რატომ დაინტერესდით ამ პროექტით და რატომ გადაწყვიტეთ გაყოლოდით ინგლისურის მასწავლებელს?

ვანო არსენიშვილი _  რა ხდებოდა სკოლებში, ისედაც ორივეს გვაინტერესებდა, მაგრამ როცა ეს პროექტი და მისი პროპაგანდა დაიწყო, რა თქმა უნდა, ჩვენი ინტერესი გაიზარდა. გვაინტერესებდა, გვენახა, როგორ ხდება ცენტრში დაგეგმილი იდეების განხორციელება ადგილზე, ანუ როგორ შეიძლება რეალობაში დიდმა პროექტმა იმუშაოს. ამას გარდა, ვიცოდით, რომ დრამატურგიულად ძალიან დაგვეხმარებოდა ის, რომ უცხოელი ჩადიოდა დახურულ თემში _ ვიცოდით, რომ ეს ფაქტი იქ  რაღაც გაღიზიანებას გამოიწვევდა და უფრო მარტივად დასანახი იქნებოდა სოფლის სახეც. ინგლისურის მასწავლებელი გვაძლევდა იმის საშუალებას, რომ დრამატურგიულად ხაზი კარგად აწყობილიყო _ კლასიკური დრამატურგიის ერთ-ერთი მთავარი სიუჟეტი ესაა  _ ადამიანი მიდის უცხო სამყაროში სამოგზაუროდ და შემდეგ უკან, შინ ბრუნდება.

ნინო ორჯონიკიძე _ ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორი ისიც იყო, რომ სკოლაში შეღწევა გვინდოდა. ფილმი 2011 წელსაა გადაღებული. უკანასკნელი 8 წლის განმავლობაში სკოლა და განათლების სისტემა გაცილებით უფრო მეტად დაიხურა, ვიდრე რომელიმე სხვა ინსტიტუტი. მე თვითონაც ვასწავლი, ეს თემა მაინტერესებს, და მიმაჩნია, რომ ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი რგოლია სკოლა. რომ არა ეს პროექტი, სკოლაში ვერ შევიდოდით.

ექვსი თვის მანძილზე დავდიოდით და ვითხოვდით უფლებას ამ პროექტზე სამუშაოდ. სინამდვილეში, უცხოელი მასწავლებელი იყო ხერხი და საშუალება, რათა სოფლის სკოლაში შევსულიყავით. ვერც ერთ სკოლაში ვერ შეხვიდოდი, თუ პირადად მინისტრის ნებართვა არ გექნებოდა. საბოლოოდ, ბევრად უფრო გაგვიადვილდა პრეზიდენტზე და მინისტრზე გასვლა, ვიდრე რესურსცენტრებზე. დაგვეხმარა ვანოს მამა (გია არსენიშვილი), რომელმაც აუხსნა შაშკინს, რომ ჩვენ ჟურნალისტები არ ვიყავით,  სამი-ხუთი წელი ვიღებდით თითო ფილმს, ეს ტელევიზიით არ გავიდოდა და რაღაცნაირად დაარწმუნა მინისტრი, მოეცათ ჩვენთვის სკოლაში შესვლის უფლება. ამის მერე ყველა კარი გაიხსნა და ყველასთვის უცებ გავხდით მისაღები, მაშინ როდესაც წინა ექვსი თვე რესურსცენტრის ეზოშიც კი ვერ შევდიოდით. როცა გადაღებები დავიწყეთ, ვერც ხვდებოდნენ კარგად, რას ვაკეთებდით. გავიდა ერთი კვირა, ორი კვირა, ტელევიზორში არაფერი გვიჩვენებია, სამსახურიდან არავინ მოუხსნიათ და დამშვიდნენ _ აღარ ეშინოდათ ჩვენი.

რა ნიშნით აარჩიეთ ეს ბიჭი? რატომ გაჰყევით მაინცდამაინც მას?

