და თეატრის მუზეუმამდე მაინც მოვა, ყოფილი კარგარეთელის ქუჩამდე. წარმოიდგინეთ, რუსთაველის პროსპექტის შემდეგ ქიაჩელით ან პეროვსკაიათი რომ ჩამოხვიდეთ და ვერის ბაღის გავლით საფეხმავლო ხიდით აღმაშენებელზე გადახვიდეთ. ამ არტერიაში სისხლმაც უნდა იმოძრაოს, ვერიდან ტურისტი გადავიდეს აღმაშენებელზე.
რამდენად აუცილებელი იყო ამ პროცესის დაწყება მაშინ, როდესაც დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალურ გეგმაზე მუშაობა ჯერ არ დასრულებულა?
გოცირიძე: ისტორიული ნაწილის ღირებულებითი და მისი მართვის პოზიციები არანაირად არ უკავშირდება გენერალურ გეგმას. სულ რომ არ შეიქმნას გენგეგმა, არსებობს ბევრი მარეგლამენტირებელი დოკუმენტი: კანონი უძრავი ძეგლების შესახებ, ისტორიულ-კულტურული საყრდენი გეგმის შესახებ, მატერიალური და არამატერიალური ობიექტების დაცვა-რესტავრაციის შესახებ.
წარმოუდგენელია, რომ არსებობდეს გენგეგმა, რომელიც იტყვის, რომ ძეგლი არ უნდა დაიცვა, რომ გარემოს დაცვითი პარამეტრები და ცხოვრების დონის გაუმჯობესება არის ცუდი. ვერასდროს შეიქმნება გენგეგმა, რომელიც იტყვის, რომ ტრანსპორტი, საფეხმავლო ზონები, ტურისტული მარშრუტების ან მტკვართან კავშირის შექმნა არის ცუდი.
ავიღოთ გუდიაშვილის მოედანი. როგორ ფიქრობთ, მისი რეაბილიტაციის პროექტი უნდა ელოდებოდეს თუ არა გენგეგმას? ქალაქის გადაუდებელი საჭიროება არის ფონდში გენერირებული თანხების სწორად მიმართვა იქითკენ, რომ არ დაგვენგრეს ისტორიული ნაწილი - 1700 ძეგლით. ჩვენ ვუთხარით ფონდს, რა უნდა გააკეთოს პირველად, რომ თითოეული ძეგლის განვითარებით მეტი შედეგი მიიღოს.
ანუ შეუძლებელია, რომ გენგეგმის სამუშაო ჯგუფმა სხვაგვარად დაინახოს კონკრეტული პრობლემების მოგვარების პერსპექტივა მთლიანი ქალაქის კონტექსტში? ან იქნებ შეცვლილ რეალობას ახვედრებთ დასრულებულ გენგეგმას?
გოცირიძე: არანაირად, ჩვენი მომზადებული კვლევა თანხვედრაში მოდის გენგეგმის პროცესის კვლევით ნაწილთან, პირიქით, 13 500 შენობის ინვენტარიზაცია რომ გავაკეთეთ ამ პროექტის ფარგლებში, მათ ეს არ ევალებოდათ და არც გაუკეთებიათ. პირიქით, გამოითხოვეს და შეისწავლეს ჩვენგან. 1800-მდე ძეგლს ჩვენ გამოვუთვალეთ სივრცეში ფიზიკური და ვიზუალური დაცვის არეალები, ეს ჩვენ გავუმზადეთ გენგეგმის ავტორებს. ისინი კიდევ უფრო ღრმა ანალიზის დადების შესაძლებლობას მიიღებენ.
პირიქით, მოხდა ძალიან კარგი რამ - ფონდმა გეგნგეგმისგან განსხვავებული მიზნებისთვის დაკვეთილი კვლევებით გენგეგმის კვლევით პროცესს დაასწრო. კვლევის პროცესში არის თანხვედრა. გენგეგმის ავტორები უკვე მუშაობენ ჩვენ მიერ გაკეთებულ პროექტზე, გამოიყენებენ, დააჩქარებენ, გააუმჯობესებენ და კომპლექსურ შედეგებს დადებენ გენგეგმის ამ ნაწილში. კარგი დამთხვევა იყო.
