თბილისის მერობის დამოუკიდებელ კანდიდატთან, რომელიც თვითმმართველობის არჩევნებში 18%-ით მეორე ადგილზე გავიდა და მსხვილი ოპოზიციური პარტიები უკან ჩამოიტოვა, ინტერვიუ არჩევნებიდან რამდენიმე დღეში დავგეგმეთ, თუმცა სეზონურმა ვირუსებმა შეხვედრა კიდევ რამდენიმე დღით გადაგვიდო:
იმედგაცრუებული ხართ?
არა. უბრალოდ სერიოზული შედეგი ძალიან ახლოს იყო. შეუძლებელია ამან ადამიანზე არ იმოქმედოს. ამ ქვეყნისთვის ძალიან ბევრი რამ შეიცვლებოდა სასიკეთოდ. მხოლოდ ჩემი კანდიდატურიდან გამომდინარე არა - პოლიტიკურ კონტექსტზე ვსაუბრობ.
მაგრამ იმედგარცუებული არ ვარ. ეს დღეები ვისვენებ, ვიაზრებ, მეგობრებთან ერთად ვაანალიზებ, სად იყო ჩემი შეცდომა. ვიღაცისთვის დაბრალება მარტივია. მთელი ცხოვრება ქართულ პოლიტიკას რომ ვუყურებ - ყველას ყველაფერს ვაბრალებთ, საკუთარ თავს - არაფერს. მე ჩემს თავს ვაბრალებ; ვფიქრობ, რა დავაკელი. რაღაც დავაკელი აშკარად.
მთავარი ისაა, რომ ხელჩაქნეული არ ვარ - პირიქით, საბრძოლო განწყობით ვარ, მომავალზე ვფიქრობ, ვალაგებ.
რა დასკვნამდე მიხვედით - რატომ ვერ მიიღო თბილისმა მეორე ტური?
მთავარი პრობლემა ნიჰილიზმია. ხალხს არავისი სჯერა. როგორც ჩანს, ადამიანები საკმარისად ვერ დავაჯერე და ვერ ავანთე. მძიმე ამბავია, როდესაც ძალიან მნიშვნელოვან არჩევნებზე ნახევარზე მეტი ამომრჩეველი სახლში რჩება.
ყოველ გამოსვლაში ვცდილობდი, ხალხისთვის ამეხსნა, რა მნიშვნელობა ჰქონდა ამ არჩევნებს. ბევრს ისედაც ესმის და ახსნა არ სჭირდება. ეს იყო არჩევნები, სადაც ძალიან ახლოს იყო ცვლილების პერსპექტივა.
თუმცა რაც ამ ქვეყანას ჭამს, ხრავს და აყოვნებს, არის ნიჰილიზმი, რომლის წყაროც მძიმე სოციალური მდგომარეობაა. ამ ყოფაში ჩავარდნილ ადამიანებს, არავისი სწამთ, არავისი სჯერათ, ყველაფერზე ხელი აქვთ ჩაქნეული. მიაჩნიათ, რომ ყველა პოლიტიკოსი მაიმუნია, ყველა თავის ჯიბეზე ფიქრობს, ქვეყანა და ხალხი არავის ადარდებს.
მე მათთან მაქვს შეკითხვა - თუ არა პოლიტიკოსების ძალისხმევა, სხვაგვარად როგორ წარმოუდგენიათ ამ ყოფის გაუმჯობესება? ერთ ორშაბათ დილით მათი ცხოვრება უკეთესი არ გახდება. გამოწვევაა, რომ ამ ადამიანებს იმედები ჩავუსახოთ. როგორც ჩანს, ამჯერად ეს ვერ მოვახერხე.
რატომ ხართ დარწმუნებული, რომ მაღალი აქტივობა მეორე ტურს განაპირობებდა? რატომ ფიქრობთ, რომ ადამიანი, რომელიც არჩევნებზე არ მიდის, მაინცდამაინც ხელისუფლების წინააღმდეგია?
გადავხედოთ სტატისტიკას. 2014 თუ 2016 წელს „ქართულმა ოცნებამ“ მიიყვანა თავისი ამომრჩევლის 100%. თავი დავანებოთ იმას, თუ რამდენი იყო ამ ამომრჩევლიდან გულწრფელი მხარდამჭერი - იქ პრობაციონერებს აშინებდნენ, იქ - ძველ ბიჭებს, რომ პრობლემები შეექმნებოდათ. საჯარო სამსახურის თანამშრომლებს პირდაპირ ემუქრებოდნენ და სთხოვდნენ, რომ „მიდით არჩევნებზე, ხომ იცით ვინც უნდა შემოხაზოთ“. მორალურ, ეთიკურ მხარეს შევეშვათ და სტატისტიკაზე ვისაუბროთ: „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლის მაქსიმუმი მიიყვანა, მეტი მხარდამჭერი თბილისში უბრალოდ არ ჰყავთ. ჩემი ინფორმაციით, მათი გეგმა 220 000 კაცის მიყვანა იყო. მოახერხეს 209 000-ის მობილიზება. ეს მათი ჭერია. დანარჩენი ოპოზიციის ამომრჩეველია. ჩემი და სხვა ოპოზიციური პარტიების პრობლემა ის იყო, რომ ვერ მოვახერხეთ ჩვენი ამომრჩევლების მობილიზება. მე, მაგალითად, 80 000 ადამიანზე მეტი ვერ ავანთე საკმარისად იმისთვის, რომ არჩევნებზე მისულიყო.