ნინო ორჯონიკიძე _ დავიწყეთ ინგლისურის მასწავლებლების ტრენინგ ცენტრიდან, მასწავლებლები პარტიებად ჩამოდიოდნენ, ვხვდებოდით, ვესაუბრებოდით, ვწერდით ინტერვიუებს. ხუთი მასწავლებელი შევარჩიეთ და ხუთივეს ვიღებდით, მაგრამ ძირითადად გავყევით ერთს. 

ბრედლი ნელსონი ცოტათი გულუბრყვილო მომეჩვენა, ვკითხე, რატომ აირჩია საქართველო. აღმოჩნდა, რომ სამხრეთ აფრიკის პროვინციიდან 23 წლის ასაკში ის პირველად გავიდა საზღვარგარეთ და საქართველო იყო პირველი უცხო ქვეყანა მისთვის. მითხრა, პარიზში ყოველთვის წავალ, ასეთი შანსი, რომ საქართველოში ჩამოვსულიყავი, მერე აღარ მომეცემოდაო. ის ძალიან გულანთებული იყო და ეგონა, რომ დიდი პოლიტიკური ცვლილებების მონაწილე გახდებოდა. მაგრამ მთავარი და გადამწყვეტი იყო არა ეს ბიჭი, არამედ საჯიჯაოს სკოლის დირექტორი. ჩვენ გვირიგებდნენ სიებს, სადაც ეწერა, რომელი ქვეყნიდანაა მასწავლებელი, რომელ სოფელში მიდის და ვინაა სკოლის დირექტორი. რომ წავიკითხეთ  _ ბრედლი ნელსონი, სამხრეთ აფრიკა, საჯიჯაო, ხობის რაიონი და სკოლის დირექტორი _ ელშუქი ტყებუჩავა, მომეჩვენა, რომ ეს იყო ძალიან საინტერესო კომბინაცია. მომეჩვენა, რომ ბატონი ელშუქი ძალიან საინტერესო გამოცდილების მქონე ადამიანი უნდა ყოფილიყო.

რამდენად ტიპურია ის, რაც საჯიჯაოს სკოლაში ხდება?

ნინო ორჯონიკიძე _ ნამდვილად ტიპურია. ვებ სივრცეში განთავსებული გვაქვს პროექტი, შეგიძლიათ აირჩიოთ გმირი და გაჰყვეთ ნებისმიერ მასწავლებელს, იმ ეპიზოდებიდანაც ნახავთ, რომ ძალიან ტიპურია. თუმცა, მე არ ვთვლი, რომ ბრედლი დამარცხებული გამოდის ამ მოგზაურობიდან. თავად ამბობს, ამ  გამოცდილებამ მისი ცხოვრება შეცვალა. თუმცა, ბრედლი იმას არ გულისხმობს, რაც პოლიტიკურად იყო დაგეგმილი. ადამიანურად და პროფესიულად ეს მისთვის დიდი გამოცდილება იყო. ჩვენ მეცნიერულ კვლევას არ ვატარებდით და მეცნიერულ დასკვნას ვერ დავდებთ _ ზოგი მასწავლებელი მიიჩნევდა, რომ მისი მისია ძალიან წარმატებულია, ზოგი ფიქრობდა, რომ _ არა.

ვანო არსენიშვილი _ ჩვენი პროექტის ერთ-ერთი მონაწილე ამბობს, რომ მისთვის გაუგებარია, რაში სჭირდებათ ბავშვებს ინგლისურის მასწავლებელი, როცა არა აქვთ წიგნები და რვეულები და რატომ ხარჯავენ ამხელა ფულს იმაში, რომ უცხოელი მასწავლებლები ჩამოიყვანონ. სკოლას რომ დღეს სხვანაირი დახმარება სჭირდება, ეს აშკარად დაინახეს უცხოელებმაც. ყველას, ვისაც ჩვენ ვესაუბრეთ, ერთნაირი შეგრძნება ჰქონდათ _ რომ ისინი რაღაც მხრივ არასწორ ადგილას მოხვდნენ. ის კამპანია, რომლის შემდეგაც მათ საქართველოში ჩამოსვლა გადაწყვიტეს, რაღაც მხრივ, არასწორად იყო დაგეგმილი.