ბაიდარაშვილი: თქვენ წარმოგიდგენიათ, რომ გენგეგმის ლოდინში ქალაქი წელიწადნახევრის განმავლობაში იყოს გაჩერებული? ღვინის აღმართის რეაბილიტაცია არ უნდა გაგვეკთებინა? გუდიაშვილი არ უნდა გაგვეკეთებინა? არავითარი განსაკუთრებული სახელმწიფოებრივი აუცილებლობა არ არის საჭირო, რომ გენგეგმას ელოდებოდეს, თუ არის საჭირო გუდიაშვილის რეაბილიტაცია, ის უნდა გაკეთდეს.
აბულაძე: გენგეგმის მასშტაბი არის 1:5000, ჩვენ რასაც ვაკეთებთ, მაქსიმალური მასშტაბი არის 1:1000. ძალიან დეტალებში ვართ ჩასული, ამ ორი მოღვაწეობის სფეროებს შორის კიდევ ბუფერია, განაშენიანების რეგულირების გეგმაა შუაში. ჩვენ რაც შევქმენით, გენგეგმა იმ სიღრმემდე არასდროს ჩადის. ქალაქმა დაგვიკვეთა, ჩვენ შევასრულეთ. ახლა კი ქალაქი ამას, ცხადია, ყველა იმ მისამართზე აგზავნის, ვინც ეს სწორად უნდა გამოიყენოს.
მეორე მხრივ არიან ადამიანები, რომლებიც ერთ ხეს დასდევენ და კარგსაც შვრებიან. შენ მათ რეალისტურ გეგმას სთავაზობ რამდენიმე ჰექტარი მწვანე სივრცის შესაქმნელად. ისინი ან ჩუმად არიან, ან გაკრიტიკებენ, გაუგებარია.
რამდენად რეალურია 40 ჰექტარი მწვანე სივრცის შექმნა ასეთი ინტენსიური ურბანული განაშენიანების ფარგლებში?
გოცირიძე: გენიოსობა არაა საჭირო იმისთვის, რომ 1924 წლის რუკას დახედო და ნახო, რომ იქ იყო 25-მდე შიდაკვარტლური მწვანე განაშენიანება და დღეს სტუდენტიც კი მიხვდება, რომ ამ მწვანე სივრცეების ქსელის აღდგენის შესაძლებლობა არსებობს. ჩვენ გვინდა დავბრუნდეთ უკან, ოღონდ მომავალში. ახალი სარეკრეაციო უბნები არ ნიშნავს ორი გაზონით გამწვანებას. ეს ნიშნავს 40-ზე მეტი ჰა მწვანე კლასტერის შექმნას, რაც კონცეფციის დონეზე რეალურია.
ცაბაძის ქუჩიდან მაზნიაშვილის ქუჩამდე, სანაპიროდან - წინამძღვრიშვილის ქუჩამდე დაახლოებით 20 კვარტალია, 20 ძველი შიდაკვარტალური ბაღი. რომ ამოვრიცხოთ ქუჩები და ტროტუარები, ჩვენ გვაქვს მშრალი 106 ჰა. ეს 106 ჰა პრაქტიკულად ვერა, ვაკე და მთაწმინდის ნაწილია. ამ ფართობში შენობა-ნაგებობებს, კულტურულ ობიექტებს და ფარეხებს 48 ჰა უჭირავს.
3 ოფიციალური ბაღი და ყველა ხე ერთად რომ ავიღოთ, ტროტუარზე მიწის ფართობიანად, ერთად რომ შევკრიბოთ 8 ჰა-ც არ არის, გვრჩება 50 ჰა ცარიელი სივრცე. არც ერთ ფარეხს რომ არ შევეხოთ, ეს ფართი შედგება ასფალტისგან, სამშენებლო ნაგვისგან, ბეტონისგან. ცარიელი, უპატრონოდ მიგდებული სივრცეა. ისევ ფარეხები შეჭამს, თუ არ შეზღუდავ, როგორც ისტორიულ ნაწილს, ან ჩაიდგმება კორპუსები.
