ბუნებრივია, სიყვარული ეს ის გრძნობაა, რომელსაც ეძღვნება ყველა წიგნი. ზოგადად, წიგნი, რომელშიც სიყვარული არ არის - სიყვარული ქალისადმი, ღმერთისადმი, იმისადმიც კი, რაც საერთოდ არ არის საყვარელი, ალბათ, წიგნიც არ არის. სიყვარული და სიძულვილი ხომ ნამდვილი ლიტერატურის ბუნებრივი და მთავარი თემებია.

პარალელურად, არსებობს წიგნები, რომლებიც მხოლოდ და მხოლოდ სიყვარულზეა - ამ გრძნობის შესახებ შექმნილი თეორიული ნაშრომები, რომლებიც არა მედიცინისა თუ ფიზიოლოგიის დარგს, არამედ ლიტერატურას მიეკუთვნება.

ასეთი უცნაური სიმბიოზი - ლიტერატურული თეორია სიყვარულის შესახებ, ჩემი აზრით, კაცობრიობის ისტორიაში მხოლოდ ორ ნაშრომს შეიძლება მიემართებოდეს: პლატონის - „ნადიმს“ და ანრი ბეილის, ანუ ფრედერიკ სტენდალის ტრაქტატს „სიყვარულის შესახებ“.

ორივე ნაწარმოები ღრმა იდეოლოგიითაა გამსჭვალული. ეს ხომ სიყვარულის დამამკვიდრებელი ნაშრომებია - ერთიცა და მეორეც წარმოუდგენლად მიიჩნევს ვითარებას, რომ სიყვარული არ არსებობდეს. ამის მიუხედავად, განსხვავებულია ავტორთა მიდგომა: პლატონთან ეს არის თეორია, რომელსაც რამდენიმე ადამიანი წარმოადგენს, ავტორის აზრით კი, მხოლოდ ერთი მათგანია მართებული. მეორე მხრივ, მკაცრი, მტკიცებითი ტონი აქვს სტენდალს, რომელიც გვიხსნის - სიყვარული ასეთი და ასეთიაო.

ორივე შემთხვევაში მაგიური რიცხვი - 7 ფიგურირებს. პლატონთან ეს არის სიყვარულის განმარტების 7 საფეხური, ხოლო სტენდალთან თავად სიყვარულს აქვს 7 საფეხური. ეს მაგიური რიცხვი ძალიან მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა საუკუნეებით დაშორებული ორივე ავტორისთვის.

პლატონის „ნადიმში“ მსჯელობენ სიყვარულის, ეროსის ბუნების შესახებ. პირველი სიტყვა უთქვამს ფედროსს, რომლის მიხედვითაც, ეროსი უძველესი წარმოშობისაა, მხოლოდ შეყვარებულები - ქალებიცა და კაცებიც არიან მზად, მოკვდნენ ერთმანეთისთვის. ამით ფედროსი ასკვნის, რომ ღმერთები მაღალ შეფასებას აძლევენ სიყვარულში სიკეთეს და უფრო მეტად აღფრთოვანდებიან, განცვიფრდებიან და კეთილად განეწყობიან იმ შემთხვევაში, როდესაც სატრფო ერთგულია საყვარლისა, ვიდრე მაშინ, როდესაც შეყვარებული ერთგულია თავისი სიყვარულის საგნისადმი. შეყვარებული ხომ უფრო ღვთაებრივია, ვიდრე მისი სატრფო, რადგან ღვთის მიერ არის შთაგონებული. ანუ, რომ გიყვარს, შენ უფრო მაგარი ხარ, ვიდრე ის, ვინც გიყვარს. ფედროსის დასკვნა ერთმნიშვნელოვანია  - ეროსი ყველაზე ძველი, ყველაზე საპატიო, ყველაზე მძლავრი ღმერთია, რომელსაც ძალუძს ადამიანებს სიმამაცე უძღვნას და სიცოცხლესა თუ სიკვდილის შემდეგ  ნეტარება მიანიჭოს.