რატომ არ შექმენით არჩევნებამდე პარტია? რატომ არ მიეცით შანსი ამ პარტიას, ჩამოყალიბებულიყო არჩევნებში? სავარაუდოდ, ახლა თქვენ საკრებულოში ოპოზიციური ფრაქცია გექნებოდათ, კვალიფიციური სუბიექტი, რომელიც ბიუჯეტის დაფინანსებასაც მიიღებდა, რაც უფრო მეტი აქტივობისა და ორგანიზაციის გამართვის საშუალებას მოგცემდათ, რატომ გააკეთეთ აქცენტი მხოლოდ მერობაზე?
ნაჩქარევი იქნებოდა.
პოლიტიკას ძალიან გრძელვადიანად და პასუხისმგებლობით ვუყურებ. როცა პოლიტიკაში მივდიოდი - ვიცოდი, რის მერე რა უნდა გამეკეთებინა. არ ვჩქარობ, უამრავი ენერგია მაქვს და გამოცდილებასაც ვაგროვებ.
დიახ - მე დღეს უმუშევარი ვარ, 12 საათზე ვდგები. დიახ - ვერ მოვახერხე საკრებულოში ჩემი შედეგის კონვერტირება, მაგრამ ასე იყო სწორი და ასე უნდა ყოფილიყო. კი, უცბად რაღაც თათარიახნი პარტია რომ გამეკეთებინა, ახლა ფულიც მექნებოდა და ყველაფერიც. შეხედეთ რატომ არსებობენ პატარ-პატარა პარტიები, რატომ ერთიანდებიან ბლოკებად, და ა.შ. იმიტომ, რომ გარანტირებული დაფინანსება მიიღონ, იტივტივონ პოლიტიკაში. მე კი პოლიტიკაში სატივტივოდ კი არ მოვედი, არამედ - შედეგისთვის. პარალელურად საკრებულოშიც შემეძლო კენჭი მეყარა და მოვიგებდი, მაგრამ არ გავაკეთე ეს, იმიტომ, რომ პოლიტიკოსობანას სათამაშოდ არ მოვსულვარ. პოლიტიკაში ფულის საკეთებლად არ ვარ.
მაგრამ ეს იყო ვა-ბანკი...
კი, ვა-ბანკი იყო. ყველაფერი ჩავდე. რა რესურსი მე მქონდა, მაგრამ პარტიის კეთება და იმის გადანაწილება რომ დამეწყო, რაღაც შედეგს დავდებდი, მაგრამ წავედი ბოლომდე, რადგან ძალიან ახლოს იყო მეორე ტური და შემდეგ გამარჯვება.
იმის მოლოდინი არ მაქვს, რომ „ქართული ოცნება“ რამეს შეცვლის. ამის დასტური ის იყო, რომ არჩევნების მეორე დღეს ქავთარაძეზე 89 ხე მოჭრეს. გასაგებია, რისთვისაც მოვიდნენ და რაც დაემართება ამ ქალაქს. ახლა ცოტა ამოვისუნთქავ და შემდეგ გადავდგამ პოლიტიკურ ნაბიჯებს. იმ შედეგს წყალს არ გავატან. „უიმე დავიღალე და წავედი“ - ასე არ იქნება. ამ 18%-ს მე დავაშენებ შემდგომ ნაბიჯებს.
2014 წელს საკრებულოს დეპუტატად აგირჩიეს, შემდეგ იყო 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნები, რომელიც თქვენ პრინციპულად გამოტოვეთ და თქვით, რომ ეს არ გაინტერესებდათ, რადგან სწორედ ადგილობრივ არჩევნებში თბილისისთვის ბრძოლა გსურდათ. ახლაც იმავეს ფიქრობთ, თუ ყველა ტიპის არჩევნებს განიხილავთ? ძალიან მალე წინ საპრეზიდენტო არჩევნებია...
ჩემთვის საპრეზიდენტო არჩევნები ყველაზე ნაკლებად მიმზიდველია. მოქმედ და მომავალ პრეზიდენტთან ბოდიში, მაგრამ, ცოტა არ იყოს, საპენსიო თანამდებობაა. მე კიდევ ხელები მექავება საქმის საკეთებლად. თუმცა ერთი, რაც მენანება, ისაა, რომ ისევ „ქართულმა ოცნებამ“ მოიგოს. ჯერ ერთი, არ შეიძლება ასე ყველაფერი მოიგოს და, მეორეც, ბოლო შანსია პირდაპირი არჩევნების, შემდეგ რაღაც გაუგებარ სქემაზეა საუბარი.
ანუ, უარს ამბობთ საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობაზე, თუ ყოყმანობთ?
პოლიტიკაში ყოფნა ყოველი არჩევნებისთვის, ხელისუფლებაში მოსვლისთვის მზადებაა. ჩემთვის პოლიტიკაში ყოფნა არის ხალხის სამსახური და გაკეთებული საქმეები. არხეინად ყოფნა რომ მინდოდეს, ვიქნებოდი სადმე „ქართუბანკის“ პრესსამსახურში.
ოპოზიციაში ყოფნისას შეცდომების დაშვებაში უშლი ხელს ხელისუფლებას, ხელისუფლებაში ყოფნის დროს კი ცვლი რაღაცებს. მინდა, რომ ხელისუფლებაში მოვიდე ჩემს გუნდთან ერთად, სადაც არაჩვეულებრივი ადამიანები შევკრიბე და რომლის გაძლიერებაც და შემომტკიცებაც ჩემი მიზანია. ჩემს გუნდთან ერთად მაქვს ამბიციები და, შესაბამისად, არც იმას გამოვრიცხავ, რომ საპრეზიდენტო არჩევნებში „ქართულ ოცნებას“ ბრძოლა გავუმართოთ. როგორ, რანაირად - ჯერ არ ვიცი, ბოლო პირდაპირი წესით არჩევნებია, მენანება „ოცნებისთვის“ დათმობილი კიდევ ერთი ადგილი. პოლიტიკური ბალანსის პატარა კუნძული. იქ თუ ვინმე კიდევ ერთ ყურმოჭრილ ყმას მიიყვანენ, ძალიან ცუდი იქნება. ასე რომ, ამაზე ჯერ ვფიქრობ.
