რამდენიმე დღის წინ დარეჯან თვალთვაძე თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორის მოვალეობის შემსრულებლად აირჩიეს. თვალთვაძე უარყოფს უნივერსიტეტში კლანური პრინციპით აკადემიური პროფესორების შერჩევის შემთხვევებს და პოლიტიზირებული გარემოს არსებობის შესაძლებლობას, თუმცა აუდიტორია 115-ის მოთხოვნების ნაწილს ეთანხმება
"ლიბერალი" დარეჯან თვალთვაძეს ესაუბრა:
თქვენს „აუდიტორია 115-თან“ შეხვედრის ფორმას, პირველ მიმართვას, დიდი გამოხმაურება მოჰყვა. რისი დაფიქსირება გსურდათ ამ ჟესტით?
როდესაც 115-ე აუდიტორიაში შესვლა მოვახერხე, პირველი რაც გავაკეთე, ახალგაზრდებს ზუსტად ამ სიტყვებით მივესალმე - გამარჯობა ახალგაზრდებო-მეთქი. რის საპასუხოდაც, ჩემდა სამწუხაროდ, პასუხი ვერ მივიღე. როცა ადამიანი გესალმება, მოპასუხეც უნდა მოგესალმოს, თუ ეს განსაკუთრებულ მინიშნებასთან არ არის დაკავშირებული. სტანდარტულ სიტუაციაში სალამს სალამი მოყვება ხოლმე. მე შევეცადე ეს ყველაფერი განმემუხტა და ხუმრობით ვუთხარი “გამარჯობა არ გასწავლეს-მეთქი?”
ეთანხმებით თუ არა სტუდენტების ამ გაერთიანების მოთხოვნებს?
გამორიცხულია, რომ არ მინდოდეს უნივერსიტეტის ავტონომია. არ ვიყო მოსურნე, რომ განათლება იყოს უფრო ხარისხიანი, რომ სტუდენტებს განსაზღვრული ჰქონდეთ უფლებები და მოვალეობები, ისეთი თავისუფალი წესით, როგორსაც ითხოვენ. მაგრამ უნივერსიტეტში არის თითქმის 22 000-მდე სტუდენტი და მე ყველა სტუდენტის რექტორის მოვალეობის შემსრულებელი უნდა ვიყო. ჩემი შეხვედრაც მინდა იყოს ასეთი მასშტაბის. ეს არ ნიშნავს, რომ მე არ შევხვდები „115-ის“, თვითმმართველობის ან სხვა რომელიმე სტუდენტური დაჯგუფების სტუდენტებს, მაგრამ მე მქონდა საკმაოდ კარგად ჩამოყალიბებული, ჩემთვის ყოველ შემთხვევაში, შეიძლება ინტუიციურადაც მიღებული გადაწყვეტილება, რომ პირველი შეხვედრა ყველა სტუდენტის თანდასწრებით უნდა მომხდარიყო.
რატომ გთხოვათ „115-მა“, რომ რექტორობაზე კენჭი არ იყაროთ?
მე ვერ გეტყვით, რატომ. მიკვირს, ამას ასე დაჟინებით რატომ მოითხოვენ. ალბათ მათ პრინციპულად უნდათ, რომ ეს პრაქტიკა, როცა მოვალეობის შემსრულებელი ხდება რექტორი, ზოგადად უარყოფილი იყოს.
აპირებთ, თუ არა, რომ რექტორის პოზიციაზე იყაროთ კენჭი?
ესაა შეკითხვა, რომელსაც ყველა ჟურნალისტი მისვამს, რომელიც აქ მოვიდა და მე არ მაქვს ამ შეკითხვაზე პასუხი იმიტომ, რომ უამრავი საქმე მაქვს 20 აპრილის საღამოდან მოყოლებული. საქმე არც იქამდე მაკლდა. მაგრამ ეს სულ სხვა მასშტაბის საქმეა, სულ სხვა ამოცანაა - უდიდესი და უმნიშვნელოვანესი.
რა გეგმები გაქვთ სექტემბრამდე? თქვენი ერთ-ერთი მთავარი მიზანი, როგორც აღნიშნეთ, რექტორის არჩევნებისთვის უნივერსიტეტის მომზადებაა. სავარაუდოდ, ეს არაა თქვენი ერთადერთი ამოცანა. რას გეგმავთ?