ფედროსის შემდეგ სიტყვა უთქვამს პავსანიას, რომელიც განმარტავს, რომ ეროსი ორი სახისაა - სიყვარულის ქალღმერთი აფროდიტე უფროსიც არის და უმცროსიც: უფროსი აფროდიტე, ურანოსის ასული, რომელსაც უწოდებენ ურანიას, ანუ ზეციურს და უმცროსი, ზევსისა და დიონეს ასული, რომელსაც გარყვნილს, პანდემოსს, საერთო-სახალხოს უწოდებენ. შესაბამისად, არსებობს ორი ეროსი - ზეციური და მიწიერი, ღვთაებრივი და სახალხო, ზეციური და გარყვნილი. თანაც, ორივე მათგანს თავისი განსაკუთრებული თვისებები აქვს. გარყვნილი აფროდიტე და მისი ეროსი ყველაფერს იკადრებს. ეს სწორედ ის სიყვარულია, რომლითაც უყვართ არარაობებს, ხოლო აფროდიტე ზეციური - პირიქით; ამ ქალღმერთისთვის უცხოა დანაშაულებრივი სითამამე; ასეთი სიყვარულით ატანილნი უპირატესობას ანიჭებენ მას, ვინც ბუნებით გონიერებითაა დაჯილდოებული. ამ ორი სიყვარულის განხილვით პავსანია, პრინციპში, უახლოვდება იმას, რაზეც შემდგომში ქრისტიანობა ილაპარაკებს - ქვენა და ზენა სიყვარულს, რომელზეც რუსთაველმა თქვა, რომ თუ ქვენა სიყვარულს სიძვა არ ახლავს, იგი ზენას უახლოვდება. ანუ, თუკი ადამიანებს შორის სიყვარულს არ ახლავს სექსი, ის თავისი დაძაბულობით, სიღრმითა და მნიშვნელობით ღმერთის სიყვარულს უახლოვდება.

ღმერთის სიყვარულის წარმოდგენა სწორედ ასე შეგვიძლია, იმ ადამიანის სიყვარული, რომელიც მიუწვდომელია და სწორედ ამის გამო, ეს გრძნობა კიდევ უფრო იზრდება.

ამას მოჰყვა ერიქსიმაქოსის სიტყვა, რომლითაც ითქვა, რომ ეროსი მთელ ბუნებაშია გაღვრილი. მოგეხსენებათ, ეს იდეა განვითარებას ჰპოვებს დანტესთან, რომელიც იტყვის, რომ სამყაროს სიყვარული ამოძრავებს,

მოკლედ, სიყვარული, ეს - გრავიტაციაა. პლატონის „ნადიმის“ მონაწილეთა თეორიებს შორის, ერიქსიმაქოსის სიტყვა, ალბათ, ყველაზე სუსტია. სამაგიეროდ, ამას მოჰყვება არისტოფანეს მოულოდნელად ძალიან მძლავრი პასაჟი, რომლის აზრითაც, ეროსი ადამიანის მისწრაფებაა თავდაპირველი ერთიანობისკენ.

არისტოფანე ფარდას ხდის ადამიანის ბუნების საიდუმლოს. სხვათა შორის, კომედიოგრაფოსი ავტორისგან სულ არ ველოდით სიყვარულის თეორიას, მაგრამ, როგორც ჩანს, არისტოფანე უბრალო კაცი არ ყოფილა და მიუხედავად იმისა, თუ რა როლი შეასრულა სოკრატეს დაღუპვაში, პლატონი მას მაინც დიდი სიმპატიით ხატავს.

არისტოფანე გვთავაზობს მითოლოგიურ წარმოდგენას სიყვარულის შესახებ - ოდესღაც, ჩვენი ბუნება ისეთი არ იყო, როგორიც ახლაა - ამბობს არისტოფანე, - ადამიანები სამ სქესად იყოფოდნენ: მამრობითი, მდედრობითი და განსაკუთრებული, რომელიც თავში მამრობითსა და მდედრობითს ერთად მოიცავდა და რომელიც უკვე გაქრა - ე.წ. ანდროგინოსები. სამივე სქესის ადამიანებს მრგვალი სხეული, ოთხი ხელი, ოთხი ფეხი, მრგვალ კისერზე სხვადასხვა მხარეს მიქცეული ორი ერთნაირი სახე ჰქონდათ, მათი ზურგი მკერდისგან არ განსხვავდებოდა. სამივე სქესის ძალზედ მახინჯი არსებები თავიანთი ძალის გამო საფრთხეს წარმოადგენდნენ ღმერთებისთვის. მამრობითი სქესი მზისგან წარმოიშვა, მდედრობითი - მიწისგან, შერეული კი მთვარისგან, რადგან მთვარეში ორივე საწყისი შენივთებულია. რაც შეეხება მათ სფეროსებურობას, აქ წინაპრებთან მსგავსებამ იჩინა თავი - აბა, მთვარისგან თუ ხარ შობილი, ან მიწისგან, ბუნებრივია, მრგვალი უნდა იყო!