ქალაქის ცენტრში შესაძლებელია 50 ჰა ბიომასის შექმნა, სუფთა ჰაერის გენერირება. თუმცა ამას უნდა მიეცეს ურბანული სახე. უნდა იყოს კარგად ორგანიზებული პარკი და არა მხოლოდ მისვლა და დარგვები. ამიტომ თუ შევძლებთ იმ “პარაზიტი შენობების” გასუფთავებას, ეს მნიშვნელოვანი იქნება ბევრი კუთხით. ეს არ გულისხმობს ვინმეს უფლებების შელახვას. არალეგალური მესაკუთრეებიც მოსარგებლეები არიან და მათი კომპენსირება ხდება, როგორც რკინიგზის, გაზსადენის და მსგავსი მშენებლობების დროს.
მარტო მინაშენებს და ფარეხებს რომ შეეხო, ესაა 320000 კვ მ. სადაც საცხოვრებელი და სხვა რეალური ფუნქცია ბევრად ნაკლებია. შეიძლება ეს 10-15 წელი გრძელდებოდეს, მაგრამ სვლა ამ პროცესისა არის ჯანმრთელი იმიტომ, რომ ჩვენ ვწმენდთ ისტორიულ ნაწილში ურბანულ გარემოს და ვქმნით კარგ ჰაერს.
აბულაძე: ვარდების ბაღი, არტოს ბაღი, გოფილექტის ბაღი - რა დაგვრჩა აქედან, პატარა ეზოები, ძველი ბაღის ნარჩენებია, თითო-ოროლა კვიპაროსი. ჩვენ ვთვლით, რომ ეს ბაღები ურბანული ძეგლებია და საჭიროა მათი აღდგენა.
მაგრამ როგორ, როდესაც იქ საკმაოდ ინტენსიური განაშენიანებაა? დგას სახლები, ცხოვრობენ ოჯახები.
აღვადგენთ იმ დონემდე, სადამდეც გაგვიშვებს დღევანდელი არსებული სიტუაცია. შემორჩენილია მუშთაიდის ნაწილი, საცხოვრებლებით, რესტორნებით გამოჭმული, მაგრამ მაინც. ასე თუ ისე არსებობს ვარდების ბაღი, გოფილექტი, არტოს ბაღი, ალექსანდრეს ბაღი.
როგორ? იქ არის ავტოფარეხები, საცხოვრებელი სახლები. რეგისტრირებული ან დაურეგისტრირებელი საკუთრება. ან გაქვთ თუ არა უკვე დათვლილი, რა მოცულობაზეა საუბარი, რა ფართზე, რა ფინანსები დასჭირდება ამას, ვის როგორი წესით აუნაზღაურდება ეს “გამოთავისუფლებული” ტერიტორიები?
აბულაძე: ზოგან საქმე უფრო რთულადაა, ზოგან ძალიან მარტივი იქნება. ცხადია, მათ ვერაფერს ვუზამთ, კანონიერი იყო თუ უკანონო მათი იქ გაჩენა, ისინი შესაბამის კომპენსაციას მიიღებენ.
მაგრამ ზოგან შეიძლება იყოს კომერციული საკუთრებაც, რომელთა მფლობელებსაც განსხვავებული მიზნები აქვთ
გოცირიძე: კონცეფცია ამბობს, რომ ჰაერის ხარისხი ცუდია და რომ კარგია ეს ადგილები გადაითარგმნოს მწვანე სივრცეებად. ცხოვრების ხარისხი ცუდია. აქ თუ კარგი ჰაერი გვექნება, ფასებიც მოიმატებს, მწვანე სივრცეები ეკონომიკის მასტიმულირებელია. ესაა კონცეფცია, დასაბუთებული მიდგომა, რომ ისტორიული ბაღის აღდგენა მოსარგებლეებისა და მესაკუთრეების ინტერესის მიღწევის საფუძველზე ახალი პროდუქტის შექმნაა.