უმთავრესი გეგმაა უნივერსიტეტის მომზადება რექტორის არჩევნებისთვის. სხვა გეგმა ისაა, რაც ყველა უნივერსიტეტს აქვს გეგმად. ესაა ის, რომ არ შეფერხდეს უნივერსიტეტში სასწავლო პროცესი. რაც არის დაგეგმილი, განხორციელდეს. იმდენად ბევრია გასაკეთებელი, რომ არ მგონია ახლა რაღაც სერიოზული ცვლილებების კონცეფცია შევთავაზო უნივერსიტეტს, იმიტომ, რომ ეს უნდა გააკეთოს რექტორმა, რომელიც 4 წლით ჩაიბარებს უნივერსიტეტს.
გსმენიათ რაიმე უნივერსიტეტში ოდეერის არსებობის შესახებ?
მსმენია ის, რაც თქვენც გსმენიათ. რაც ითქვა, რაც გაცხადდა. ამაზე მეტი მე არ ვიცი, სამწუხაროდ, თუ საბედნიეროდ, ვერ გეტყვით.
საჭიროებს თუ არა თვითმმართველობა რეორგანიზაციას?
სტუდენტური გაერთიანებები შესაძლებელია ნორმალური იყოს და ბევრ სხვა უნივერსიტეტშიც არსებობდეს. კონკრეტულად რა ფუნქცია ექნება, რა შინაარსი და რა სახელი ერქმევა, ან რა დაეკისრება, ახლა განხილვის საგანი სწორად ესაა.
თქვენ 9 წელი ჰუმანიტარული ფაკულტეტის მმართველი იყავით. ჯერ მოვალეობის შემსრულებელი, შემდეგ დეკანი. თქვენს დროს აკადემიური თანამდებობიდან გაათავისუფლეს ფილოსოფიის დოქტორი გია ბარამიძე. ამ შემთხვევას საერთაშორისო დონეზე საკმაოდ კრიტიკული გამოხმაურება მოჰყვა. ერთ-ერთი ასეთი წერილის ავტორი მაგალითად საუნივერსიტეტო ფილოსოფიის ცნობილი პროფესორი ბურკჰარდ მოიზიშია. გია ბარამიძე თქვენ იმ სისტემის ნაწილად მოგიაზრებთ, რომელმაც, მისი მტკიცებით, ის პოლიტიკური ნიშნით საუნივერსიტეტო სივრციდან გადევნა. რა გავლენა გქონდათ ამ პროცესებზე და რამდენად ეთანხმებით მტკიცებულებას გადაწყვეტილების პოლიტიკური სარჩულის შესახებ?
მე გია ბარამიძეს ვიცნობ. გია ბარამიძე არავის დაუთხოვია. მან მიიღო მონაწილეობა კონკურსში აკადემიური თანამდებობის დასაკავებლად და იმ კონკურსში საწუხაროდ სხვა პროფესორმა გაიმარჯვა. ეს იყო ჩვეულებრივი რიგითი კონკურსი. მე ეს საბჭო არ ჩამიტარებია. ამ კონკურსს აკადემიური საბჭოს დადგენილი კომისია ატარებს. ეს მოხდა მაშინ, როცა მე დეკანი ვიყავი. დეკანს კონკურსის ჩატარების პრეროგატივა არ აქვს. ის არის აღმასრულებელი იმ შედეგის, რაც კონკურსის შედეგად დადგება.
დღეს „აუდიტორია 115“ უნივერსიტეტში კლანური პრინციპით მმართველობის პრაქტიკაზე საუბრობს. რამდენად ეთანხმებით ამ მოსაზრებას?
არ ვიცი, ამის მთქმელი კლანური რეჟიმით მმართველობაში რას გულისხმობს. ვერ გეტყვით.
აქ იგულისხმება პოლიტიკური ლოიალობის ნიშნით დაკომპლექტებული ჯგუფის ძალაუფლება და კლანური პრინციპით აკადემიური პერსონალის შერჩევა.
ვერც მაგას დავეთანხმები იმიტომ, რომ არ მესმის რას გულისხმობენ პოლიტიკური ნიშნით შერჩევაში?
გულისხმობენ განსხვავებული პოლიტიკური ხედვის პროფესორების საუნივერსიტეტო სივრციდან განდევნას. აკადემიური პერსონალის პოლიტიკური ლოიალობის ნიშნით და არა სამეცნიერო-კვლევითი საქმიანობის გათვალისწინებით შერჩევას.
როდის შეარჩიეს ასე პროფესორები? გამორიცხულია, ეს ასე არ არის. უნივერსიტეტში აკადემიური პერსონალი ადგილს იკავებს ღია კონკურსის საფუძველზე, რომელშიც მონაწილეობა ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია.
თუმცა, ამ პროფესორებს შეარჩევს აკადემიური საბჭოს მიერ დამტკიცებული კომისია.
აკადემიური საბჭოს წარმომადგენლები იმ კომისიაში არ არიან.
