როდის გადაწყვიტეთ რომ ეს ღონისძიება დაგეგეგმათ?
2018 წლის 17 მაისის მოვლენებიდან გამომდინარე გაჩნდა პრაიდის გამართვის იდეა. ამ პროცესების განვითარების საფუძველი გახდა არა მხოლოდ 2018 წლის მოვლენები, არამედ 2011 წლიდან მოყოლებული ყველა 17 მაისის გამართვის გამოცდილება. რეალურად როგორც თემი ბოლო 6-7 წლის განმავლობაში გავძლიერდით. იმდენად ჩაკეტილი წრე იყო ეს 17 მაისი, რომ წინ ნაბიჯის გადადგმა გვიჭირდა.
ჩაკეტილ წრეში რას გულისხმობთ?
რეალურად ყოველ წელს ერთი და იგივე პროცესების გავლა გვიწევდა.
ეკლესიამ 2014 წელს 17 მაისი ოჯახის სიწმინდის დღედ გამოაცხადა. ამის შემდეგ მეორე მხარეც გამოდიოდა ქუჩაში და ჩვენც გვიწევდა ადგილისთვის ბრძოლა და ეს არ იყო მომგებიანი პოზიცია. 17 მაისის მიღმაც გვინდოდა, რომ რაღაც გაგვეკეთებინა. ამავე დროს გავითვალისწინეთ ის პოზიტიური გამოცდილება, რომელიც შარშან შევიძინეთ, მაგალითად, გვქონდა მარათონი, რომელშიც ჩვენ მივიღეთ მონაწილეობა და დავინახეთ, რომ მსგავსი პოზიტიური ღონისძიებები თემის გასაძლიერებლად უფრო ეფექტურია, ვიდრე საჩვიდმეტმაისოდ რაღაც სივრცეში შეზღუდულ გარემოში შეკრება. ამ ფაქტორებმა განაპირობა ის, რომ აქტივისტებმა დავიწყეთ საუბარი პრაიდის გაკეთებაზე.
რომელ მარათონს გულისხმობთ?
ეს მარათონი იყო Wings For Life, რომელიც მთელ მსოფლიოში ტარდება და შარშან „თანასწორობის მოძრაობამაც“ გააკეთა. მასში 100-მდე თემის წევრი მონაწილეობდა, ეს პროცესი მთლიანად დადებითი იყო... როდესაც რაღაც საკითხებზე მხოლოდ ჩაგრულის პოზიციიდან ვსაუბრობთ, ხშირად ეს ყველაფერი იწვევს თემის დემოტივაციასა და დემორალიზებას. გვინდოდა რაღაც ახალი გაგვეკეთებინა, რაც მეტად გააძლიერებდა ლგბტ ადამიანებს.
პრაიდის ორგანიზება ხომ არ ნიშნავს იმას, რომ თმობთ 17 მაისს?
არა, ამას არ ნიშნავს. 17 მაისიც დიდი ღონისძიებაა. მე წლების განმავლობაში ვიღებდი მონაწილეობას ამაში. ძალიან დიდი შრომა სჭირდება მის გაკეთებას. ყოველ წელს 17 მაისისთვის ჩვენ მოსამზადებლად ძალიან მცირე დრო გვქონდა, 1 ან 2 თვე გრძელდებოდა მოსამზადებელი პროცესი. თუმცა პრაიდს გაცილებით დიდი შრომა სჭირდება. რომელიმე ქუჩაზე ჩამოვლა თვითმიზანი არ არის. ჩვენ ვუყურებთ ამას, როგორც პროცესს. თუნდაც დღეს განვითარებული მოვლენები შეიძლება დადებითად შეფასდეს, რადგან საზოგადოებაში დისკუსია დაიწყო. როგორც მედიაგაშუქების, ასევე საკითხების წინ წამოწევის თვალსაზრისით, ბევრად უფრო დიდი პლატფორმაა, ვიდრე 17 მაისი და ჩვენ გვინდა, ამ კუთხითაც გამოვიყენოთ ეს ღონისძიება.
როგორ მიმდინარეობს სამუშაო პროცესი და რამდენი ადამიანია ჩართული?