აბულაძე: ჩვენ შევისწავლეთ ამ შენობების ცვლილების პრაქტიკულად ყველა შესაძლებლობა. დათვლილია, რამდენი მცხოვრებია, რა მისამართია, რამდენსართულიანია, რა ფართია. ჯერ არ დაგვიდგენია, მაგრამ რომ დავადგენთ ზუსტად რომელი ვარიანტები გვჭირდება, რა კანონიერია, რა უკანონო, გავაკეთებთ მინიმალური დანაკარგებით და ოპტიმალური სარგებლით.
მაგ. კონსტიტუციის ქუჩის კუთხეში რამდენიმე ათეული წელია შეჩერებულია მშენებლობა. ფონდი ესაუბრა მფლობელს პროექტის გადაკეთებაზე, ამის შედეგად იქ გაკეთდება გასასვლელი, რომლითაც მთელი კონსტიტუციის ქუჩა ჩაერთვება გოფილექტის ბაღის ინფრასტრუქტურაში. ეს უკვე ცალკე პროექტები და ცალკე დავალებები იქნება.
სატრანსპორტო სისტემის მიმართ მიდგომასაც გარკვეული ადგილი აქვს კონცეფციაში. რა ცვლილებებს გეგმავთ?
გოცირიძე: ჩვენი წარმოდგენა იმის შესახებ, რომ ამ უბანში მოძრაობა გადატვირთულია სტერეოტიპულია და ჩვენ ის პირველად გავზომეთ. ვგულისხმობ პარკინგებსა და მოძრაობის რეგულირების საკითხებს. როდესაც ჩვენ აღმაშენებელზე მანქანის გასაჩერებელ ადგილს ვერ ვპოულობთ, ეს ნიშავს, რომ ის სავსეა - ანუ იქ სულ 750 მანქანაა.
არსებობს ცარიელი შიდაკვარტალური სივრცეები, რომლებიც ბაღებთან ერთად შეიძლება მიწისქვეშა სადგომებად გადაკეთდეს, ეს ერტთმანეთს არ გამორიცხავს.
თეორიულად 11 000 მანქანის სივრცესაც კი გვაძლევს, ცხადია ამდენი არ უნდა გაკეთდეს. მაგრამ ეს ნიშნავს იმას, რომ არსებობს საშუალება გადატვირთული აღმაშენებლის სამყოფი, ორჯერ და სამჯერ მეტი პარკინგის სივრცეც კი შევქმნათ.
აბსოლუტურად არაა საჭირო რომ გენგეგმას დაველოდოთ და მერე მოვაწყოთ სადმე პარკინგი ან რომელიმე ტურისტული მარშუტი. ამის შესაზლებლობა არსებობს კონსტიტუციის ქუჩაზეც, 2-სართულიანი მიწისქვეშა პარკინგი 300-400 მანქანასაც დაიტევს, ზემოთ კი შესაძლოა შეიქმნას საზოგადოებრივი მოდნები, ღია კაფეები, სალონები. ეს იმ უბანში უამრავ დადებითს შეიტანს.
მთავარი კითხვები კონცეფცია-პროექტების მომზადების ვადებთან დაკავშირებით იყო. რა დრო დასჭირდა თითოეულის მომზადებას და საკმარისი იყო თუ არა ეს დრო?
გოცირიძე: პირველმა კონცეფციამ თქვა, რომ ძეგლები არ უნდა დავანგრიოთ. პირიქით, ამას ეკონომიკური ეფექტი მოაქვს. ჩვენ რომ მუშაობა დავიწყეთ, ძეგლების მიმართ დამოკიდებულება იყო ასეთი: სია ხომ არ შევამციროთ? ჩვენი კონცეფციით დავამტკიცეთ, რომ თვითმიზანი სწორედ ამ ძეგლების შენარჩუნებაა, რადგან ყველა ღირებულ ობიექტს ეკონომიკური ეფექტი აქვს. პირველმა კონცეფციამ თქვა, რომ განსაკუთრებით საინტერესოა მარცხენა სანაპირო; მეორე კონცეფციამ განმარტა, როგორ გავაცოცხლოთ ეს სანაპირო.
