„ხიბულა“ ასე ერქმევა გიორგი ოვაშვილის ახალ ფილმს, რომლის გადაღებებებიც, თუ ყველაფერი გეგმის მიხედვით წავიდა, მიმდინარე წლის ბოლოს უნდა დაიწყოს. ფილმი რამდენიმე ქვეყნის კო პროდუქცია იქნება და მისი სიუჟეტის ინსპირაცია დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი პრეზიდენტის, ზვიად გამსახურდიას ისტორია იყო. რა ცვლილებები განიცადა სცენარმა დროთა განმავლობაში და შესაძლებელია თუ არა საქართველოში კინოინდუსტრიის ჩამოყალიბება, ამ და სხვა თემებზე „ლიბერალი“ გიორგი ოვაშვილს ესაუბრა:
ფილმი „ხიბულა“, როგორც თავადვე ამბობთ, ტრილოგიის მესამე ნაწილი იქნება, რომელიც 90-იანი წლების საქართველოს, კონფლიქტებსა და პოლიტიკურ ძვრებს ეხმიანება. რატომ დაგაინტერესათ ამ თემამ ისე, რომ სამი ფილმი მიგეძღვნათ?
ეს არის საქართველოს უახლოესი ისტორია, დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი წლები, ერთ-ერთი ყველაზე რთული პერიოდი ჩვენი ქვეყნისთვის, თავისი შეცდომებით, პოზიტიური თუ ნეგატიური მხარეებით. ამ საკითხისადმი ყოველთვის მქონდა განსაკუთრებული ინტერესი. ეს თემა ჩემს თავში ვერ ამოვწურე. ჯერ ერთ ფილმში შევეხე, მეგონა ამით დავასრულებდი, მერე აღმოჩნდა, რომ კიდევ დამრჩა სათქმელი. შემდეგ „სიმინდის კუნძული“ გადავიღე, რომელმაც რაღაც ფორმით გააგრძელა თემა და ბოლოს, ლოგიკურად მესამე ფილმამდეც მოვედი. თუმცა ამ ფილმის იდეა ბევრად ადრე გაჩნდა და განიხილებოდა, როგორც დამოუკიდებელი პორექტი, მაგრამ საბოლოო ჯამში, როდესაც ყველაფერი დალაგდა, გამოჩნდა, რომ ეს უნდა ყოფილიყო ამ ტრილოგიის ფინალური ნაწილი, ერთი მთლიანი პროცესის შემადგენელი ნაწილი, რომელიც, ვფიქრობ, დაასრულებს, შეკრავს ჩემს დამოკიდებულებას ამ თემისადმი.
პროექტი განვითარებისთვის ჯერ კიდევ 2011 წელს კანის კინოფესტივალზე გქონდათ წარდგენილი. რა ცვლილებები განიცადა სცენარმა და რა სახით მოვიდა ის დღემდე? რა ისტორია იქნება ფილმში ასახული უფრო კონკრეტულად და შეიძლება თუ არა ვუწოდოთ მას ბიოგრაფიული ფილმი ზვიად გამსახურდიას შესახებ?
სცენარის წერა ჯერ კიდევ 2010 წელს ჰოლანდიელ სცენარისტ რულოვ იან მინებოსთან ერთად დავიწყე. მან მერე სიმინდის კუნძულზეც იმუშავა. მასალის კვლევაზეც ერთად ვიყავით წასულები იმ ადგილებში, საიდანაც ისტორია მოდის. ზუსტად ის გზა გავიარეთ, რომელიც თავის დროზე გამსახურდიამ გაიარა. ძალიან ბევრ ადამიანს შევხვდით, მოვიძიეთ ფაქტები, მოვისმინეთ ისტორიები. მე დიდ ხანს ვფიქრობდი, რომ ჯერ არ ვიყავი მზად ფილმზე მუშაობის დასაწყებად. რაღაც დროის შემდეგ, როცა უფრო ჩამოვყალიბდი და გარკვეული მოვლენებისგან დისტანცირება მოვახდინე, მივხვდი, რომ უკვე შემეძლო ამ თემაზე ფილმით საუბარი. ამის მერე სცენარის რამდენიმე ვერსია შეიქმნა და