„თბილისი პრაიდი“ ჩვენ დავარეგისტრირეთ როგორც ორგანიზაცია, თუმცა მუშაობა დაიწყო როგორც საინიციატივო ჯგუფმა. 7 ადამიანი ვართ, ვინც ძირითად გუნდს წარმოადგენს, თუმცა ამის მიღმა გასული 5 თვის განმავლობაში, როდესაც შიდა სამუშაოებს ვატარებდით, დაახლოებით 50-მდე ადამიანმა ამ პროცესში მონაწილეობა სხვადასხვა დოზით მიიღო. გვინდა, რომ დიდი მოხალისეობრივი ჯგუფი გაკეთდეს, რომელშიც ადამიანები თავიანთი პროფესიული შესაძლებლობებიდან სხვადასხვა კონტრიბუციას გააკეთებენ ამ პროცესში. ზოგი ტექსტების რედაქტირების ნაწილში გვეხმარება, ზოგი გრაფიკული დიზაინერია და ამ კუთხით გვეხმარება... ვისაც რა შეუძლია, რეალურად ასეთი პატარ-პატარა კონტრიბუციებით ვაკეთებთ ამ ღონისძიებას. ამ მასშტაბის მოხალისეობრივი ჩართულობა ჩემს გამოცდილებაში არ მახსენდება.
როგორი რეაქცია მოჰყვა თემში თქვენს ინიციატივას?
რომ განვაზოგადოთ - ეს იქნება ქალების 8 მარტის აქციები, ნარკოპოლიტიკის შესახებ თუ სხვა, ნებისმიერ ჯგუფში არის ხოლმე განსხვავებული მოსაზრებები და საყოველთაო თანხმობა არასდროს არსებობს. შესაბამისად, არიან ადამიანები, რომლებიც იდეოლოგიური თუ სხვა მოსაზრებებით არ ეთანხმებოდნენ ამ იდეას. მაგრამ ეს სრულიად ნორმალურია. განსხვავებული აზრის პატივისცემა უნდა ვისწავლოთ. გასაჯაროებამდე ვხვდებოდით ბევრ ადამიანს სხვადასხვა სოციალურ სივრცეში, ვესაუბრებოდით მათ პრაიდის იდეაზე, ვამზადებდით ამ პროცესისთვის და ასე მოვიპოვეთ მხარდამჭერები.
ვინც ეწინააღმდეგებოდა, რა იყო მიზეზი?
სხვადასხვა არგუმენტი. ამ ქვეყანაში შიშის საკმაოდ ლეგიტიმური საფუძველი არსებობს. ჩვენც, ორგანიზატორებსაც გვეშინია, იმუნიტეტი არავის გვაქვს და ამ სოციუმში თანავარსებობთ. ჩემი დაკვირვებით, ზოგ ადამიანთან მიზეზი იდეოლოგიური განსხვავებაა, ზოგი ფიქრობს, რომ ხილვადობის პოლიტიკა არ არის ეფექტიანი და შეიძლება აცდენილი იყოს ზოგად საჭიროებებს, რაც საზოგადოებაში არსებობს, თუმცა, იშვიათი გამონაკლისების გარდა, ჩვენ ვისთანაც ვისაუბრეთ, თითქმის ყველა ვთანხმდებით იმაზე, რომ ეს საჭიროა.
ჩვენ ვართ ის ჯგუფი, რომელსაც ეზღუდება შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებით სარგებლობა და ზოგადად ბევრი უფლებით სარგებლობა გვეზღუდება და რაღაც ფორმით ჩვენ ამ ყველაფერზე უნდა ვისაუბროთ.
შეკრების თავისუფლება და ქუჩაში გასვლა არის ერთ-ერთი ის უფლება, რომელიც ჩვენ გვინდა, რომ გამოვიყენოთ, მაგრამ ისევ გავიმეორებ - თვითმიზანი არ არის დემონსტრაცია, ეს არის საშუალება, რომ საზოგადოებამდე რაღაც გზავნილები და პრობლემები მივიტანოთ. ეს არის საშუალება, რომ ვისაუბროთ იმ პრობლემებზე, რომლებიც ყოველდღიურად გვაწუხებს.
როგორ შეაფასებდით საზოგადოების რეაქციას?