აბულაძე: 2015 წლის ბოლომდე 45 მისამართის და მშრალი ხიდის რეაბილიტაცია დასრულდება. შემდეგ უკვე ფონდი ცალ-ცალკე პროექტებზე კონკურსებს გამოაცხადებს.
გოცირიძე: ჩვენ ვართ კერძო კომპანიები, ამით ვარსებობთ და კიდევ უფრო ყოჩაღად დაველოდებით კონკურსებს იმ ამბიციით, რომ მოვიგებთ.
თუმცა ამ კონცეფციის მოსამზადებელ კონკურსში ერთადერთი მონაწილე იყავით.
ბევრ საქმის გაკეთება მხოლოდ ჩვენი ორი კომპანიის ტანდემითაც იყო შესაძლებელი. ეს, ერთი მხრივ, ჩვენ პრაგმატულ კონტექსტში ძალიან გვახარებს, მაგრამ კარგია, რომ იყოს კონკურენცია და ისინი, ვინც კონკურენცია უნდა შექმნან, კრიტიკის მაგივრად უნდა მონაწილეობდნენ ასეთ კონკურსებში.
რატომ არ არის კონკურენცია? თქვენი აზრით, ამისთვის არ არსებობს საკმარისი პროფესიული რესურსი?
გოცირიძე: არის მომენტები, როდა ასეცაა. მაგრამ პროცესი დადებითია, კომპანიები ალბათ გაერთიანდებიან. 11 კომპანიამდე იყო წარმოდგენილი გენგეგმის შემუშავების კონკურსში, ქართულ-უცხოური კოლაბორაციით. ამიტომ მიიღონ მონაწილეობა, ვინ უშლით.
ბაიდარაშვილი: ჩვენ რომ ვაპირებდით ამ კონცეფციის მომზადებას, გვქონდა კონსულტაცია მერიასთან და პირდაპირ არქიტექტურის სამსახურიდან გვირჩიეს, რომ ამ 11 კომპანიიდან ყველას ექნებოდა ამის გაკეთების რესურსი.
აბულაძე: ჩვენ რომ ძველი თბილისის განვითარების კონცეფციაზე არ გვემუშავა, შეიძლება ჩვენც არ გვეფიქრა უკვე ამ მეორე პროექტზე მუშაობა. მაგრამ მივხვდით, რომ იმის გამოცდილებით გავუმკლავდებოდით ამ მოცულობასაც. ბევრი სხვა ასეთ მოცულობას ვერ შეძლებდა. 15 პროექტად რომ ყოფილიყო დაყოფილი - 2-2 სახლად, მაშინ კი, მაგრამ ძნელია მონახოთ კომპანია, რომელიც ამ მასშტაბის სამუშაოს შეასრულებს.
რაც შეეხება პროფესიულ რესურსს, ფაქტია, რომ გვაქვს. სახელოვნებათმცოდნეო კვლევაზე 48 ხელოვნებათმცოდნე მუშაობდა. ჩვენ მოვახერხეთ და კონკურენტები დავსვით ერთად, რომ საუკეთესო შედეგები მიგვეღო.
აღმაშენებლის პირველი ნაწილის რეაბილიტაციის პროექტის წარმატება ზოგისთვის საკამათოა. სპეციალისტების ნაწილს მიაჩნია, რომ ეს არ შეიძლება სახელდებოდეს, როგორც რესტავრაციის “წარმატებული მაგალითი”. ამასთან, რამდენად ყველა ეტაპზე არიან არქიტექტორ-რესტავრატორები ჩართული თქვენს პროექტში? ვინაა კონკრეტულად პასუხისმგებელი კულტურული მემკვიდრეობის ავთენტუროების შენარჩუნებაზე? ან რამდენად საკმარისია ექსპერტული რესურსი?
