გინახავთ, საკუთარი ღირსების ცრუ შეგრძნებით ადამიანები როგორ ლახავენ სხვების ღირსებას? ჰო, ცრუ შეგრძნებით და არა საკუთარი ღირსების დასაცავად, რადგან ღირსების დაცვა სხვისი ღირსების შელახვის ხარჯზე არასოდეს არ ხდება.

სახლის მეპატრონემ ოჯახი სამ მცირეწლოვან შვილთან ერთად სახლიდან გამოაძევა. ამის მიზეზი კი აუტისტური სპექტრის მქონე ბავშვი იყო.

შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვებს სკოლის ეზოში ქუჩიდან შესასვლელი კარი მეზობლად მცხოვრებმა მოსახლეობამ დაუკეტა და დაადუღა, რადგან ადგილობრივ მოსახლეობას არ სურდა (!) ყოველდღე ამ ბავშვების ყურება.

აუტისტური სპექტრის მქონე 4 წლის ბიჭის მშობლები ბაღის მასწავლებელს ბავშვის ცემაში ადანაშაულებენ. ოჯახის განცხადებით, ბავშვს სამი სახის დაზიანება აქვს.

ორგანიზაციას, რომლის მიზანია საზოგადოებაში არსებული ტაბუს და ნეგატიური დამოკიდებულების შეცვლა დაუნის სინდრომის მქონე ადამიანების მიმართ, სარეაბილიტაციო ცენტრის მეზობლებმა მოსთხოვეს, ბავშვები არ გაიყვანონ დერეფანში, რადგან არ სურთ მათი დანახვა; არ სურთ, მათთან ერთად ლიფტში შესვლა და ითხოვენ, რომ წავიდნენ...

ეს მხოლოდ რამდენიმე შემთხვევაა იმ უამრავიდან, რომლებიც გახმაურდა. კიდევ უფრო მეტია, რაც  საზოგადოებისთვის უცნობი რჩება. წლების განმავლობაში ეს ადამიანები არ გამოდიოდნენ გარეთ. უმეტესად, ამას თავად ოჯახის წევრების დამოკიდებულებაც განაპირობებდა. მახსოვს, ბავშვობისას, როცა ზაფხულში სოფელში მივდიოდი, ჩვენს მახლობლად ცხოვრობდა ერთი ოჯახი. მათი უფროსი ვაჟი დაუნის სინდრომის მქონე იყო (ეს მერე, დიდობაში გავიგე). მაშინ კი მხოლოდ ის ვიცოდი, რომ გია (ასე ერქვა ბიჭს) გარეთ არ უნდა გამოსულიყო. სრულიად უწყინარი და მშვიდი, უცნაური ღიმილით იჯდა ხოლმე ეზოს ჭიშკართან ხის სკამზე. იმ სკამს გამოცილებული მე არ დამინახავს. მაშინაც, ცოტა ხანში დედამისი ხელს მოკიდებდა და ისევ ეზოში შეჰყავდა.

ორგანზიაცია „მზის შვილების“ ხელმძღვანელი, ინგა ლოლაძე თავისი ბავშვობიდან ფიდოს იხსენებს, რომელიც მის სოფელში ცხოვრობდა და რომელსაც ბავშვები დასდევდნენ, დასცინოდნენ.

ასეთი შემთხვევა ალბათ, ბევრს გაგვახსენდება. ეს ადამიანები ხომ ყოველთვის ჩვენ გვერდით იყვნენ. უბრალოდ, მათ არ ვხედავდით. არ ვხედავდით, რადგან არც მათი ოჯახის წევრებს უნდოდათ, რომ დაგვენახა. იქნებ, სწორედ ამიტომ ჩამოყალიბდა წლების მანძილზე საზოგადოების მხრიდან ეს აუტანელი დამოკიდებულება - უკეთეს შემთხვევაში, სიბრალულის, ხოლო უარეს შემთვევაში - დაცინვის. და ეს ხშირად ამას ხელს ის ადამიანებიც უწყობენ, რომლებიც პოლიტიკურ მოღვაწეებად, შოუბიზნესის „ვარსკვლავებად“ თუ, ე.წ. „ცნობად სახეებად“ იწოდებიან. „დაუნის“ სალანძღავ, დამამცირებელ სიტყვად გამოყენება ხომ ხშირად მოგვისმენია.

ორგანიზაცია „მზის შვილები“ 2011 წელს შეიქმნა. მისი ინიციატორი და დამაარსებელი, ინგა ლოლაძე, რომელიც უკვე ორ ათეულ წელზე მეტია პოლონეთში ცხოვრობდა, აქ ჩამოსვლისას გააოცა იმან, რომ ქალაქში არსად ჩანდნენ დაუნის სიმდრომის ან აუტისტური სპექტრის მქონე ბავშვები. პოლონეთისგან განასხვავებით, აქ არც სასწავლო გარემო იყო ამ ბავშვებისთვის შექმნილი, და საზოგადოებაც სრულიად გაუთვითცნობიერებელი იყო. „არ არის საკმარისი წელიწადში მხოლოდ ერთი დღე, რომ ჭრელი წინდებით გამოვხატოთ თანადგომა. ჩემთვის ყველა დღე იმისთვისაა, რომ ჩემი შვილი კარგად იყოს“, - ამბობს ინგა. სწორედ მაშინ გაჩნდა სარეაბილიტაციო ცენტრის შექმნის იდეა და ამის გამო თავის შვილთან ერთად საქართველოში ჩამოვიდა.