რეაქციები იყო არაერთგვაროვანი, სხვადასხვა ჯგუფს სხვადასხვა სახის რეაქცია ჰქონდა. ჩვენ ვაკვირდებით, თუ რა ხდება სოციალურ მედიაში, ვკითხულობთ კომენტარებსაც, რა თქმა უნდა, და ძალიან ბევრი ადამიანის მხარდაჭერა ვიგრძენით ამ პროცესში. რა თქმა უნდა, ჩვენ ისიც ვიცით, სად ვცხოვრობთ და არ ვართ ის ჯგუფი, რომელიც ყველაზე დიდი მხარდაჭერით სარგებლობს საზოგადოებაში, თუმცა ნეგატიური რეაქციები წამოვიდა იმ ჯგუფებისგან, რომლისგანაც ამას ველოდებოდით - ნეოფაშისტური დაჯგუფებები, რომლებიც ღიად ატარებენ პრორუსულ პოლიტიკას საქართველოში. ისინი მუდმივად თესავენ სიძულვილს და აგრესიას საზოგადოებაში. საზოგადოების გახლეჩა, აგრესიული ფონის შექმნა არის ის, რასაც ეს ჯგუფები მუდმივად აკეთებენ ჩვენთან თუ სხვა ჯგუფებთან მიმართებით - შესაბამისად, ველოდით ასეთ რეაქციას.
პრაიდის დაანონსების შემდეგ, წინა წლებთან შედარებით, თქვენი დაკვირვებით, ხომ არ შეიცვალა საზოგადოების დამოკიდებულება?
ჩემი დაკვირვება ვერ იქნება ემპირიულად გამყარებული იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ წინა წლებში (შარშანდელის გამოკლებით) არ გვქონია ეს პრაქტიკა, რომ წინასწარ დაგვეანონსებინა ღონისძიებები, ყოველთვის იყო დახურული, შსს-სთან მოლაპარაკების ფორმატში. ოთხი და ხუთი თვით ადრე ვერ იგებდნენ. შესაბამისად განსხვავებულია მოცემულობა იმ კუთხითაც, რომ შარშან როდესაც დავაანონსეთ, 17 მაისამდე რამდენიმე დღე რჩებოდა და ადამიანებმა რამდენიმე დღეში მოახერხეს ამის ორგანიზება. დღეს სხვა მოცემულობა გვაქვს, ჩვენ 4 თვე გვაქვს საზოგადოებასთან სალაპარაკოდ, ამ ყველაფერზე სამუშაოდ. ძალიან ბევრ რაღაცას გავაკეთებთ და გვინდა, საზოგადოებასთან სათქმელი ისე და იმ ფორმით მივიტანოთ, რომ გაიზარდოს საზოგადოებაში ემპათია. და ასევე გვსურს ვისაუბროთ ინტერსექციურად იმ პრობლემებზე, რომლებიც ზოგადად საზოგადოებას აწუხებს. იმიტომ, რომ არ მგონია და ზოგადად გუნდის პოზიციაც ასეთია, რომ ჩვენ არ ვართ გამოყოფილი საზოგადოებისგან, ჩვენ გვაწუხებს ის პრობლემები, რომლებიც აწუხებს ყველას ამ ქვეყანაში და ამას დამატებული სიძულვილი და აგრესია, რომელიც ჩვენი ორიენტაციისა და იდენტობის გამო მოედინება. ჩვენ გვინდა, რომ ამ ყველაფერზე ვილაპარაკოთ ბევრი სხვადასხვა პლატფორმის გამოყენებით და სათქმელი საზოგადოებამდე მივიტანოთ.
ქვეყნებში, სადაც ჰომოფობიური განწყობები შედარებით ნაკლებია, პრაიდს უფრო საზეიმო ფორმა აქვს. როგორი იქნება პირველი ქართული პრაიდი? თქვენს მიმართვაში წერია, რომ ეს არ იქნება საზეიმო მსვლელობა.