აბულაძე: ამაზე ერთმნიშვნელოვანი პასუხი არ არსებობს. სამწუხაროდ, მე არ მომისმენია პროფესიული არგუმენტები იმის შესახებ, თუ რატომ იყო ცუდი ის, რაც გაკეთდა.
მაშინაც და დღესაც, ამჯერად თქვენ მიმართ ისმის საყვედური, რომ არ არის აუცილებელი ყველა შენობის ფასადის მთლიანად მოხსნა, მისი გაშიშვლება აგურის დონემდე და შემდეგ ყველა დეკორატიული ელემენტის თავიდან შექმნა. ეს არ მიგაჩნიათ პრობლემად? ჩარევის ინტენსივობა თუ მოცულობა ხომ არ არის გადაჭარბებული?
ეს ყველაფერი კოპმლექსურად უნდა გადაწყდეს. მე მომისმენია საუბარი ერთ კონკრეტულ აივანზე, რომ ის არ უნდა მოგვეხსნა და ისე გაგვეახლებინა. ზოგის აზრით, არ უნდა მოგვეხსნა აივნის დეკორატიული მოაჯირი, ჭვირული ფარდები, რომლებიც სვეტებს ამშვენებდა. მაგრამ აივნის კონსტრუქცია დაზიანებულია, მასალა დამპალი და დაჭიანებული, მოხსნის გარეშე მისი აღდგენა შეუძლებელი იყო.
მაგ. აღმაშენებლის 21 ნომერი იმდენად მძიმე მდგომარეობაშია, რომ მისი სრულიად დაშლის, გამაგრების და თავიდან აგების შემთხვევაშიც სეისმურ მოთხოვნებს ვერ ვაღწევთ. ჩვენ ვცდილობთ, მაქსიმალური სტაბილურობის პირობებში შევინარჩუნოთ მაქსიმალური ავთენტურობა.
გამოდის, როდესაც კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის ან ობიექტის ავთენტურობა დაირღვევა, ეს ყველა შემთხვევაში მდგრადობის სასარგებლოდ გაკეთებული არჩევნის შედეგია?
ალბათ ასეა. მაგრამ მაინც ვცდილობთ, რომ მაქსიმალურად დავამთხვიოთ ეს ორი პარამეტრი ერთმანეთს, რომ ავთენტურობა შევინარჩუნოთ იქ, სადაც ამის შესაძლებლობა არსებობს.
მაგალითად, არის ბევრი არქიტექტურული დეტალი - მიდგმული, მიწებებული. შენობების უმეტესობა გარედან გაჯითაა შელესილი ან ალებასტრი აქვს გარეული, ან კირი. რომლებიც ხშირად სრულიად გამოფიტულია. გაჯიც ექსტერიერში ძალიან სწრაფად ფუჭდება.
არის უამრავი მეთოდი, რომ რამენაირად ისევ გაჯით აღვადგინოთ, მაგრამ იმ ლავგარდანის, რომელიც მთლიანად შენობას მიჰყვება, მოხსნის, გამაგრების, ქიმიური დამუშავების და მერე ისევ მიმაგრების შესაძლებლობა არ არსებობს. ამიტომ მე ვერ მოგცემთ ვერანაირ გარანტიას, რომ ამას ისევ ისე აღვადგენთ ან იმავე მასალით აღვადგენთ და შევინარჩუნებთ.
ანუ სხვა გამოსავალი არ არსებობს? ავთენტურობის ხარჯზე კომპრომისი გარდაუვალი იქნება?