ზევსი მათ უსაქციელობას ვერ შეეგუა და აპოლონს მათი შუაზე გაკვეთა უბრძანა. ამის შემდეგ კი გასაოცარი რამ ხდება - თითოეული ნახევარი მეორისკენ გაიქცა, ეხუტებოდნენ, ეხვეოდნენ ერთმანეთს, ცდილობდნენ, ისევ ერთ არსებად ქცეულიყვნენ და შიმშილისა და უქმობისგან იხოცებოდნენ, რადგან ცალ-ცალკე არაფრის გაკეთება არ სურდათ. ასე რომ, არისტოფანეს თეორიის მიხედვით, ადამიანი შენს ყოფილ მეორე ნახევარს ეძებ და როგორც კი დაინახავ, გსურსთ, კვლავ შეერწყათ ერთურთს. ორად გაყოფილი მდედრობითი სქესის წარმომადგენლებმა, ისევე, როგორც მამრობითისა, ერთმანეთს დაუწყეს ძებნა, ანდროგინოსები კი - კაცად და ქალად რომ დაიყვნენ, გაფაციცებით ეძებდნენ ერთურთს. ასე ახსნა არისტოფანემ სიყვარულის ყოველი სახე და თქვა მთავარი - სიყვარულით ადამიანი ცდილობს, დაუბრუნდეს ერთიანობას,

სიყვარული ეს მთლიანობის აღდგენის მცდელობაა. არისტოფანეს შემდეგ სიტყვით გამოვიდა აგათონი. მან ეროსის სრულყოფილებაზე, მშვენიერებაზე ისაუბრა და აღნიშნა, რომ ეროსი ადამიანის რბილ სულებში ცხოვრობს, ხოლო როგორც კი რომელიმე სულის უხეშობას წააწყდება, სამუდამოდ ტოვებს მას.

აგათონის სიტყვა ზოგიერთ ქართულ სადღეგრძელოსაც წააგავს - სიტყვებით სავსეს, სწორი წინადადებებით, გონების ამმღვრევი ფრაზებით, მათრობელობით, თუმცა ყოველგვარი აზრის გარეშე.

ბოლოს და ბოლოს, სიტყვა აიღო სოკრატემ, რომელმაც თქვა, რომ ეროსს აქვს მიზანი - კეთილდღეობის დაუფლება. მონოლოგის ფორმისგან განსხვავებით, რომლითაც სოკრატემდე გამომსვლელი ადამიანები სარგებლობდნენ, სოკრატე თავის საყვარელ ხერხს - დიალოგს მიმართავს.

სოკრატე ასკვნის, რომ ეროსი ეს სიყვარულია, რომელიც მიმართულია ვინმესკენ, ან რამისკენ, ხოლო სიყვარულის საგანი ისაა, რის ნაკლებობასაც განიცდი. მეტიც, რაკი ეროსი სილამაზის სიყვარულია, რაგინდ პარადოქსულადაც უნდა ჟღერდეს, თავად ეროსი მოკლებულია მშვენიერებას, შესაბამისად, ვერც კეთილი იქნება.

ეყრდნობა რა ამ დასკვნას, სოკრატე გადადის მონოლოგზე და გადმოსცემს მანტინეელი ბრძენი ქალის - დიოტიმას ნათქვამს. ეროსი არ არის ლამაზი, თუმცა აქედან როდი გამომდინარეობს, რომ უშნო და ბოროტია.

ეროსი ამ უკიდურესობების შუაგულშია და საეჭვოა მისი ღვთაებრიობაც - ღმერთად ხომ მხოლოდ მშვენიერი შეიძლება იწოდებოდეს! დიოტიმას თქმით, ეროსი გენიაა, ყველა გენია ხომ რაღაც საშუალოა ღმერთსა და მოკვდავს შორის. ამიტომაც, გონივრულია, დაისვას კითხვა ეროსის დანიშნულებაზე სამყაროში. დიოტიმა ამბობს, რომ გენიის დანიშნულებაა, შუამავალი იყოს ადამიანებსა და ღმერთებს შორის. გენიები გადასცემენ ღმერთებს ადამიანთა ლოცვასა და მსხვერპლს, ხოლო ადამიანებს - ღმერთების დავალებებსა და ჯილდოს გაღებული მსხვერპლის სანაცვლოდ.