რაც დანამდვილებით ვიცი, სერიოზული მზადება მექნება საპარლამენტო და თვითმმართველობის არჩევნებისთვის.
ასეთ შემთხვევაში როგორ წარმოგიდგენიათ, თქვენი გარდაქმნა - თბილისის ადგილობრივი ლიდერიდან ზოგადეროვნულ ლიდერად? თქვენი ერთ-ერთი კოზირი ხომ თბილისის პრობლემატიკის ცოდნა და წლების განმავლობში მათზე მუშაობა იყო, რითაც თავიდან გაგიცნოთ საზოგადოებამ?
მე ერთი დიდი და მნიშვნელოვანი მიზანი მაქვს. მინდა, ადამიანებს დავუმტკიცო და, ვფიქრობ, ბევრს ეს ამ არჩევნებშიც ვუჩვენე, რომ შესაძლოა იყო პოლიტიკაში და წესიერ ადამიანად დარჩე, არ იყო კორუმპირებული და მამაძაღლი, გარიგებებში ჩახლართული და გაბმული. პოლიტიკოსობა უზარმაზარი პასუხისმგებლობა და პატრიოტიზმია. (ამ სიტყვას ყოველთვის გავურბივარ, მით უმეტეს რომ ამგვარი დასახელების ოკუპანტების სატელიტი პარტია არსებობს).
მინდა, რომ პროფესიონალი, კეთილსინდისიერი ადამიანები, რომლებიც სხვადასხვა ოფისებში არიან შეყუჟული და ჯუჯღუნებენ, როგორი პოლიტიკური სპექტრი გვყავს, როგორი ხალხიც ზის პარლამენტშიო, გარშემო შემოვიკრობო. შემოვიკრიბო წესიერი, ოღონდ პროფესიონალი და კვალიფიციური ადამიანები, რომლებთან ერთადაც დავამსხვრევთ გალავანს, რომელიც გარს არტყიათ პოლიტიკოსებს. რომლის შიგნითაც, კორუმპირებულ, დაჭაობებულ ბინძურ გარემოში მშვენივრად გრძნობენ თავს. მინდა ავიყოლიო სხვა ადამიანები და მათთან ერთად ამოვაშრო ეს ჭაობი.
მინდა აბსოლუტურად შევცვალო პოლიტიკური სტრუქტურა; დავამსხვრიო, სტერეოტიპი, რომ პოლიტიკოსობა არის საზიზღრობა, პირიქით, ყველაზე დიდი პასუხისმგებლობის განცდა პოლიტიკოსს უნდა ჰქონდეს.
ეს შესაძლებელია მცირე რესურსითაც. ამაში მაინც ხომ ვერავინ შემეკამათება, ფინანსური თვალსაზრისით უზარმაზარი სხვაობის პირობებში ყველაზე მაღალი შედეგი - მეორე ადგილი ხომ დავდე ოპოზიციურ ფლანგზე. პოლიტიკას დიდი ფული არ სჭირდება.
ჩემი მიზანია, ავიყოლიო ასე მოფიქრალი ადამიანები, და ქართულ პოლიტიკაში აბსოლუტურად სხვა თამაშის წესები შემოვიტანოთ.
ამბობთ, რომ ცოტა, მაგრამ საქმეს, რომელთან შეჭიდებასაც აპირებთ,მაგრამ მაინც სჭირდება ფული. ხედავთ საქართველოში იმგვარ ბიზნესებს, ვისთან თანამშრომლობაც შესაძლებელია?
ვფიქრობ, რომ კი. ბევრი ბიზნესმენი იყო დაინტერესებული. აინტერესებდათ, რა შედეგს დავდებდი. ახლა სხვა თვალით დამიწყეს ყურება. რა უნდა ნორმალურ ბიზნესმენს? -სტაბილურ, განვითარებულ ქვეყანაში ცხოვრება და დაცულობა. საარჩევნო პერიოდში არაერთი ბიზნესმენი მოდიოდა და ბოდიშებს მიხდიდა. იყო დაფინანსების არაპირდაპირი შემოთავაზებაც, რაზეც უარს ვამბობდი. მაქვს პოზიცია - თუ გსურს, აგერ ანგარიში და ჩარიცხე, მაგრამ დაფიქსირება არ უნდოდათ. მე კი ასე არ მინდა. ამ ადამიანებსაც ეგონათ, რომ შედეგი არ იქნებოდა, და ვეშაპებთან ერთად (ნაციონალურ მოძრაობასთან, ევროპულ საქართველოსთან, რომელიც ვეშაპად არ მოჩანს, მაგრამ ვეშაპუკა ხომ არის, „ოცნებასთან“) საერთოდ არ გამოვჩნდებოდი, მაგრამ მას შემდეგ რაც „ნაციონალურ მოძრაობას“ და ყველა სხვა ოპოზიციურ ძალას ვაჯობე, სხვაგვარად დამიწყეს ყურება და მითვლიან, რომ მომდევნო ჯერზე ასე არ იქნება. ჩემთვის მთავარი პრინციპი აქაც და ყველაფერშიც გამჭვირვალობაა. ჯიბეში ჩაკუჭულ ფულს ყოველთვის ვალდებულებები აქვს. მერე ყოველ ნაბიჯზე ამ ვალდებულებებს ვადევნებთ თვალს.