საბოლოოდ ერთ დასკვნამდე მივედი: თუ მანამდე ვფიქრობდი, მომეთხრო ისტორია კონკრეტულ ადამიანზე, კონკრეტულ პრეზიდენტზე და მისი ცხოვრების ბოლო დღეებზე, შემდეგ მივხვდი, რომ ასეთი კონკრეტიკა ნაკლებად საინტერესო იქნებოდა ჩემთვის, რადგან არ მინდოდა არც დოკუმენტური და არც ბიოგრაფიული ფილმის გადაღება. ბოლო პერიოდში სცენარმა აბსოლუტური ცვლილება განიცადა იმ მიმართულებით, რომ ის დასცილდა პერსონალურ ისტორიას და უფრო ზოგადი გახდა. რა თქმა უნდა, შესაძლოა ადამიანებმა რაღაც მსგავსებები აღმოაჩინონ ამ ისტორიაში, მაგრამ ჩვენი ამოცანა კონკრეტულად ზვიად გამსახურდიას ისტორიის მოყოლა აღარ არის. ის უბრალოდ სცენარის საფუძველი გახდა და მხატვრულ, განზოგადებულ ისტორიად იქცა. ამბავი, რომელიც აქ იქნება ასახული, კარგად ნაცნობია როგორც საქართველოს, ისე მსოფლიო ისტორიიდან ან თუნდაც დღევანდელი რეალობიდან. ეს არის ისტორია ადამიანზე, რომელიც ძალაუფლებას კარგავს და მის დაბრუნებას ცდილობს, მაგრამ ხვდება, რომ ეს შეუძლებელია, რადგან მას აღარ ჰყავს მხარდამჭერები. აქ იწყება, ჩემი აზრით, ყველაზე მთავარი - იმის კვლევა, თუ რა ხდება ამ დროს ადამიანში, როდესაც მისი ილუზორული სამყარო ინგრევა და ის აღარ არის ყოვლისშემძლე, როდესაც ის ხდება ჩვეულებრივი, გაშიშვლებული, რეალური ადამიანი, როგორიც თითოეული ჩვენგანია.
რაც შეეხება ფილმის ფინანსურ მხარეს, უცხოელი - კო პროდიუსერები უკვე გყავთ, თუმცა, პროექტმა ეროვნული კინოცენტრის წლევანდელ კონკურსში ფილმმა ვერ გაიმარჯვა. არადა, იმისთვის, რომ კო პროდუქცია შედგეს, ადგილობრივი დაფინანსებაც საჭიროა. თქვენ, როგორც ვიცი, მაინც გეგმავთ წელს გადაღებების დაწყებას. დაფინანსების ალტერნატიული გზა მოძებნეთ, თუ მხოლოდ უცხოური ფულით მოხდება ფილმის დაფინანსება?
მიუხედავად იმისა, რომ ისტორია არის ქართული, ქართველია რეჟისორი, მსახიობები და ა.შ. თუ შენ არ გაქვს მხარდაჭერა შენი ქვეყნიდან, მაშინ ქვეყანა კო პროდუქციის ნაწილი ვეღარ ხდება. ჩვენ გვყავს გერმანელი, ფრანგი, ყაზახი და ესპანელი თანაპროდიუსერები. მნიშვნელოვანი თანამონაწილე იქნება ასევე გერმანული ZDF/ARTE. ამ ეტაპზე ჩვენ მაინც ვცდილობთ რაღაცა ტიპის ქართული დაფინანსების მიღებასაც. ცხადია, ეს არ ეხება ეროვნულ კინოცენტრს, სადაც თანხა კონკურსის წესით ვერ მივიღეთ. სხვა გზების მოძიებას ვცდილობთ და იმედი გვაქვს, არ მოგვიწევს ლოდინი და წლის ბოლოს შევძლებთ გადაღებების დაწყებას. არის გარკვეული პოზიტიური სიგნალები, ჯერ მოლაპარაკებების პროცესში ვართ და გადაწყვეტილი არაფერია, ამიტომ დეტალებზე ვერ ვისაუბრებ.
ფილმის ბიუჯეტი 1მილიონ 700 ათასია. ფარავს თუ არა ძირითად ხარჯებს უცხოელი პროდიუსერებისგან უკვე მოპოვებული თანხა? რა რაოდენობა გჭირდებათ საქართველოდან?
