მამებზე ძნელად წერენ ხოლმე. წერენ, მაგრამ ვერც ისე იოლად, როგორც, ვთქვათ, დედებზე. მე დღეს მამაზე ვწერ. თუ მამას ვწერ:

გამარჯობა, მამა. შენ ყველაზე მორცხვი და მშრომელი კაცი იყავი, ვისაც კი ვიცნობდი ან მსმენია. მარტო ყოფნა გერჩივნა. ამიტომაც, ვიცი, მანდ წოლა გიჭირს. მანდ ბევრი ხალხია. შენი ადგილი მანდ არ არის. ზაფხული დადგა, სათხილეში ბალახი გაკვირვებულია, უკვე სოფელში უნდა ასულიყავი. ფიქრს გავურბივარ, როგორ შეძელი, ასე ავადმყოფმა ამდენი თხილის მარტომ მოგროვება, ჩამოტანა და ის თხილი ისევ არ გაყიდულა. რომც გავყიდო, არ ვიცი, რა ვუყო იმსიმძიმე ფულს, ყველაზე დიდ და მძიმე ფულს მსოფლიოში. ალბათ, გახსოვს, საღამოობით, ძილის ამბებს რომ მიყვებოდი. იმ ამბებით გაგყავდი შენი ვერახდენილი ოცნებების სასაფლაოზე. შენ მსოფლიო გინდოდა გენახა, მაგრამ ორი ავტობუსის გზა აღმოჩნდა დაბედებული საზღვარი.

იცი, სიცოცხლის მნიშვნელობა ყველაზე ცხადად როდის შევიგრძენი? ან გნებავთ დროის? ან სიკვდილის? მოგიყვები: შარშან, ნოემბრის ოცდაექვსში ექიმმა მამაჩემის პალატიდან გამიყვანა, დაძაბული სახით შემხედა და მითხრა: ჰა, ჰა, ერთი თვე ან თვე-ნახევარი   დარჩენია და თქვენ როგორ გირჩევნიათ? მერე აღარ მაგონდება, რა აინტერესებდა იმ ექიმს: სახლში წავიყვანდით თუ იქ დავტოვებდით, მკურნალობას ვეცდებოდით თუ რამე გამაყუჩებელს ვიყიდდით. არ ვიცი. მახსოვს მხოლოდ იქ მჯდარი ნეიტრალურსახიანი ექთნის დაზეპირებული ამოხვნეშა: ეჰ, ეჰ! და ის, რომ მაშინ უცებ რამე კი არ მეწყინა, გავბრაზდი. დიახ, გავბრაზდი ამ უდანაშაულო ექთანზე და ყველაზე, ვინც ამის მერე მამაჩემთან შემოვიდოდა თავს დანანებით გადააქნევდა: ნაცნობებზე, ნათესავებზე, სხვებზე. ეს „ნწ, ნწ“, „ვაი“ და „ეჰ, ეჰ“ _ ეს „ცოცხლებისგან“ „მომაკვდავისკენ“ მიმართული თანაგრძნობა, თითქოს ღმერთები დასტიროდნენ ოლიმპოდან ადამიანებს. და მინდოდა მეყვირა: „შეხედეთ, აი, ის, ცოცხალია, ტელევიზორს უყურებს, ისევე, როგორც შენ და მე? ზეგ მოკვდება? მაზეგ? მერე რა? აი, ახლა, ამ წუთას ცოცხალია!“

სადღაც საათის ჩაძინებული, დილის ექვსისკენ, დედაჩემმა გამაღვიძა და საოცრად მტკიცე ხმით მითხრა: მამაშენი აღარ არის, გიორგი, იცოდე, შენ კარგად უნდა იყო, ასე უნდოდა მამაშენს. ყოფილა წუთი, როცა ერთდროულად ხვდები ყველაფერს და ვერაფერსაც. მერე ეს წუთი სამუდამოდ გრძელდება, სხვა წუთებს გვერდით მიჰყვება გაყინული. სხვა წუთებში ყველაფერი ხდება, რაც სიცოცხლის წესია _ სამუშაო, სიყვარული, შური, სიხარული, დაღლა, გაოცება, ტკივილი. ეს წუთი კი ისევ ისეთია. ეს დამატებითი წუთი. ზუსტად იმ ჭერის ფერი, რომელსაც უმიზნოდ ავხედე, როცა საგანგებოდ ჩემთვის გამაგრებულმა დედაჩემმა ის სიტყვები მითხრა. დედაჩემმა, თვითონაც ავადმყოფმა, საღამოობით ძლივს რომ იდგა ფეხზე და ახლა ბზარდამალული ხმით მელაპარაკებოდა.

ის წუთი, ალბათ, არ გალღვება. არც დანარჩენ წუთებს შეერევა. თუ შეერია, ხელოვნური გახდება ყველაფერი, ცხოვრება კი სხვა ამბებს გულისხმობს _ მოუსვენრობას და სიცხეს. ასეთი წუთები სიკვდილის მერე დაიძვრებიან. თუ სული არსებობს და თუ სული უკვდავია, ასეთ წუთებში იცხოვრებს სული. ეს იქნება მისი სამოთხე ან ჯოჯოხეთი.