აბულაძე: სადაც შესაძლებელია - ვინარჩუნებთ, სადაც ვერ ვაკეთებთ, ვაკეთებთ სხვა მასალაში, ოღონდ, ცხადია, არა პლასტმასით და პენოპლასტით. ესაა ხოლმე ან ცემენტის ხსნარზე დამზადებული მასალა, ან ალებასტრის და ცემენტის ნაზავი. მე არ მაქვს რესტავრატორების კვალიფიკაციაში ეჭვის შეტანის საფუძველი. თითოეულ შენობაზე ინდივიდუალური გადაწყვეტილება გვაქვს მიღებული, იმის მიხედვით რომელ სახლს რა უჭირს. ისინიც ყოველდღე იქ არიან და ადევნებენ თვალს. ფონდმა იქირავა ოფისი და იქ იყრიან თავს რესტავრატორები, არქიტექტორები, ხელოვნებათმცოდნეები, დავუშვათ და არქიტექტორებს რამე გაუჭირდათ და ვერ გადაწყვიტეს.
ავთენტურობაზე ზოგან ლაპარაკიც ზედმეტია. ნალესობის ჩამოხსნის შემდეგ გამოჩნდა, რომ ბევრი სახლი მთლიანად გადაკეთებულია, დამატებულია შველერები, ძელები.
თათია ღვინერია, "გეოგრაფიკის" წარმომადგენელი: ამ 45 სახლზე პროექტირებასთან ერთად დეტალური სახელოვნებათმცოდნეო კვლევა ჩატარდა. ზოგზე ვიპოვეთ თავდაპირველი პროექტებიც კი. პირველადი სურათი გვეხმარება იმის გარკვევაში, როგორი იყო მოჩარჩოება, დაგეგმილი, მხატვრული ელემენტები, იმ შენობების ფუნქციები. ამის მიხედვით დაიგეგმა პროექტირებაც.
კითხვები იყო “ახალი ტფილისის” კონცეფციის მომზადების გამჭვირვალობასთან დაკავშირებითაც. საზოგადოების წარმომადგენლების ნაწილი ამბობდა, რომ მზადების პროცესში, სანამ შესაძლებელი იყო გარკვეული ცვლილებების შეტანა - კონსულტაციების, რეკომენდაციების მიღება - არანაირი კომუნიკაცია მათთან არ ყოფილა, არ მოწყობილა საჯარო შეხვედრა, დისკუსია ან ა.შ. რატომ დაასწრო აღმაშენებლის გამზირზე ხარაჩოებმა პრეზენატაციასაც?
ბაიდარაშვილი: პასუხი მარტივია: მოსამზადებელი სამუშაოები დაიწყო. რა დროზეა ლაპარაკი, ერთ დღეზე? ორზე? იქნებ დაიგვიანა კიდეც. რაც შეეხება ჩართულობას, “ტფილისის ჰამქარს” თუ გულისხმობთ, რატომ უნდა ყოფილიყო “ჰამქარი” ჩართული ამ პროცესში, როდესაც პროექტში მონაწილეობა არ მიუღია?
როგორც საკითხზე მომუშავე და დაინტერესებული ჯგუფი.
ბაიდარაშვილი: სამ კაცზეა საუბარი?
აბულაძე: კულტურული მემკვიდრეობის დაცვაზე მომუშავე საზოგადოების პალიტრა თბილისში ძალიან დიდი და მრავალფეროვანია. ბევრთან გვიმუშავია. მაგალითად, იკომოსთან, ხან წარმატებულად, ხან წარუმატებლად. ამ შემთხვევაში მე ვიყავი პასუხისმგებელი შემეკრა ეს ჯგუფი და შევკარი კიდეც. კონცეფციაზე მუშაობდნენ: დავით ხოშტარია, გიორგი ჭანიშვილი, ნატალია ჩიტიშვილი, ქრისტინე დარჩია, თათია ღვინერია, ნათია ნაცვლიშვილი. გარდა ამისა, ჩართული იყვნენ მაკა შავიშვილი, ლალი ანდრონიკაშვილი, მარინა ხატიაშვილი, ალა პროზოროვა - 12-15 ადამიანი, ვისთანაც ჩემთვის ძალიან კომფორტულია მუშაობა, ვისაც ვენდობი, ვისი პროფესიონალიზმი და სერიოზულობაც ეჭვს არ იწვევს, სწორედ ისინი მოვიწვიე პროექტში.