უზარმაზარი თანხაა ნახევარი მილიონი და მილიონი, რომელსაც 3%-ის დაძლევის შემდეგ პარტიები იღებენ. ერთი წლის მანძილზე მილიონი ლარის დაფინანსების პირობებში შევქმნიდი პარტიას, რომელიც საპარლამენტო არჩევნებზე დაუჯერებელ შედეგს დადებდა. მე და ჩემს მეგობრებს გავგვიჭირდება, მაგრამ ამ არჩევნებისთვის სერიოზული შედეგი უნდა დავდოთ. და აი ამის შემდეგ, პოლიტიკური ლანდშაფტი აბსოლუტურად უნდა შევცვალოთ. მე ვლაპარაკობ ისევ იმ მოცემულობით, როდესაც ბიზნესმენებს ეშინიათ, როდესაც ხალხისგან ჩარიცხული 2 და 5 ლარით გავდივართ არჩევნებზე. მილიონი ლარით ბიუჯეტიდან დაფინანსება პარტიას ყველაფრისთვის უხსნის ხელ-ფეხს. უბრალოდ, ამ ხალხს ეს ფული სად მიაქვს, არ მესმის. უზარმაზარი თანხაა.
ფული მნიშვნელოვანია, თუმცა ცოტა ფულითაც შესაძლებელია დიდი შედეგების დადება.
მეინსტრიმმედიის ძირითადი მოთამაშეები...
ეს ძალიან დიდი პრობლემა იყო. ორ წამყვან არხზე თუ ვისაუბრებთ, ერთი მუშაობდა: „ნაციონალური მოძრაობის“, მეორე - ხელისუფლების კანდიდატზე, მე კი მიზანმიმართულად ჩაკარგული ვიყავი.
მედია ძალიან მნიშვნელოვანია, თუმცა ახალი ტენდენციებიც გამოჩნდა. მთელი ჩემი კამპანია ფეისბუქზე იყო დაფუძნებული. ეს კარგად მუშაობდა. თუმცა ფეისბუქში მეორე პრობლემას შევეჩეხეთ - იმგვარი ფეიკგვერდები შეიქმნა, რომ ნერვები დამაგლიჯეს, მაგრამ, მე მაინც კარგი კამპანია ვაწარმოე. ეს არის იაფი, მარტივი შესაძლებლობა, შესაბამისად, ტრადიციული მედიების როლი თანდათან მცირდება. ყველაფერი გადადის სოციალურ ქსელებში. ფეისბუქი გაცილებით ეფექტური ხდება. ფეისბუქის მომხმარებლების ასაკიც იზრდება. მე მქონდა პრობლემა, როგორ მიმეტანა ეს კამპანია უფროსი ასაკის თაობამდე, მაგრამ ეს საკითხიც წინ მიდის. ახლა უკვე ჩემი მშობლებიც მთხოვენ ფეისბუქში დარეგისტრირებას. ფეისბუქთაობაც იზრდება და ეს ძალიან ცვლის რეალობას. სამი წლის შემდეგ, საპარლამენტო და შემდეგ ადგილობრივი არჩევნებისთვის საერთოდ სხვა რეალობა იქნება.
რაკიღა ზოგადნაციონალური მასშტაბის პოლიტიკის წარმოებაზე ვსაუბრობთ, გთავაზობთ, შევქმნათ ერთგვარი პოლიტიკური პროფაილი, ბლიცინტერვიუს ჩანართით...
კი ბატონო.
პოლიტიკოსის იდეალი:
რამდენიმეს ვიტყვი: იმაზე საუბრისას, რომ პოლიტიკა მაინცდამაინც მაიმუნობა და ფულის კეთება არაა და ხალხის სამსახური პატრიოტიზმია, ამ ადამიანების მაგალითი მომყავს:
დიმიტრი ყიფიანი, ქალაქის მერი; ნიკო ნიკოლაძე, რომელიც ოთხჯერ იყო თბილისის საკრებულოს წევრი და ოპოზიციის ლიდერი. იდეების გენერატორი იყო, მაგრამ აქ ვერაფერს გახდა და შემდეგ ფოთის მერი გახდა.
ილია ჭავჭავაძე, რომელმაც რუსეთის სახელმწიფო საბჭოს არჩევნებში გაიმარჯვა და 1906 წელს საბჭოს წევრი გახდა, მანამდე კი ყველა პოლიტიკური პროცესის მოთავე გახლდათ.
ექვთიმე თაყაიშვილი, რომელიც ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის წევრი და დამფუძნებელი კრების დროს კრების თავმჯდომარის მოადგილე, ვიცე-სპიკერი იყო. ახლა ჩვენს ვიცე-სპიკერებს შევხედოთ და მერე ექვთიმე თაყაიშვილს.
ეს ადამიანები არიან ჩემი პოლიტიკური იდეალები.
საერთაშორისო მასშტაბით?
ვაცლავ ჰაველი, არაჩვეულებრივი, სამაგალითო ადამიანი. ისე იცხოვრა, რომ რეპუტაცია არ გასვრია.
მისაღები იდეოლოგიური პლატფორმა:
ერთი შეხედვით, რადიკალი მემარცხენეს შთაბეჭდილებას ვტოვებ. თუმცა ურბანული სივრცის, საერთო სიკეთის გადარჩენისთვის ბრძოლა, ჩემი აზრით, არც მემარცხენეობაა და არც მემარჯვენეობა. ეს უბრალოდ სასიცოცხლო გარემოსთვის ბრძოლაა. ის, რომ, მაგალითად, ჰაერი არ გკლავდეს, ეს იდეოლოგიის საკითხი არ არის.უფრო ცენტრისტი ვარ. არის საკითხები, სადაც საერთოდ არ ვარ მემარცხენე.