საქართველოში ბიუჯეტის 20 პროცენტის დაფინანსებას ვეძებთ. ეს საშუალებას მოგვცემს, რომ ქვეყანა გახდეს მთავარი პროდიუსერი და ფილმმა მიიღოს ქართული ფილმის სტატუსი. დანარჩენი თანხა უკვე გვაქვს. უცხოელი პროდიუსერთა შორის იმაზე მეტი მსურველი გამოჩნდა, ვიდრე გვჭირდებოდა და ახლა ზოგიერთისთვის უარის თქმაც კი გვიწევს, რადგან ბევრი ხალხი ერთი პროექტში მეტ ენერგიას მოითხოვს და მეტი თავის ტკივილია.
გყავთ თუ არა შერჩეული მსახიობები?
ჯერჯერობით შერჩევის პროცესში ვართ, მოსამზადებელ სამუშაოებს ვატარებთ და ვფქირობ, აქტიურ კასტინგს დაახლოებით ერთ თვეში დავიწყებთ.
როდესაც პირველი ფილმი, „გაღმა ნაპირი“ გადაიღეთ, თანამედროვე ქართული კინოს შესახებ მსოფლიოში თითქმის არაფერი იცოდნენ. ახლა სიტუაცია ბევრად გაუმჯობესდა. როგორ აისახება საერთაშორისო აღიარებები ახალ პროექტებზე და რა შეიცვალა თქვენთვის ამ პერიოდის მანძილზე?
წარმატებასთან ერთად, ცხადია, ინტერესი იზრდება და ეს ბუნებრივია. თუმცა ამის მიღწევა არ იყო ადვილი, რადგან რეჟისორების ახალი თაობა რეალურად რაღაცის გამგრძელებელი კი არ აღმოჩნდა, ისინი იძულებული გახდნენ, ცარიელ ნიადაგზე შეექმნათ თავიანთი საყრდენები. ეს ახალი სიცოცხლე და აღიარებები, რა თქმა უნდა, ხელს უწყობს ახალ რეჟისორებს, ახალ პროექტებს. ახლა ეს გზა უფრო მეტადაა გაკვალული, ვიდრე თუნდაც 5-6 წლის წინ, როცა რამდენიმე ადამიანს ქართული კინოს სრული დავიწყების ფონზე ჩვენი არსებობის შეხსენება მოგვიხდა მსოფლიოსთვის და დაიწყო პირველი რეალური ნაბიჯების გადადგმა საერთაშორისო ფესტივალებზე. დღეს ცნობადობა უფრო მაღალია, გამარტივდა კომუნიკაცია, მეტად მიგვიწვდება ხელი ფესტივალებზე, უფრო ადვილად მოდიან მოლაპარაკებებზე და ა.შ. მაგრამ ეს ჯერჯერობით მაინც ცალკეული პიროვნებების დონეზე ხდება, რომლებიც თავიანთი თავდადების გზით აღწევენ ამ წარმატებას. სამწუხაროდ, ეს არ არის ჯერ გარკვეული სისტემის, ნაწილი. ამიტომ ეს სპონტანური განვითარება შეიძლება სადღაც გაწყდეს, გაჩერდეს და დაიკარგოს, თუ ეს არ გახდება ინდუსტრიის ნაწილი, კინოინდუსტრიის, რომელიც დღეს ჩვენ არ გავქვს.
რას მოგცემდათ თქვენ, როგორც ერთ კონკრეტულ რეჟისორს, რომელიც დამოუკიდებელ კინოს იღებს, ინდუსტრიის არსებობა? რითი გააუმჯობესებდა სიტუაციას ან თქვენს სამუშაო პროცესს?
იმისთვის, რომ ფილმი გადავიღო, უნდა დავიწყო სიარული და მოვძებნო ვიღაც, ვისაც აქვს, განათების ხელსაწყოები, მერე მოვძებნო ვინმე, ვისაც აქვს ელემენტი ან ვინც გამიკეთებს ხმას და ა.შ. მთელი ფილმის განმავლობაში უნდა ვიარო და ეს ყველაფერი ვაგროვო, ვაკოწიწო, რომ საბოლოოდ რაღაც შევქმნა. ინდუსტრიის არსებობის შემთხვევაში ეს გაცილებით მარტივად ხდება, როდესაც არსებობს რაღაც ტიპის ინფრასტრუქტურა, ბაზა, პროფესიული კავშირები თუნდაც, სადაც წინასწარ შეგიძლია გაწერო, დაგეგმო და უმოკლესი გზით გააკეთო ის, რაც გჭირდება. კინო ხომ მარტო ხელოვნება არაა, ეს არის წარმოება, სადაც პროდუქტი უნდა დაამზადო. ამის გაკეთება კი რთულია, თუ ხელსაწყოები მიმოფანტულია და მუდმივად გიწევს მათი ძებნა. როცა რაღაც ბაზა არსებობს და შეგიძლია შეხვიდე სტუდიაში, მიიღო ყველა ტიპის მომსახურება და გამოხვიდე - ეს გაცილებით აადვილებს ყველაფერს და ზოგავს როგორც დროს, ისე ენერგიას. ამ შეთხვევაში - არამხოლოდ თითო-ოროლა დამოუკიდებელი ფილმის შექმნაზე, არამედ უკვე სხვა სიმაღლეებზეც შეიძლება ვიფიქროთ, უფრო მეტი და მასშტაბური პროექტების განხორცილებაზე, რომელიც კომერციულ მოგებასაც მოიტანს.