აკადემიური საბჭო უნივერსიტეტის უმაღლესი მმართველობითი ორგანოა, რომელიც ადგენს კომისიას. „აუდიტორია 115“ ვარაუდობს, რომ ეს საბჭო პოლიტიზებულია. ასეთი დაშვების შემთხვევაში აქვთ თუ არა მათ ბერკეტი, პროფესორები პოლიტიკური ნიშნით შეარჩიონ?
ეს მიდგომა სწორი არ მგონია. ჯერ ერთი, რატომ არის აკადემიური საბჭო პოლიტიზებული? ეს ძალიან გადაჭარბებული განცხადება მგონია. რაც შეეხება კონკურსების ჩატარების დროს პოლიტიზების ფაქტებს, მე შემიძლია გითხრათ, რომ ამ ნიშნით ლექტორების არჩევა უნივერსიტეტში არ ხდება.
როგორია განათლების ძირეული რეფორმის თქვენეული ხედვა?
რასაკვირველია, პირველ რიგში მინდა ვთქვა, რომ განათლების სისტემას, ისევე როგორც ყველა სხვა სისტემას, რაღაც დროის შემდეგ განახლება სჭირდება. ყველაზე სერიოზული რეფორმა ძალიან ყბადაღებული ამბავია, მაგრამ იმ რეფორმის შედეგად მოხდა ის, რომ უნივერსიტეტი კორუფციისგან გათავისუფლდა. ეს დადებითი მოვლენა იყო. დადებითი იყო, იმაზე გადაწყობა, რომ, ვთქვათ, პროგრამები სტუდენტებზე ორიენტირებული იყო. გადაწყობა იმაზე, რომ განათლება ბაზარზე და დასაქმებაზე ყოფილიყო ორიენტირებული.
რას გულისხმობთ ბაზარზე ორიენტირებული განათლების სისტემაში?
ეს იყო რეფორმის მოთხოვნა. ასე უნდა იყოს აუცილებლად. კარგია, როცა ადამიანი განათლებულია, ალბათ არაფერს უშლის, მაგრამ ის განათლება, რომელსაც უნივერსიტეტები უნდა აძლევდნენ სტუდენტს, უპირველეს ყოვლისა, ორიენტირებული უნდა იყოს იმაზე, რომ ამ განათლებით ადამიანმა შეძლოს, თავისი ადგილი იპოვოს საზოგადოებაში.
„აუდიტორია 115-ის“ ხედვა განათლების რეფორმის შესახებ ემყარება უმაღლესი განათლებისა და მეცნიერების რეფორმის კონცეფციის პროექტს, რომლის ავტორებიც არიან გია დვალი, ზაალ კოკაია, ვაჟა ბერეჟიანი და დავით ლორთქიფანიძე. იზიარებთ თუ არა თქვენ უმაღლესი განათლების სისტემის ცვლილების ამ მიმართულებას?
ვეთანხმები. ეს არაა ის საკითხი, რომელზეც სხვადასხვა ხედვა შეიძლება გვქონდეს. ეს პროცესი დაწყებულია. რეფერირებაში იგულისხმება, რომ ვიღაცა რაღაცას აფასებს, ხო? გარე რეფერირებაში იგულისხმება, რომ თვითრეფერირებას შენ კი არა, არამედ სხვა ახდენს. ჩვენ გვაქვს ხარისხის კონტროლის ორი ფორმა. თვითშეფასება, რაც უნივერსიტეტის შიგნით ხდება და მეორე გარეშეფასება, ანუ გარერეფერირება. გარერეფერირებას აკეთებს აკრედიტაციის სამსახური, განათლების ხარისხის განვითარების ეროვნული ცენტრი.
გარე რეფერირება ამ შემთხვევაში მოიაზრებს უკვე ტენუირებული, საერთაშორისო დონეზე აღიარებული, მეცნიერების მიერ სხვა პროფესორების ტენუარ პოზიციაზე აყვანას.