მაგალითად?
ჩემს ორთოდოქსალურ მილიტარიზმს რომ თავი დავანებოთ, არის საკითხები, სადაც, ჩემი აზრით, მემარცხენე მიდგომა ბევრ რამეს ღუპავს. მაგალითად, ავიღოთ თბილისის მერიის დამოკიდებულება საბავშვო ბაღების მიმართ.
2014 წელს, როცა საკრებულოში მივედი, ბაღების სააგენტოს ბიუჯეტი 70 მილიონი იყო, ახლა 95 მილიონია. ცოტა ხანში, თუ ასე გაგრძელდა, მხოლოდ ბაღების შენახვას დასჭირდება თბილისის ბიუჯეტი. მე რა პროექტზეც ვსაუბრობდი - ვაუჩერული სისტემა უნდა არსებობდეს, რომ სოციალურად დაუცველებს და არადაუცველებსაც, მათ, ვისაც წლიური შემოსავალი 40 000-ზე ნაკლები აქვთ, სხვადასხვა გრადაციის ვაუჩერი უნდა ჰქონდეთ. ან ამ ბაღებს შეხედეთ, ჯგუფში 40-60 ბავშვია. ფილტვების დაავადებების რაოდენობა გაიზარდა, იმიტომ რომ ჰაერი არ არის, ჯანსაღი სივრცე არ არის. მერე 60 ბავშვს ხომ მოვლა უნდა, სულ ორი აღმზრდელია.
ავიღოთ სახელმწიფოს სოციალური პოლიტიკა, რომელიც ადამიანის სიღატაკეში დარჩენას უწყობს ხელს. საარჩევნო პერიოდში სულ ვიმეორებდი და ახლაც ვიტყვი: დახმარება რომ გაქვს 60-ლარიანი, ოთხსულიანი, სოციალურად დაუცველი ოჯახი გყავს, და სულ 240 ლარი გაქვს შემოსავალი, 300 ან 400-ლარიან სამსახურზე უარს ამბობ. იმიტომ, რომ ავტომატურად გიწყდება დახმარება. ანუ სახელმწიფოს აქვს შემდეგი პოზიცია - დარჩი სოციალურად დაუცველი, უმუშევარი და ღატაკი. ხელი არ მოკიდო რაიმე სამსახურს. ეს სოციალური პოლიტიკა დამღუპველია.
რატომ მიგიჩნევენ მემარცხენედ?
თუ მემარცხენეობა ჰქვია იმას, რომ ურბანულ სივრცეში ყველგან ბიზნესი არ გაჩნდეს, არ ჩაიდგას კორპუსი და სავაჭრო ცენტრი და ადგილი ადამიანებისთვისაც რჩებოდეს - კი, მაშინ მე მემარცხენე ვარ. მიმაჩნია, რომ სახელმწიფო უნდა ეხმარებოდეს მათ, ვისაც დახმარება სჭირდება.
შრომითი უფლებების დასაცავად რეგულაციებს თუ დაუჭერთ მხარს?
კი, გამკაცრების მომხრე ვარ. ის ველურობა, რასაც დასაქმების ადგილებზე ვხედავთ, უნდა დასრულდეს. ოღონდ მე მკაფიო რეგულაციების მომხრე ვარ. ჩვენთან ასეა - რეგულაციები ან ძალიან არამკაფიოა და შესაძლოა საერთოდაც არ ამოქმედდეს, თუ გადაიხდი; ან მეტისმეტად არაეფექტურია. თუ არის რეგულაცია - ის უნდა მუშაობდეს. თუ ესეც მემარცხენეობაა, მაშინ მემარცხენე ვარ.
სახელმწიფო მოწყობის სასურველი სისტემა:
საპარლამენტო რესპუბლიკა იდეალური იქნებოდა, მაგრამ ჩვენთან მთელი სისტემაა შესაცვლელი. ჩვენი საარჩევნო სისტემა გამორიცხავს საპარლამენტო კონტროლს. ერთპარტიულს ხდის პოლიტიკას და ყველაფერს აზრს უკარგავს. მარგველაშვილი რომ არ წაჩხუბებოდა ივანიშვილს, თუ როგორც იყო, და გვერდზე არ გადგომოდა, ძალიან სასაცილო ვითარება გვექნებოდა და დიდი ალბათობით ასეც გვექნება ერთი წლის თავზე, თუ ქართული „ოცნება“ მოიგებს.
ქვეყნის მოწყობა საარჩევნო სისტემიდან უნდა დავიწყოთ. მაგალითად, თბილისის საკრებულოში არ უნდა არსებობდეს პროპორციული სია. ამაში ემპირიული გამოცდილებით ვარ დარწმუნებული. ეს არის ბალასტი. პარტიები უნდა მონაწილეობდნენ, მაგრამ მათი სახელით კენჭს მაჟორიტარები უნდა იყრიდნენ. საკრებულოს წევრებს პერსონალურად უნდა იცნობდეს ამომრჩეველი და პროპორციული სია აქ არაფრის მაქნისი არ არის. ისევე როგორც მაჟორიტარული სიაა ბალასტი პარლამენტისთვის. როგორც, მაგალითად, მაჰმად ხანის პარტია რომ გახდეს მმართველი, ოქრიაშვილი და სხვა მსგავსი ტიპები აღა აღა მაჰმად ხანის პარტიული სიით იყრის კენჭს. მოკლედ, ჯერ საარჩევნო სისტემა უნდა იყოს ადეკვატური და ამას უნდა დავაშენოთ დანარჩენი.