***

თეატრში პირველად მამაჩემმა წამიყვანა. ოზურგეთში. 1990 წელს. არაფორმალების შეხვედრააო. არაფორმალები კი მრავლად მენახა, თუნდაც ჩემივე მეზობლები, მაგრამ მაშინ ზვიად გამსახურდია ჩამოვიდა. საღამო იყო. თბილი, მზეშერჩენილი. ქუჩაში _ უჩვეულოდ ბევრი ხალხი. შესასვლელში _ მით უფრო. ძლივს შევძვერით. ხელში ამიყვანა. სცენა დავინახე თუ არა, შუქი ჩაქრა. ზვიადმა დაიძახა, ეს სუკმა მოგვიწყოო. სანთლები ავანთოთო. იდგნენ სანთლებით და კითხულობდნენ ლოცვას. „მრწამს ერთი ღმერთი“. მართლა ჯადოსნური ამბავი გამოვიდა. უკანა გზაზე, ტრადიციულად, კისერზე ვეჯექი და მეუბნებოდა, მთვარეს გახედეო. სულ ასე იქცეოდა. არ უნდოდა, რამე ისეთი გამომრჩენოდა, რასაც თვითონ ამჩნევდა. ყვითელი და სავსე მთვარე ეკიდა. ოდნავ დამცინავი. მეგონა, სადაცაა თვალს ჩამიკრავდა. და რომც ჩაეკრა, ეს უფრო ნაკლებ გამიკვირდებოდა, ვიდრე უკვე მომხდარი _ შინ დაბრუნებული, ეზოში დავრბოდი და ვყვიროდი: თეატრში ცოცხალი ზვიად გამსახურდია ვნახე-მეთქი. ასე, „პირიქით“ იწყებოდა ყველაფერი.

მეორე პროლოგიც უცნაური გამოდგა: მერე, ადგილობრივ კინოთეატრში რომ წამიყვანეს სკოლიდან, დიდი ეკრანი გაფუჭებული დაგვიხვდა. ამ ეკრანის წინ პატარა ტელევიზორი დაედგათ და ლეონარდო დი კაპრიოს დახრჩობის ამბავს იქ ვუყურეთ. ვინმეს რომ გადაეღო, ეპოქალური სცენა იქნებოდა. ფილმი ეგ იყო, თუ იყო. „ტიტანიკს“ მაინც სჯობდა.

***

ბაღში რომ მაკითხავდა, საღამოს შვიდამდე მის სამსახურში ვრჩებოდი. ვიჯექი კვერცხის კონტეინერსა და „პრიმას“ ყუთებს შორის საგანგებო სკამზე და „ტომ სოიერის თავგადასავალს“ ვუსმენდი. მამაჩემი საკუთარი ოცნებების ციხეში მუშაობდა - სურსათის მაღაზიაში, გამყიდველად. ოზურგეთის ბაზარზე ცალკე დავწერ _ მგონი ერთ-ერთი საზვერე იყო საბჭოეთიდან თავისუფალ და დამოუკიდებელ და სუვერენულ, საბაზრო ეკონომიკაზე დაფუძნებულ საქართველოში სხეულების გადმოსაყვანად. შესაძლოა, ახლაც ამ საზვერეში ვართ. არ ვიცი.

ხოლო მამაჩემი მიკითხავდა ტომის ამბებს და ცალი თვალით და ცალი ხელით მარგარინს ყიდდა. ძნელი საქმეა, დამიჯერეთ. იქვე ჭადრაკის ისტორიის წიგნები და ამოცანების კრებულები ეწყო. კაპაბლანკა, ალიოხინი, ტალი. მამაჩემი ფიშერისტი იყო, თუმცა პოლ მორფი ყოფილა ადრე ყველაზე მაგარიო, იტყოდა ხოლმე. ყველას გახსნილი თამაშით უგებდაო. მაგრამ ოფიციალური ჩემპიონი ვერ გახდა, ადრე მოკვდაო. უიღბლო რომ იქნები კაციო. და კვერცხი 20 კაპიკი ღირსო. რამდენი გინდათო.

ძნელია ვერახდენილი ოცნებებით ცხოვრება. სადღაც დამალული ოცნებებით ცხოვრება. ალბათ, შენში შენზე დიდი მკვდრის ყოფნას ნიშნავს.

ამიტომაც, დღეიდან, სადაც წავალ, ყველგან წავიღებ შენს პატარა ფოტოს, ამ სურათით შეგახედებ სხვა სოფლებსა და ქალაქებს. განა მე არ ვიცი ზეპირად ის ფრაზები, სხვები რომ იტყვიან: „რა აზრი აქვს თავის მოტყუებას, ის მაინც ვერაფერს დაინახავს, ვერაფერს იგრძნობს, რომ ყველაფერი რასაც ფორმა აქვს, დაიშლება და გაქრება ადრე თუ გვიან“. ვიცი, მაგრამ ცხოვრება ცოდნაზე უფრო განცდა მგონია. და რადგან სამყარო ჩვენი წარმოდგენაა მასზე, ყველაფერი ისე იქნება, როგორადაც გამოვიგონებთ. ამიტომაც, შენ ცოცხალი ხარ, ადექი და გამომყევი ახალ გზებზე, მამა.