გეტყვით, რა შეიძლება მოიაზრებოდეს გარერეფერირებაში, გარდა იმისა, რომ უცხოელების მიერ იყოს რეფერირებული. ეს პროგრამები იმ უნივერსიტეტებში (არა მარტო ჩვენთან, არამედ მთელ საქართველოში) ფუნქციონირებს, რომლებიც აკრედიტირებულია. აკრედიტაციის ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნაა, რომ ექპერტებმა, რომლებიც ჩვენი უნივერსიტეტის თანამშრომლები არ არიან, ამის შესახებ მიღებული ყველა კანონი უნდა შეისწავლონ იმ პარამეტრების და სტანდარტების მიხედვით, რომელიც შემუშავებულია, თითოეული უნივერსიტეტის, თითოეული პროგრამის, საგანმანათლებლო პროგრამის, შესაფასებლად და საბოლოო დასკვნის გასაკეთებლად. საბოლოო დასტურს ან პირიქით უარყოფას აძლევს აკრედიტაციის საბჭო. ესაა გარერეფერირების ერთი ფორმა. მეორე, ალბათ უფრო მოსალოდნელი და სასურველია, რომ ამ პროცესში ჩართული იყვნენ უცხოელი ექსპერტებიც. რამდენადაც მე ვხვდები, ამას გულისხმობენ ჩვენი სტუდენტები. მე ვფიქრობ, რომ შესაძლებელია ამ ორის შეთანხმება.
რამდენად შეიძლება თქვენ მიერ დასახელებული ორი მოდელი განვიხილოთ იმ გარერეფერირების ალტერნატივად, რაც კონცეფციაშია მოცემული?
არ ვიცი, რას გულისხმობთ შეკითხვაში. მე თქვენი შეკითხვა გავიგე ასე, რომ გარე რეფერირებაში გულისხმობთ იმ პროგრამებს და იმ პროგრამებში ჩართულ პროფესორებსაც, რომლებიც როგორც ქვეყნის შიგნით, ისე ქვეყნის გარეთ არსებული სპეციალისტებისა და ექსპერტების მიერ გადიან რეფერირებას.
გარე რეფერირებაში ვგულისხმობ - უმაღლესი განათლებისა და მეცნიერების რეფორმის კონცეფციის პროექტით განსაზღვრული ტენუირებული პროფესორებით დაკომპლექტებულ საბჭოს, რომელიც შეარჩევს ტენუარის ხარისხის კანდიდატებს და მათ ამ ხარისხს მიანიჭებს.
თქვენ გულისხმობთ უცხოელი ექსპერტების მიერ პროფესორების შემოწმებას, შეფასებას, როცა უნივერსიტეტში მათი საკონკურსო წესით შერჩევა ხდება.
არა უნივერსიტეტში შერჩევა, არამედ როცა ტენუარის ხარისხის მინიჭება ხდება.
ტენუარის ხარისხის მინიჭება ესაა ცვლილება კანონში. მე ვეთანხმები, რომ უნდა იყოს ბირთვი, რომელიც შექმნის ცოდნას უნივერსიტეტში და მის გადაცემაზეც იზრუნებს. მაგრამ მე ვერ ვიტყვი, რომ ჩვენს უნივერსიტეტში არ არის ცენტრები, სადაც დაახლოებით იგივე ხდება, რასაც ტენუარი პროფესორები აკეთებენ უცხოეთის სასწავლებლებში და უცხოეთის სამეცნიერო კვლევით ცენტრებში. შესაძლებელია, გარე რეფერირების განხორციელება, თუ ამის სურვილი და რესურსები გამოჩნდება. ეს მოითხოვს თანხებს.
რა თანხაზეა საუბარი? რა სახის რესურსს საჭიროებს რეფერირება?
ჯერ ერთი ის, რაც უცხოეთში უნდა გააგზავნო, ყველაფერი უნდა იყოს თარგმნილი. გარდა ამისა, უცხოელი პროფესორების ჩართვა ამ პროცესში, რასაკვირველია, მათგან თანხმობას მოითხოვს და ეს თანხმობა ხშირ შემთხვევაში შეიძლება ანაზღაურებასთან კავშირში იყოს.
როგორც კონცეფციის ავტორები ამბობენ, რეფერირების პროცესი არ არის ფინანსებთან კავშირში. ტენუირებული პროფესორების ვალდებულებაა, განიხილონ სხვა კანდიდატურები. ისინი ამაში ანაზღაურებას არ ითხოვენ. რა წყაროზე დაყრდნობით საუბრობთ თქვენ გარერეფერირებასთან მიმართებაში ფინანსური რესურსის აუცილებლობაზე?
გეუბნებით ლოგიკურად. ინფორმაციას არ გაწვდით. მე ვიცი, როგორ ხდება რეცენზირების დროს - ზოგიერთი პროფესორი ითხოვს თანხას.
როგორც აღნიშნეთ, თქვენ ემხრობით და მოგწონთ ეს მოდელი. გეგმავთ, თუ არა ამ პროცესის უნივერსიტეტში დაწყებას?
შესწავლა უნდა. მე ამის წინააღმდეგი არ ვარ, მაგრამ მე რომ საზოგადოებას დავპირდე, რომ ხვალიდან ამას დავიწყებ, ეს ასე არ იქნება.