იყო კონკურსი. მასში გამარჯვებამდეც ვიცოდით, ვინ მიიღებდა მონაწილეობას და წინადადებაშიც მქონდა უკვე წარმოდგენილი. საკმარისი იყო ფონდს ეთქვა, რომ ვინმე ჩამერთო ან არ ჩამერთო, მე ამ საქმეზე საერთოდ უარს ვიტყოდი. ფონდს არ ჰქონდა უფლება ამ საკითხში ჩარევის უფლება. ვისთანაც მომეხერხება მუშაობა, იმასთან ვიმუშავებ. როდესაც ეს ყველაფერი გასაჯაროვდება, როგორ მონაწილეობას მიიღებენ ისინი შემდეგ განხილვაში, რა კრიტიკული შენიშვნები და რეკომენდაციები ექნებათ, რომლებიცსასარგებლო იქნება საერთო საქმისთვის, ამას არავინ ეწინააღმდეგება. ეს უკვე სხვა თემაა. ახლა უკვე პროექტის დასრულებისა და გამოტანის შემდეგ, როგორც უნდათ, ისე ჩაერთონ.
მაგრამ როგორია არა კერძო კომპანიის, არამედ მერიის მიერ დაარსებული ფონდის ვალდებულება საჯაროობასა და გადაწყვეტილების მიღების გამჭვირვალე პროცესის შესახებ? რატომ არ გამოიყენეთ ჩართულობის რაიმე მექანიზმი?
ბაიდარაშვილი: რა ტიპის ჩართულობა უნდა ყოფილიყო? ისინი ამბობენ, რომ ფონდთან რთულია ურთიერთობა. არცერთი ზარი მათგან არ ყოფილა, არცერთი შეხვედრის მოთხოვნა, წერილობითი ინტერესი. მე უნდა გამოვიჩინო ინტერესი და ჩავრთო ისინი? არცერთი არასამთავრობოს მხრიდან, რომლებიც აცხადებენ, რომ ფონდი მათ საქმეში არ რთავს, არ ყოფილა არანაირი მომართვა და დაინტერესება.
თქვენი მხრიდან თუ იყო გამოცხადებული საჯარო ჩართულობის, კონსულტირების ეტაპი?
ჩვენი მხრიდან გუდიაშვილთან დაკავშირებით ეს იყო. აღმაშენებლის გამზირთან დაკავშირებით ეს არ იყო. ჯერ არ იყო, ვფიქრობ, რომ არ მაქვს ამის ვალდებულება.
პოლიტიკურად ანგაჟირებულ ექსპერტებთან და ხელოვნებათმცოდნეებთან, რომლებიც საკუთარი პოლიტიკური პოზიციებიდან გამომდინარე ცდილობენ ფონდზე ცუდი ზეგავლენის მოხდენას, არ ვფიქრობ, რომ ურთიერთობა უნდა მქონდეს მათთან, არც ანგარიშვალდებულება მაქვს, არც სურვილი მათთან თანამშრომლობის. ისინი არაინფორმირებულობის გამო ფონდის საქმიანობაზე ნეგატიურ კომენტარებს აკეთებენ.
ამ კვლევებიდან, კონცეფციებიდან, საპრეზენტაციო მასალებიდან რა არის საჯარო?
საინფორმაციო ცენტრი სულ მალე აღმაშენებელზე გაიხსნება. შეგიძლიათ იქ მობრძანდეთ. ვიზუალური მასალა-პროექტი თითოეულ შენობაზე იქ იქნება გაკრული.
საჯაროა თუ არა ისტორიულ-სახელოვნებათმცოდნეო კვლევა?
ვფიქრობ, რომ ასეთი ფორმით არა, მაგრამ გამარტივებული ფორმით შეიძლება. გამოითხოვეთ საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნით და მიიღებთ.