როგორც ვიცი, ეს „ინგლისურის მასწავლებელი“ სხვა ფესტივალებზეც გიჩვენებიათ, მაგრამ ეს ფილმის პირველი გამარჯვებაა...

ნინო ორჯონიკიძე _ ეს ფილმი ვაჩვენეთ თბილისის და ბათუმის კინოფესტივალებზე. ჩვენ მაინც გვგონია, რომ ამ ფილმის ძირითადი სამიზნე ჯგუფი მაინც ქართული აუდიტორიაა. არ ვიცი, რამდენად მოვახერხეთ, რომ საერთაშორისო აუდიტორიაზე გავსულიყავით, ქართველი მაყურებელი ინტერესით შეხვდა ფილმს. თუმცა ამ ფესტივალზე გამარჯვება, ცოტა არ იყოს გაგვიკვირდა, გვეგონა, რომ „ინგლისურის მასწავლებელი“ წარსულს ჩაჰბარდა. საინტერესო იყო, რომ ფილმის ჩვენების შემდეგ დარბაზი აქტიურობდა, მაყურებლები სვამდნენ შეკითხვებს,  პატარ-პატარა დეტალებზე ამახვილებდნენ ყურადღებას. ფულადი პრემიაც მოგვცეს 2000 ლარი და გვინდა, ეს ფული საჯიჯაოს სკოლაში ჩავიტანოთ და რაღაც გავუკეთოთ ამ ბავშვებს. 

რამდენად მნიშვნელოვანია ასეთი ფესტივალები? რას მატებს დოკუმენტურ კინოს და ხელოვანს?

ნინო ორჯონიკიძე _ შეიძლება, მე სუბიექტური ვარ, რადგან ეს მაინც ჩემი პროფესიაა, მაგრამ ვთვლი, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია. აუდიტორიის აქტიურობამაც დამარწმუნა, რომ ინტერესი ძალიან დიდია. შესვლა უფასო იყო, შეიძლება ესეც იყოს ამ აქტიურობის მიზეზი, მაგრამ ფაქტია, რომ დარბაზები  სავსე იყო. არადა ფართო მაყურებელი ჩვენთან არ არის მიჩვეული დოკუმენტური ფილმის დიდ დარბაზში ყურებას. განსაკუთრებით, ახალგაზრდები უფრო სხვა რიტმს არიან შეჩვეულები. კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, ის ვორქშოფები და ვერბალური პრეზენტაციის ფორუმები, ე.წ. „ფიჩინგები“, რომლებიც ფესტივალების ფარგლებში იმართება. თუმცა ეს პირველი არ ყოფილა _ „საკდოკს“ და „კავკადოკს“ აქვთ დიდი პროექტი და თბილისის კინოფესტივალზეც უკვე 5 წელია ტარდება ფიჩინგები, რაც ახალგაზრდებს აძლევთ საშუალებას, საერთაშორისო რედაქტორების წინაშე წარდგნენ, გაყიდონ თავისი პროექტები და მოიზიდონ ფონდები, იმიტომ, რომ ფული საქართველოში დოკუმენტური კინოსთვის არ არის.

სად შოულობთ თქვენ ფულს თქვენი ფილმებისთვის? ვიცი, რომ აფინანსებს კინოცენტრი, ალბათ ტელევიზიებიც...

ნინო ორჯონიკიძე _ ტელევიზიებში ამ კუთხით ძალიან მძიმე მდგომარეობაა. ვერა და ვერ განვითარდა ეს მიმართულება. თავიდან ეს პროექტი „ПИК“-თან ერთად დავიწყეთ, მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ „ПИК“-ს ჰყავდა ბრიტანელი პროდიუსერები და ბრიტანეთში დოკუმენტური კინოს დიდი ტრადიცია არსებობს. ნაწილი თანხისა გადაგვიხადეს, მაგრამ სანამ ჩვენ ფილმი დავასრულეთ, ბრიტანელი პროდიუსერები შინ გაუშვეს. როცა ფილმი მივიტანეთ, ახალმა დირექტორმა, ალეკო ფარულავამ გვითხრა, რომ ფული აღარ ჰქონდათ. ეს იყო უარის ოფიციალური მიზეზი, თუმცა, ვფიქრობ, მთავარი მიზეზი ის იყო, რომ ფილმი მაინდამაინც არ შეესაბამებოდა მეინსტრიმ პოლიტიკის წარმოდგენას ამ პროექტის _ უცხოელი ინგლისურის მასწავლებლების შესახებ.