როცა რეალობის წინაშე დადგა, კიდევ უფრო მეტი პრობლემა დაინახა. ყველაზე მთავარი - საზოგადოების დამოკიდებულება იყო. ორგანიზაციამ საოფისე ფართი მიცკევიჩის ქუჩაზე, ერთ-ერთ შენობაში იქირავა, სადაც სხვა ორგანიზაციების ოფისებიც იყო განთავსებული. მათთან საერთო დერეფანი და ლიფტი აკავშირებდათ. თავდაპირველად, სხვა სართულზე გადასვლა შესთავაზეს - თითქოსდა იმ მოტივით, რომ ოფისის სარემონტო სამუშაოები ვერ ესწრებოდა. შემდეგ კი გაირკვა, რომ რეალური მიზეზი სხვა დამქირავებლების პროტესტი იყო. სულ მალე თავად მოუხდა ერთ-ერთ მათგანთან ამის გამო კამათი. „ამ ბავშვებს რომ ვხედავთ, შრომის უნარი გვიქვეითდებაო(!)“ - განაცხადა ერთ-ერთი ოფისის ხელმძღვანელმა.

მიუხედავად იმისა, რომ ფართის მეპატრონე მზად იყო, სხვა დამქირავებლები გაეშვა, „მზის შვილებმა“ ოფისის შეცვლა გადაწყვიტეს. ეს ხომ კონკრეტულად იმ დამქირავებლების პრობლემა არ იყო - სხვა მოვიდოდა და იგივე განმეორდებოდა. ორგანიზაციის ხელმძღვანელი მართებულად არც საპროტესტო აქციების გამართვას მიიჩნევს - საპროტესტო აქცია მხოლოდ ორიოდე დღეს მიიპყრობს ყურადღებას, შედეგი კი არაფერი მოჰყვება. თუმცა, როგორც თავად ამბობს, მათ, ვისაც ამ ბავშვების გამო „შრომის უნარი უქვეითდებათ“, მოუწევთ იურისტთან შეხვედრა და სასამართლოში წარდგენა. ბოლოს და ბოლოს, ანტიდისკრიმინაციული კანონი მხოლოდ იმიტომ ხომ არ ამოქმედდა, რომ ფურცელზე დარჩეს? კანონი, რომლის მიზანიც არის „დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრა და ნებისმიერი ფიზიკური და იურიდიული პირისათვის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი უფლებებით თანასწორად სარგებლობის უზრუნველყოფა, რასის, კანის ფერის, ენის, სქესის, ასაკის, მოქალაქეობის, წარმოშობის, დაბადების ადგილის, საცხოვრებელი ადგილის, ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, რელიგიის ან რწმენის, ეროვნული, ეთნიკური ან სოციალური კუთვნილების, პროფესიის, ოჯახური მდგომარეობის, ჯანმრთელობის მდგომარეობის, შეზღუდული შესაძლებლობის, სექსუალური ორიენტაციის, გენდერული იდენტობისა და გამოხატვის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულების ან სხვა ნიშნის მიუხედავად“.

იქნებ ეს გარკვეული პრეცედენტი იყოს, სხვებისთვის დამაფიქრებელი.

ორგანიზაცია ამჟამად სხვა ოფისში გადავიდა. საზოგადოების დამოკიდებულების შესაცვლელად კი რაც შეიძლება მეტი აქტიურობაა საჭირო, მეტი საუბარი ამაზე, რაც შეიძება ბევრი ღონისძიება - ბევრი და კარგი, - ასე ფიქრობს ინგა ლოლაძე.

ამ პრობლემის მოსაგვარებლად თავად იმ ოჯახების მენტალობის შეცვლაცაა საჭირო, სადაც არიან აუტისტური სპექტრის ან დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვები. ერთ-ერთი მშობელი, ეკა, იხსენებს - ღონისძიებაზე, რომელიც ამ ბავშვებისთვის მოეწყო, ერთმა მშობელმა, რომლის უმცროს შვილს დაუნის სინდრომი აქვს, უფროსი არ წამოიყვანა - დაითრგუნებოდაო. ვიდრე საზოგადოების დამოკიდებულებას შევცვლით, თავად მშობლების დამოკიდებულება უნდა შეიცვალოს.

„ხშირად მესმის მშობლებისგან - რა აზრი აქვს, მაინც არაფერი შეიცვლება!“ - ამბობს მარი კორკოტაძე. მისი ვაჟი, დათა, აუტისტური სპექტრის მქონეა. საზოგადოების უარყოფითი დამოკიდებულება და ხშირად, აგრესიაც, განსაკუთრებით მწვავედ იგრძნობა საზოგადოებრივ ტრანსპორტში. მარი თვლის, რომ განსაკუთრებული როლი მშობლებს აქვთ, რადგან სწორედ მშობელია ის ძალა, რომელსაც ქვეყანაში სიტუაციის შეცვლა შეუძლია. „ერთ ადამიანსაც კი შეუძლია, ძალიან ბევრი გააკეთოს. ამიტომ აუცილებელია ყველა მშობელი გააქტიურდეს და იბრძოლოს საკუთარი შვილების უფლებებისთვის“. სწორედ ამ მიზნით ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია „ოჯახები დისკრიინაციის წინააღმდეგ“.

ეს ყველაფერი ჯაჭვურ რეაქციასავითაა - შეიცვლება თავად შშმ პირთა ოჯახის წევრების დამოკიდებულება -  თანდათანობით შეიცვლება საზოგადოების დამოკიდებულებაც. იმათიც კი, ვინც დღეს პროსტესტს გამოხატავს ამ ადამიანების მიმართ და ამის მოტივად სიბრალული ან საკუთარი შრომის ნაყოფიერების შემცირება მოაქვს. რადგან ვიდრე ამას კანონი აიძულებს, ბოლოს და ბოლოს, თითოეული უნდა დაფიქრდეს - შესაძლებელია საკუთარი ღირსების შენარჩუნება სხვისი ღირსების შელახვის ფასად?

ვასო გულეური