თუმცა ზოგადად რომ ვთქვა, ნაკლებად ძლიერი პრეზიდენტის და საპარლამენტო რესპუბლიკის მომხრე ვარ.
საგარეო პოლიტიკური ორიენტაცია:
ძალიან მარტივი და მკაფიო - ჩვენი წინაპრები ყოველთვის ისწრაფოდნენ, ყოფილიყვნენ ცივილიზებული სამყაროს ნაწილი. ქრისტიანობა ჩვენი ერის შეგნებული არჩევანია, რადგან იმდროინდელი ქრისტიანული სამყარო დანარჩენ მსოფლიოსთან შედარებით პროგრესული და ცივილიზებული იყო. აკაკი ბაქრაძე ამბობს ქართველ ხალხზე - რომ საითაც პროგრესია იქით ტრიალებს ჩვენი ეროვნული არჩევანი. ქრისტიანობა იყო ძალიან მწიგნობრული, კულტურული რელიგია (რასაც დღეს ძალიან ბევრ მღვდელზე ვერ ვიტყვით).
ჩვენი არჩევანი ორი ცივილიზებული გაერთიანებაა - ნატო და ევროკავშირი. სწორი გზაა ევროკავშირისკენ სვლა, ნატო-სკენ სვლა. ეს არ უნდა შეიცვალოს, ჩვენი წინაპრების, ჩვენი ერის ძალიან რთული გზის ისტორიული გვირგვინი იქნება - როგორც ერთ, ისე მეორე ორგანიზაციაში გაწევრიანება.
ხედვები დეოკუპაციის მისაღწევად:
ახლა არავითარი პოლიტიკა არ წარმოებს. ბევრს პაატა ზაქარეიშვილი გულზე არ ეხატებოდა, მაგრამ მის დროს დაწყებული რამდენიმე პროექტი, ჩემი აზრით, სწორი იყო. ეს ადამიანები უნდა მოვიბათ.
აფხაზეთთან და ცხინვალთან ერთად ჩვენ ძალიან წარმატებული ქვეყანა ვიქნებოდით, რეგიონშიც და უფრო შორეული რადიუსის სამეზობლოშიც. ჩვენც ძალიან დავზარალდით, ისინი უფრო მეტად. ეს არის ტერიტორიები, რომლებიც, რეალურად რუსეთს არაფერში სჭირდება. ჩვეულებრივი შავი ხვრელებია და რუსეთი ჩვენს საწვალებლად იყენებს, ჩვენი განვითარების შესაფერხებლად. რომ არ მოვწყდეთ რუსეთს, ორი კაუჭი აქვს ჩვენთვის სხეულზე გამოდებული. ესაა და ეს, ფოტოებს ხომ ვუყურებთ, მიგდებული და გაუბედურებულია ყველაფერი.
ჩვენი შანსია ეს ადამიანები დავიბრუნოთ. ამ ადამიანებს უნდა მოჰყვეს ტერიტორია. ფრთხილად უნდა მოვახერხოთ, მაგალითად, აქ ფეხბურთის საყურებლად ჩამოვიყვანოთ ახალგაზრდები. და საზღვარს გადმოცდებიან თუ არა, ისინი დაინახავენ, ჭამა არ დავუწყეთ. მკურნალობის დროს მოვექცეთ ადამიანურად. ზურგი არ ვაქციოთ. აღვადგინოთ ადამიანური ურთიერთობები. კონფლიქტი ხშირ შემთხვევაში ადამიანებს შორის გაუთვითცნობიერებელი სიძულვილია. სიძულვილი უნდა დავასრულოთ და ამისთვის უნდა ვიმუშაოთ სახელმწიფომაც და საზოგადოებამაც.
რუსეთის ფაქტორი:
2008 წელმა ძალიან დაგვხია უკან. უმძიმესი ვითარება დაგვიდგა, მას შემდეგ რაც რუსეთმა აღიარა აფხაზეთისა და ცხინვალის დამოუკიდებლობა. ის, რომ ამის განვრცობა ვერ მოახერხა და ნაურის მსგავსი ანეკდოტური სახელმწიფოების გარდა, ვერავინ ჩაითრია, გასაგებია, რომ ჩვენი დიპლომატიური მუშაობის შედეგი არ არის; გასაგებია, ვინც გვეხმარება - ამერიკის შეერთებული შტატები და ღმერთმა ხელი მოუმართოთ ამ საქმეში.
რუსეთს ადამიანები და მათი ცნობიერება უნდა გამოვგლიჯოთ ხელიდან. იმასაც კი ვერ ვახერხებთ, რომ რაიმე მედიაარხები გავხსნათ აფხაზებთან და ოსებთან. არა პროპაგანდისტული, როგორც სააკაშვილს ჰქონდა უცნაური ტელევიზიები, არამედ ნორმალური მედიაარხები, რათა ვაჩვენოთ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრებ ჩვენს თანამოქალაქეებს, რომ ნელ-ნელა მაგრამ მაინც ვვითარდებით, რომ ხმლებს არ ვლესავთ მათთვის თავების დასაჭრელად.
რუსეთისთვის ადამიანებისა და მათი ცნობიერების გამოგლეჯა ახსენეთ. დამიხასიათეთ რუსული რბილი ძალა საქართველოში. თქვენი თვალთახედვით, ვინ/რა წარმოადგენს ოკუპანტის ინტერესს საქართველოში?