ზოგადად, ჩვენთან დოკუმენტური კინოს აღქმა არის ან როგორც საგანმანათლებლო, ან პროპაგანდისტული. ე.წ. საავტორო დოკუმენტური კინოს ტრადიცია მაინცდამაინც არ არსებობს, თუმცა შარშან კინოცენტრის დაფინანსებით დაიწყო პროექტი, რომლის ფარგლებში უკვე გადაღებულ დოკუმენტურ ფილმებს ტელევიზია აჩვენებდა.

ვანო არსენიშვილი _ მთავარი პრობლემა ისაა, რომ ტელევიზიებს არ უნდათ გაიგონ, რა ჯდება თანამედროვე დოკუმენტური საავტორო კინო. რასაც შემოგთავაზებენ, რეალურად ის არასოდეს გეყოფა ფილმის გადასაღებად და უნდა ეძებო დაფინანსების სხვა წყაროები. მე მგონი ისიც პრობლემაა, რომ მათ არა აქვთ გამოყოფილი ცალკე თანხა და საეთერო დრო დოკუმენტური კინოსთვის.

როგორ ფიქრობთ, რატომაა ასეთი დამოკიდებულება საავტორო დოკუმენტური კინოს მიმართ?

ნინო ორჯონიკიძე _ როცა კი გაჩნდა სურვილი, რომ საავტორო დოკუმენტური კინო გამხდარიყო პრიორიტეტი, აღმოჩნდა, რომ ეს მაინცდამაინც კონტროლირებადი სფერო არ იყო, მით უმეტეს, თუ სხვადასხვა პატარ-პატარა სტუდიებს მისცემ ამის გაკეთების საშუალებას, რომლებიც პარალელურად  თანხებს სხვაგან მოიძიებენ. დღეს ამ კუთხით განათლების მიღების შესაძლებლობა და ინფორმაცია უფრო მეტია, მაგრამ ფაქტია, რომ ეს სფერო დღემდე არ განვითარდა.

არის რამდენიმე ნამდვილად გახმაურებული და წარმატებული ქართული დოკუმენტური ფილმი... რომლებიც, კინოცენტრის გარდა, ასევე უცხოური კოპროდუქციაა. ყველა წარმატებული ფილმი ან თანადაფინანსებით არის გადაღებული, ან რაღაც წვლილი აქვთ უცხოურ ფონდებს და კომპანიებს, ან რეჟისორები მოდიან იმ წარმოდგენით და ცოდნით დოკუმენტურ კინოზე, როგორიც არის დასავლეთში.

რამდენადაა დღეს საქართველოში შესაძლებელი განათლების მიღება კინო დოკუმენტალისტიკაში?

ნინო ორჯონიკიძე _ დღეს მთელ მსოფლიოში საავტორო დოკუმენტური კინოს აფეთქებაა, ძალიან ხელმისაწვდომი გახდა აპარატურა _ კარგი მაგალითები გვაქვს, როცა მობილურით გადაღებული ფილმი, შეიძლება არა მხოლოდ ინფორმაციულად იყოს საინტერესო, არამედ, ძალიან მაღალი მხატვრული ღირებულებაც კი ჰქონდეს. შესაბამისად, საუბარი იმაზე, რომ დოკუმენტური კინოს გადასაღებად  სამეტაპიანი განათლება უნდა გქონდეს გავლილი, დღეს აღარ არის ადეკვატური. ახალგაზრდები მობილური ტექნიკით საინტერესო ფილმებს ქმნიან.

ახლა დოკუმენტურ კინოში არის მიმართულება, ტრანსმედია, რაც იმას ნიშნავს, რომ ტრადიციული ნარატივით კი არ უნდა მოყვე დოკუმენტური ფილმი, არამედ  პატარ-პატარა ვიდეოებისგან ააწყო ვებპროექტი.