როგორ გესახებათ ინდუსტრიის განვითარება ისეთ პატარა და ეკონომიკურად არამდგრად ქვეყანაში, როგორიც საქართველოა? ან რა უნდა გაკეთდეს იმისთვის, რომ ცალკეულმა წარმატებებმა უფრო სისტემური სახე მიიღოს?
ასეთი ტიპი ქვეყანაში, პირველ რიგში, სახელმწიფომ უნდა იფიქროს იმაზე, თუ რისთვის სჭირდება მას კინემატოგრაფი. დღეს ჩვენ ამ მიმართულებით სტრატეგია არ გვაქვს, არც ის არის სათანადოდ გაცნობიერებული, თუ რატომ არსებობს ეროვნული კინოცენტრი. ეს არის ინერციით მავალი სისტემა, როდესაც სახელმწიფო ყოველწლიურად ბიუჯეტში ითვალისწინებს თანხას, მაგრამ რატომ, რისთვის, რა მიზანი აქვს, ეს ნაკლებად საინტერესოა. რა გვინდა კინოსგან, პრესტიჟი, ფინანსური სარგებელი, კონკრეტული მესიჯების გარეთ გატანა თუ რა? კინოს, გარდა ესთეტიკურისა, იდეოლოგიური დანიშნულებაც აქვს, ეს არის უმოკლესი გზა რომ შენი ქვეყნის პრეზენტირება საზღვრებს გარეთ გააკეთო. ამას აკეთებს არაერთი ევროპული ქვეყანა: საფრანგეთი განსაკუთრებით კარგი მაგალითია - ის უზარმაზარ რესურსს დებს სახელმწიფო კულტურასა და კონკრეტულად კინოში. ჩვენთან სხვადასხვა პერიოდში სახელმწიფოს სხვადასხვა პრიორიტეტები ჰქონდა, მაგრამ კინო ყოველთვის უკანა პლანზე იყო. არადა, თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ ბოლო წლები საქართველოში ხელოვენების არცერთ დარგს და არც სხვა სფეროს ქვეყნის სახელი გარეთ იმ დონეზე არ გაუტანია, როგორც ეს მოახერხა კინემატოგრაფმა. სახელმწიფომ უნდა გამოიჩინოს კეთილი ნება და კინოს მისცეს გარკვეული ბიძგი, ისევე, როგორც ნებისმიერ ბიზნესს. ხომ არის ხოლმე ბიზნესის ხელშეწყობის პროგრამები. პირველი დახმარებაა საჭირო, რომ „ქარხანამ“ დაიწყოს მუშაობა. აქ არ არის საუბარი მუდმივ დაფინანსებაზე, უბრალოდ რაღაც სასტარტო პოზიციამდე მისვლისთვის საჭიროა სახელმწიფოს მხარდაჭერა, რის შემდეგაც ამ „ქარხანამ“ თავისით უნდა განაგრძოს არსებობა და მოიტანოს მოგება. ამაზე გვქონდა საუბარი შარშან კინოსტუდია „ქართულ ფილმთან“ მიმართებაში, რომ ის გამხდარიყო ინდუსტრიის მამოძრავებელი მთავარი ადგილი. მაშინ თითქოს პოზიტიურად შეხვდნენ ამ მიდგომას, შეიქმნა სახელმწიფო კომისია, იყო შეხვედრები და ა.შ. მაგრამ საბოლოო ვხედავთ, რომ არანაირი პროგრესი არ არსებობს და გვაქვს ისევ ის, რაც გვქონდა, იმიტომ რომ არ არსებობს ნება. ეს ნება კი ჩნდება მაშინ, როცა საკითხის მნიშვნელობა გესმის და გაღელვებს.