ოკუპანტის მხარდამჭერი პოლიტიკური პარტიები არსებობს. აგერ ბურჯანაძე არჩევნების მერე მოსკოვში წავიდა. ეს ყოვლად წარმოუდგენელი ამბავია ჩემთვის. თან ამბობს, დიალოგი უნდა ვაწარმოოო. დიალოგი უნდა აწარმოოს ხელისუფლებამ. ოპოზიცია იქ დიალოგისთვის არ მიდის, აბსოლუტურად სხვა რამისთვის მიდის. იგივე „პატრიოტთა ალიანსიც“ - ესენი დეკლარილებულად კოლაბორაციონისტები არიან. მეტი არაფერი. ეს ქვეყნის ინტერესების წინააღმდეგ სვლაა.
ღვთის წყალობით, ამ არჩევნებმაც აჩვენა, რა მხარდაჭერა აქვთ ამ ადამიანებს.
უნდა ფინანსდებოდეს თუ არა მართლმადიდებელი ეკლესია სახელმწიფოს მიერ?
გულახდილად რომ გითხრათ, მიმაჩნია, რომ კი, უნდა ფინანსდებოდეს, მაგრამ უნდა ფინანსდებოდეს სხვა რელიგიებიც.
ფინანსდება სხვებიც, მე ყველაზე მსუყე დაფინანსებაზე გკითხეთ.
ხალხის ფულს სადაც ვიხდით, იქ კონტროლი უნდა იყოს. აუდიტი უნდა აკონტროლებდეს თითოეულ გადარიცხულ თეთრს. თავად ეკლესიის ინტერესშიც უნდა იყოს, რომ ყველაფერი იყოს გამჭვირვალე, რომ კითხვა არ ჩნდებოდეს.
ეს, არსებულ მოდელზე თუ ვსაუბრობთ, მაგრამ ყველაზე მისაღებად მე მიმაჩნია, გადასახადის გადახდის ის ფორმა, რომელიც რამდენიმე ევროპულ ქვეყანაშია - სადაც გადამხდელი თავად ირჩევს, რომელ რელიგიურ კონფესიას გადაურიცხოს თანხა.
ემხრობით თუ არა პარლამენტში სავალდებულო გენდერულ კვოტირებას?
კი. ხელი უნდა შევუწყოთ ქალების გააქტიურებას.
რა ნაბიჯების გადადგმა მიგაჩნიათ სწორად ეკონომიკის გასავითარებლად?
ბიზნესისთვის რამდენიმე რამაა მნიშვნელოვანი: პირველი არის სტაბილურობა, მეორე - მკაფიო წესები. ეს წესები უნდა იყოს ყველასთვის, სასამართლო უნდა იყოს ძლიერი. სოლოლაკიდან ურეკამდე არ უნდა დარბოდნენ ტიპები. დღეს ასე ახდენენ დიდი ბიზნესის ინტერესების დაცვასა და ლობირებას. ბიძინა ივანიშვილი წყვეტს მსხვილი ბიზნესის საკითხებს. გვჭირდება ნაკლები ბიუროკრატია, რომელიც იქნება მოქნილი და იქნება ბიზნესისა და ადამიანების სამსახურში. გამალებული მუშაობაა საჭირო ინვესტიციების მოსაზიდად, ხელისუფლება ინვესტიციებზე უნდა ნადირობდეს.
და კიდევ ერთი - ყველაფრის პასუხი, აბსოლუტურად ყველაფრის პასუხი არის განათლების სისტემა. თუმცა ფულის ჩადებაცაა და ჩადებაც. მხოლოდ ვაშლებს თუ იყიდი სკოლებისთვის, მაგას განათლებაში ფულის ჩადება კი არა, სიბრიყვე ჰქვია.
ანუ ბიუჯეტის უმნიშვნელოვანესი პრიორიტეტი უნდა იყოს...
განათლება.
უნდა იზრდებოდნენ კრიტიკულად მოაზროვნე, მოქალაქეობრივი პასუხისმგებლობის მქონე, განათლებული ადამიანები. მაგალითს მოგიყვანთ: ჩემი შვილები სწავლობენ პირველ სკოლაში. ერთ-ერთის მასწავლებელმა (არ ვიტყვი რომლის, ძალიან რომ არ დავავიწროვო წრე) ჩემს მეუღლეს შესჩივლა, რომ ძალიან კარგი ბიჭია თქვენი ბავშვი, მაგრამ პირდაპირ არაფერს არ იღებს, რასაც ვეუბნები და სულ კითხვებს მისვამს, ყურადღება მიაქციეთო. გაცოფებული ვიყავი ამის გამო. ამის შემდეგ კიდევ უფრო ვაქეზებ ორივეს, რომ ყველაფერზე დასვან კითხვები. ვაქეზებ, რომ, რასაც მე ვეუბნები, ამასაც ნუ მიიღებენ ერთადერთ ჭეშმარიტებად, გაიაზრონ და შეხედონ კრიტიკულად. და მგონი ამ გზაზე დგანან, მაგრამ, ძალიან მარტივად დავინახე ჩვენი განათლების სისტემის გულდასაწყვეტი რეალობა. ჩვენი ქვეყნის პირველი რიგის ამოცანაა განათლების სისტემის გაჯანსაღება. თაობის მექანიკური ცვლა არაფერს მოიტანს.
ემხრობით თუ არა ყველა სახის ნარკოტიკის მოხმარების დეკრიმინალიზაციას?
კი.