პრაიდი არის სხვადასხვანაირი მოვლენა. ის თავიდან პროტესტის ნიადაგზე დაიწყო და შემდეგ იმის გამო, რომ ადამიანებმა მოიპოვეს უფლებები, წლების განმავლობაში სხვადახვა ქვეყანაში პრაიდი ადგილობრივი კონტექსტის მიხედვით შეიცვალა. დღეს დასავლეთში, სადაც ლგბტ ადამიანებს საკანონმდებლო დონეზე მაინც მიღწეული აქვთ თანასწორობა, სხვა ვითარებაა - იქ მას საზეიმო, კარნავალური და გასართობი ხასიათი აქვს, მათ შორის სხვა გზავნილებიც აქვთ ხოლმე. როგორც წესი, მაც ესწრება უამრავი ადამიანი. მაგალითად, ლონდონში პრაიდი პირველად რამდენიმე ათწლეულის წინ გაიმართა, მასში მონაწილეობა 2 ათასმა ადამიანმა მიიღო და იყო მხოლოდ საპროტესტო შინაარსის, დღეს უკვე მილიონამდე ადამიანი ესწრება ლონდონის პრაიდს და თითქმის ასეთი განვითარება ჰქონდა პრაიდს ყველა ქვეყანაში.
ჩვენთანაც 2011 წლიდან მოყოლებული, მას შემდეგ, რაც გარეთ გასვლა და საჯარო პროტესტის გამოხატვა დავიწყეთ, იმ დროიდან მოყოლებული ხილვადობა გაიზარდა, მაგრამ არ გაიზარდა მიმღებლობა საზოგადოებაში და ჩვენ დღეს ვცხოვრობთ იმ რეალობაში, საიდანაც ლგბტ ადამიანები გარბიან ქვეყანაში არსებული სიძულვილისა და აგრესიის გამო. გასული წელიწადნახევრის განმავლობაში საგრძნობლად იმატა იმ ადამიანების რიცხვმა, რომლებიც ევროპასა და ამერიკაში ითხოვდა თავშესაფარს ძირითადად ორიენტაციისა და იდენტობის საფუძველზე ჩაგვრის გამო. არ გვაქვს ის ვითარება, რომ გვეზეიმებოდეს და ამიტომ ჩვენ ვაპირებთ სხვანაირად... ჩვენ გვინდა, რომ ის სათქმელი, რაც ანონსის ტექსტშიც იყო, საზოგადოებამდე მივიტანოთ პროტესტის ფორმით, რომელიც იქნება პოლიტიკური მსვლელობა - ეს იქნება ამ შინაარსის პირველი მსვლელობა.
მსვლელობის გარდა, რა სახის ღონისძიებებს გეგმავთ?
ყველა ქვეყანაში პრაიდი გრძელდება აქვს არა ერთი კონკრეტული, არამედ 5-6 დღე ან ერთი კვირის განმავლობაში და, როგორც წესი, სხვადასხვა ტიპის ღონისძიებებისგან შედგება. ჩვენს შემთხვევაში, ჩვენ ვაპირებთ სოციალურ თეატრს, კაფკას „მეტამორფოზას“, რომელშიც თემის წევრები მონაწილეობენ და ამაზე მზადება დიდი ხანია დაწყებულია. ასევე იქნება საერთაშორისო კონფერენცია, სადაც ვიმსჯელებთ ჩვენს გამოწვევებზე და ამას უფრო აკადემიური სახე ექნება. იქნება მსვლელობაც, რომელიც დაასრულებს ამ კვირეულს და შეაჯამებს იმ სათქმელს, რომელსაც ამ 4 თვის განმავლობაში ვეტყვით საზოგადოებას.
როგორ წარმოგიდგენიათ მსვლელობა, თუ გაქვთ კომუნიკაცია შინაგან საქმეთა სამინისტროსთან? წინა წლებში აქტივისტები საუბრობდნენ იმაზე, რომ უწყებისგან უსაფრთხოების გარანტიებს ვერ იღებდნენ.