საქართველოში არის რამდენიმე პლატფორმა, რომლებიც ატარებენ ვორქშოფებს,  ფესტივალის ფარგლებშიც არის “დოკსტორის”, რომელიც რამდენიმე თვის მანძილზე ტარდება, ტრენერები უცხოელი და ქართველი დოკუმენტალისტები არიან. ასევე კავკადოკს აქვს ვორკშოფები, რომლებიც ერთი წლის მანძილზე გრძელდება, ეხმარებიან დოკუმენტალისტებს განავითარონ თავიანთი პროექტები.

ჩვენისთანა პატარა ქვეყნისთვის, 10 დოკუმენტალისტი, რომელსაც იცნობს საერთაშორისო აუდიტორია, უკვე დიდი მიღწევაა. დღეს ძალიან პატარა ბიუჯეტით საინტერესო პროექტების კეთება შეიძლება და ამისთვის უმაღლესი განათლება ერთადერთი წინაპირობა არ არის. უფრო მნიშვნელოვანია პოლიტიკური გადაწყვეტილების მიღება, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ მოხდეს დოკუმენტური ფილმების თანადაფინანსება და შექმნილი პროდუქციის გარეთ გატანა.

ჯიპაში, ჟურნალისტიკის მაგისტრატურაში გვაქვს დოკუმენტური კინოს ერთი სემესტრი. ნაწილს მე ვასწავლი, ნაწილს _ თიკო ნაჭყებია. ისიც დოკუმენტალისტია. კურსის ბოლოს  ფესტივალს ვატარებთ, სადაც ვიწვევთ კინოცენტრს, ტელევიზიებს, დოკუმენტალისტებს, ვმართავთ ვერბალურ პრეზენტაციებს, სტუდენტები წარუდგენენ თავის იდეებს და უკვე მეორე წელია `აირექსი~ აფინანსებს რამდენიმე პროექტს. სტუდენტები ძალიან საინტერესო ფილმებს იღებენ.

ვანო არსენიშვილი _ როგორც ვიცი, კინოცენტრს იგივე დაფინანასება აქვს, რაც შარშან ჰქონდა, არც გაზრდილა და არც შემცირებულა. წელიწადში 3-4 დოკუმენტურ ფილმს აფინანსებს. რაც შეეხება ტელევიზიებს, ისინი უფრო მეტად უნდა იყვნენ თანადამფინანსებლები, ტელევიზიები ფილმის ერთ გაშვებაზე 200 ლარს იხდიან. გვირჩევნია ჩვენს ვებგვერდზე დავდოთ ფილმი, ვიდრე ტელევიზიამ  200 ლარად გაუშვას. რეალურად, პროფესიულ დონეზე რომ არსებობდეს დარგი, ამისთვის აუცილებელია, იყოს ფინანსური საფუძველიც. ფაქტობრივად, ჩვენ, ვინც დოკუმენტურ კინოში ვმუშაობთ, საარსებოდ სხვა რაღაცების კეთება გვიწევს. 

ხედვის პრობლემაც არის?

ნინო ორჯონიკიძე _ რაღაც თვალსაზრისით ეს პრობლემაც დგას.  ჩვენთან,  ტელევიზიებში, თვლიან რომ დოკუმენტური კინო მხოლოდ ტრადიციული დრამატურგიით აწყობილი საგანანმანათლებლო ფილმია, ან პროპაგანდისტული პროდუქცია. მაგალითი რომ მოვიტანოთ, მათთვის „ნოემბრიდან ნოემბრამდე“ არის დოკუმენტური კინო. ვთქვათ, როცა ერთი კადრია 20 წუთი და იმ კადრში ვითარდება ამბავი, გეტყვიან, რომ ეს დოკუმენტური კინო არ არის. ტელევიზიებს აუცილებლად სჭირდებათ რედაქტორი, რომლიც შექმნის ამ მიმართულებას.

ესაუბრა ნინო ბექიშვილი