ძალიან მარტივია. როცა რაიმე პოლიტიკას შედეგი არ მოაქვს, უნდა დაჯდე, გაიაზრო და რაღაცები შეცვალო. 40 წელია ნარკომომხმარებლებს სისხლის სამართლით ვებრძვით. ამან რა მოგვცა? გაცილებით მეტი მომხმარებელი გყვავს, რომელთა ოჯახები მატერიალურად არიან განადგურებული. დაიჭერენ - ფულს ჩაატანინებენ, დაიჭერენ - ფულს ჩაატანინებენ. ამ პოლიტიკას რომ შედეგი არ მოაქვს, ხომ ვხედავთ?
ზუსტად როგორ უნდა იყოს, არ ვიცი. რეცეპტები არ მაქვს, მაგრამ ვინც ჩახედულია, ვისაც მოსაზრება აქვს, ერთად უნდა დავსვათ და გავიაზროთ, ავწონ-დავწონოთ. ეს ძალადობრივი პოლიტიკა რომ შესაცვლელია, ამაში ორი აზრი არ არსებობს.
როგორ ხედავთ ეთნიკური, რელიგიური, სექსუალური... ყველა ტიპის უმცირესობების მიმართ სახელმწიფოს პოლიტიკას?
ამ ხელისუფლებას არაფრის მიმართ არანაირი პოლიტიკა არ აქვს. ეს არის ხელისუფლება, რომელიც ცხოვრობს დილიდან საღამომდე. რომელსაც ზოგჯერ ძალიან დაგვიანებული რეაქციები აქვს, მაგალითად ბორჯომის ხანძარიც გამოდგება. ეს ხელისუფლება ხელფასიდან ხელფასამდე, პერმიიდან პრემიამდე ცხოვრობს. შესაბამისად არავითარი გამოკვეთილი პოლიტიკა მათ არ აქვთ.
როგორ უნდა იყოს? როგორც კონსტიტუციაში წერია - ყველა თანასწორია. არ უნდა ჩაგრავდე ადამიანს იმის გამო, რომ შენნაირი არ არის. მორჩა და გათავდა. კანონის წინაშე ყველა უნდა ვიყოთ თანასწორი. მეზიზღება ჩაგვრა, მით უმეტეს, მათი, ვინც უფრო დაუცველია.
დაბოლოს: როდის და რა კონკრეტულ ნაბიჯებს უნდა ველოდოთ თქვენგან?
ზუსტად რაც ვიცი, უახლოეს თვეებში თბილისი ჰამქრით და მისი აქტივობებით ვიქნები დაკავებული. ძალიან ბევრი იდეა გვაქვს.
მინდა თბილისზე კიდევ ერთი წიგნი დავწერო. ორი წიგნის ავტორი ვარ, ერთი - „თბილისის თავგადასავალი“, და მეორე - „როგორ შეიცვალა თბილისი“. ახლა მინდა დავწერო „ასი ამბავი თბილისზე“. ჩემი ბავშვები ძალიან ამაყობენ, როცა კითხვაზე - მამაშენი პოლიტიკოსიაო -პასუხობენ - არა, მამაჩემი მწერალიაო.
ვოცნებობ, რომ არსებობდეს თბილისის ისტორიის სახელმძღვანელო სკოლებისთვის. ეს იყოს საპილოტე, და ყველა ქალაქს ჰქონდეს საკუთარი ისტორიის სახელმძღვანელო: თელავს - თელავის და აშ. ოღონდ ეს რთული პროცესია, ჯერ საპილოტე პროგრამა უნდა არსებობდეს, მასწავლებლები უნდა გადამზადდნენ და ა.შ.
თბილისის გიდების მომზადებას ვგეგმავთ. დიდი ინტერესია და ვგეგმავთ გიდების მოსამზადებელი სკოლის გაკეთებას. სერტიფიკატებს გადავცემთ და ჩვენგან სერტიფიცირებულ გიდებზე პასუხისმგებელი ვიქნებით.
გარკვეული იდეები მაქვს საკრებულოსა და მერიის ბიუჯეტის, განსაკუთრებით მაჟორიტარების საქმიანობის მონიტორინგთან დაკავშირებით... გამგეობების, საქალაქო სამსახურების... ჩემთვის ეს მარტივია, შიგნიდან ვიცნობ სისტემას.
მაქვს გეგმა, რომ ის გუნდი, რომელიც წინასაარჩევნოდ შემოვიკრიბე, არაჩვეულებრივი ადამიანები, შევინარჩუნო, კიდევ სხვებიც შემოვიერთო და შემოვიმტკიცო. მიმართულებების მიხედვით ვიყოთ ხელისუფლებისადმი კრიტიკულები. თბილისის საკრბეულოში „ქართული ოცნება“ ისეთი უმრავლესობითაა, იქ ჯეროვანი კრიტიკა ვერ იქნება, გარედან უნდა დავეხმაროთ.
რადგან მერი შეიცვალა, მინდა რომ 100 დღე პაუზა ავიღო. ამ ხნის მანძილზე პირადად მე კალაძეს ნაკლებად გავაკრიტიკებ, თუ ისეთი რამ არ მოხდა, რაც მაშინ, როცა 89 ხე მოჭრეს. მოკლედ, ჯერჯერობით ამ 100 დღის განმავლობაში მძაფრი კრიტიკისგან თავს შევიკავებ, შემდეგ კი - იცოცხლე.
მანამდე მოვემზადებით, ჰამქარს მოვაღონიერებთ. პოლიტიკური პარტიაც აიდგამს ფეხს. როდის, როგორ, რა სახელით, რა შინაარსით - ამას ვნახავთ. ეს ალბათ უფრო მომავალი წლის პერსპექტივაა.