დიოტიმა ამბობს და ეს ყველაზე მნიშვნელოვანია, რომ ყველა ადამიანი ორსულადაა, როგორც სხეულით, ასევე სულიერად. როდესაც ისინი გარკვეულ ასაკს აღწევენ, ადამიანური ბუნება მშობიარობას მოითხოვს, შობამ კი უნდა მოგვცეს მშვენიერი და არა უსახური ნაყოფი.

კაცისა და ქალის შერთვაც ასეთი მშობიარობაა და ეს ღვთაებრივი საქმეა, რადგან მუცლადღება და შობა მოკვდავ არსებაში უკვდავი საწყისის გამოვლენაა. ამ ყველაფრის მიუხედავად, შეუღლებაც და შობაც არ შეიძლება მოხდეს შეუსაბამობაში, შეუსაბამო ხომ ყოველგვარი ღვთაებრივისთვის  სიმახინჯეა, მაშინ, როდესაც შესაბამისი  მშვენიერია.

სიყვარული მუდმივი კეთილდღეობისკენ სწრაფვაა, მაგრამ სიკეთის გარდა, ადამიანი უკვდავების დაუფლებასაც ცდილობს. ასე რომ, სიყვარული უკვდავებისკენ მისწრაფებაცაა. ასე ამბობდა დიოტიმა. ასე ამთავრებს თავის სიტყვას სოკრატე.

ყველაფერი, რაც ამის შემდეგ ამ ნაწარმოებშია აღწერილი, უმნიშვნელოა. მთავარი სათქმელი ნათქვამია - სიყვარული უკვდავების საწყისია. პლატონის შემდეგ ძალიან დიდი დრო გავიდა და XIX საუკუნეში სრულიად მოულოდნელად თავისი შემოქმედების მწვერვალზე მყოფმა სტენდალმა დაწერა წიგნი სიყვარულზე - ტრაქტატი „სიყვარულის შესახებ”.

წიგნი იწყება განმარტებით, რომ არსებობს ოთხი სახის სიყვარული: სიყვარული-ვნება, სიყვარული-ლტოლვა, ფიზიკური სიყვარული და სიყვარული-პატივმოყვარეობა.

თითოეული ეს სიყვარული ერთი ტიპის გრძნობაა, რომელსაც, როგორც ეს პატიოსანი მწერალი ამტკიცებს, შვიდი საფეხური აქვს.

შვიდი საფეხური სიყვარულის განვითარების სტადიებია. დღეს შესაძლოა არსებობდეს თეორიები, მათ შორის, სამედიცინო ხასიათისა - ვიღაცა სიყვარულს ავადმყოფობად ასაღებს, ამბობს, რომ ის 2-3 წელი გრძელდება; თუმცა ვერავინ პასუხობს ცხოვრების მიერ დასმულ კითხვებს, მაგალითად, რატომ იყო ზინაიდა გიპიუსი ლიტერატურის თეორიტიკოსის - მერეჟკოვსკის მეუღლე 52 წლის განმავლობაში და რატომ უყვარდათ მათ ერთმანეთი.

ასეთ კითხვებს ვერ პასუხობს მარტივი საუბარი იმაზე, რომ სიყვარული ესაა დოპამინის, სეროტონინის, ტესტოსტერონისა და ესტროგენის კომბინაცია. სინამდვილეში, სიყვარულზე საუბრისას, გაცილებით უფრო სანდოა პლატონი, გაცილებით უფრო სანდოა სტენდალი, ვიდრე რომელიმე თანამედროვე ფიზიოლოგიისა თუ ფსიქოლოგიის სპეციალისტი.

აი, რა ხდება, სტენდალის აზრით ,ადამიანის სულში, როცა მას სიყვარული ეწვევა: პირველი, ეს აღფრთოვანებაა - დაინახე, აღფრთოვანდი. ერთი ნახვით შეყვარება თუ არსებობსო, რომ კითხულობენ, პასუხი მარტივია - მხოლოდ ერთი ნახვით შეყვარება არსებობს. მეორე, ადამიანი ფიქრობს, წარმოიდგენს, რა ბედნიერებაა აკოცო, რა ბედნიერებაა გაკოცოს. მესამე - ჩნდება იმედი, დაიწყება ამ სრულყოფილების შესწავლა, რომ მიიღოს რაც შეიძლება მეტი ფიზიკური კმაყოფილება. მეოთხე - დაიბადა სიყვარული, სიყვარული - ნიშნავს განიცადო ტკბობა, როდესაც ხედავ, გრძნობ სასურველ არსებას, რომელიც გიყვარს, რომელსაც უყვარხარ და რაც შეიძლება ახლოს გინდა იყო მასთან.