არ ყოფილა მსგავსი შემთხვევა არასდროს. შსს ყოველ წელს 2013 წლის ინტერვიუებიც რომ ნახოთ, შს მინისტრის მოადგილე საუბრობდა იმაზე, რომ ადამიანების შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლება იქნებოდა დაცული. თუმცა მაშინ ეს არ შესრულდა. ამ შემთხვევაში ჩვენ დავიწყებთ შინაგან საქმეთა სამინისტროსთან მოლაპარაკებებს. აქამდე არ გვქონია მათთან კომუნიკაცია, ეს ჩვენი ტაქტიკური გადაწყვეტილება იყო და ვთვლით, რომ უკვე უნდა მივიდეთ იქამდე, რომ შეკრებისა და მანიფესტაციის თავისუფლება იყოს გარანტირებული ყველასთვის შეუზღუდავი ფორმით და შსს-მ უნდა იზრუნოს ამაზე, უნდა გააკეთოს ყველაფერი, რომ როგორც ჩვენი, ისე სხვა ჯგუფების კონსტიტუციით გარანტირებული უფლება იყოს დაცული. ძალიან მარტივი რამეა, რაც წესით არ უნდა იყოს რთული შესასრულებელი. იგივე გამოცდილება გაიარეს ჩვენმა მეზობელმა ქვეყნებმა აღმოსავლეთ ევროპაში... მაგალითად, კიევში უკვე რამდენიმე წელია, რაც პრაიდი ტარდება, იგივე მოხდა მოლდოვაში, იგივე ხდება ბალკანეთის ქვეყნებშიც და, ზოგადად, ეს არის ფორმა თვითგამოხატვის, რომელსაც ძალიან ხშირად იყენებენ ჯგუფები. არ ვიცი, თუ არსებობს რამე ერთი არგუმენტიც კი, რატომ არ შეიძლება სარგებლობდნენ ლგბტ ადამიანები იმავე უფლებით. ჩვენ ისედაც სხვა უფლებები წართმეული გვაქვს კონსტიტუციის დონეზე - ქორწინების თანასწორობა და კიდევ ბევრი სხვა უფლებრივი უთანასწორობა, რომლითაც დღეს ჩვენ საქართველოში ვცხოვრობთ.
ქვეყნებში, სადაც ძლიერი ჰომოფობიური განწყობებია. როგორ ახერხებენ პრაიდის გამართვას?
ეს არის მხოლოდ სახელმწიფოს პასუხიმსგებლობა უსაფრთხოებაზე, ჩვენ, რა თქმა უნდა, ვაკეთებთ მაქსიმუმს, რაც ხელგვეწიფება. ჩვენ ვერ შევძლებთ ფიზიკურად ადამიანების უსაფრთხოების დაცვას, რადგან ეს არის შეზღუდული კანონის ფარგლებში. ანუ ჩვენ ვერ შევძლებთ ადამიანის უსაფრთხოების დაცვას იმიტომ, რომ ეს არის შსს-ს კომპეტენცია, ამისთვის არსებობენ ყველა ქვეყანაში ძალოვანი უწყებები... პოლიტიკური გადაწყვეტილების დონეზე სახელმწიფო იღებს გადაწყვეტილებას, რომ უზრუნველყოს კონკრეტული ადამიანების უსაფრთხოება და ჩვენც ამ შემთხვევაში ველოდებით, რომ შსს და „ქართული ოცნება“ მიიღებენ პოლიტიკურ გადაწყვეტილებას ამ საკითხზე და დაიცავენ იქ გასული ადამიანების კონსტიტუციით გარანტირებულ უფლებას.
იქნებიან თუ არა პრაიდზე საერთაშორისო დამკვირვებლები?
კონფერენცია, რომელიც პრაიდამდე ჩატარდება, ეს ნიშნავს, რომ ევროკავშირის მოქალაქეებიც მიიღებენ მონაწილეობას. ასევე ველოდებით სხვადასხვა ქვეყნიდან პოლიტიკოსებს - გერმანიიდან... ვმუშაობთ მოლაპარაკებებზე ევროპის პარლამენტში უმცირესობების თემაზე მომუშავე პირებთან, ასევე ევროპის საბჭოსთან და ეუთოსთან, რომ სადამკვირვებლო მისიები გამოუშვან იმისთვის, თუ როგორ უკეთებს ორგანიზაციას პოლიცია საქართველოში ამ კონკრეტულ ღონისძიებას. ამასთან ერთად ღონისძიებაზე მობილიზებული იქნება საერთაშორისო მედიაც.