ამის შემდეგ იწყება პირველი კრისტალიზაცია. კრისტალიზაცია შესანიშნავი ტერმინია, რომელიც მცირეოდენ განმარტებას მოითხოვს. განმარტება ძალიან მარტივია - მაგალითად, ზალცბურგში მარილის საბადოებია, ამაზე ქალაქის სახელიც მიგვითითებს - მარილის ქალაქი. ამ მარილის საბადოში ნებისმიერი ნივთი რომ დატოვო, გარკვეული დროის შემდეგ მარილის კრისტალებით დაიფარება და განსაკუთრებულ სილამაზეს შეიძენს. სიყვარულზე საუბრისას, კრისტალიზაცია ნიშნავს, რომ არსება, რომელიც კრისტალებით იფარება, გაცილებით უკეთესი ხდება. ამ დროს მასზე შეყვარებული ადამიანი კარგავს რეალობის დანახვის უნარს. სიყვარული ხომ სხვაგვარად აკრისტალებს და ამშვენიერებს ადამიანს. მოკლედ, შეყვარებულ ადამიანს ეჩვენება, რომ თუ მისი შეყვარებული ფორტეპიანოზე უკრავს, ეს საქმე უკეთ გამოსდის, ვიდრე ჰოროვიცს, თუ მღერის - მარია კალასზე უკეთ მღერს. ერთი სიტყვით, ეს არის კრისტალიზაციის პირველი საფეხური.

პირველი კრისტალიზაციის შემდეგ იბადება სკეფსისი, ეჭვი. ნებისმიერ შემთხვევაში, თითოეული ნაბიჯი, ქმედება, სიტყვა, ჟესტი, ეჭვიანობის ნიადაგზე აღიქმება. ზოგჯერ ამბობენ, თუ გიყვარს, მაშინ არ ეჭვიანობო, ან თუ ეჭვიანობ, ესე იგი, გიყვარსო. სტენდალის აზრით, ნათელია, რომ ეჭვი სიყვარულის შემადგენელი ნაწილი, მისი ერთ-ერთი აუცილებელი ფაზაა, რასაც კრისტალიზაციის მეორე საფეხური მოსდევს.

წარმოიდგინეთ, საგანი, რომელიც პირველი კრისტალიზაციის შემდეგ ისედაც ძლივს შესამჩნევი იყო, მეორე კრისტალიზაციის შემდეგ საერთოდ სხვა რამ არის. ამიტომ შეყვარებულებმა თავიდანვე უნდა შექმნან საყვარელი არსების პორტრეტი, დაიმახსოვრონ კონტურები და ა.შ. იმიტომ, რომ შემდეგ მოხდება ის, რაც ასე ლამაზად აღწერა უდიდესმა სპარსმა პოეტმა ნიზამი განჯევმა - ლეილის სილამაზე რომ გაიგო, მას მეჯნუნის თვალით უნდა შეხედო. აი, სწორედ მეჯნუნის თვალებით შეხედვაა მეორე კრისტალიზაცია.

ამ ისედაც გრძელ სიტყვას მოკლედ თუ ვიტყვით, პლატონმა თქვა, რომ სიყვარული უკვდავებისკენ სწრაფვაა, სტენდალისთვის კი სიყვარული კრისტალიზაციის, მშვენიერების შემოქმედებაა. ერთმაც და მეორემაც ხაზი გაუსვა, რომ სიყვარული სილამაზესთან, მშვენიერებასთან არის დაკავშირებული, თუმცა უფრო თანამედროვე ავტორმა გვითხრა, რომ მშვენიერება ობიექტური ცნება არ არის, სიყვარული კი მხოლოდ სილამაზეს, მხოლოდ მშვენიერებას ცნობს.

აქვე აღვნიშნოთ ისიც, რომ სიყვარულში ის სულიერი მომენტებიც იგულისხმება, ჩვენი გენიოსი ასე რომ აფასებდა - „სილამაზეა ნიჭი მხოლოდ ხორციელების“.