სტატია არ ეხება რომელიმე კონკრეტულ ნარკოტიკს, მარიხუანის დეკრიმინალიზაციას და ა.შ. აგრეთვე, არ გავაკეთებ აქცენტს სასჯელზე, რომელიც ადამიანს მსუბუქი ნარკოტიკის გამო პატიმრად აქცევს...
ზემოთ მოტანილი ფაქტები ისედაც ცალსახაა. მსგავსი დისკუსიები, არც საქმეს აფუჭებს და ვერც პრობლემას ჭრის. ისინი მხოლოდ გარნირის ფუნქციას ასრულებენ, რაც მთავარ, საბაზისო არგუმენტებს უნდა ახლდეს თან.
მინდა შევეხო აქტივიზმს და გამოვხატო ჩემი პოზიცია, თუ როგორი უნდა იყოს ის. შევეცდები, ქვემოთ განვავრცო.
დავიწყოთ ნარკოტიკის განსაზღვრებით:
ნარკოტიკს არ აქვს ერთმნიშვნელოვანი განსაზღვრება, იგი ამბივალენტურია. დერიდა, ფრანგი ფილოსოფოსი, თავის ესეში - „პლატონის აფთიაქი“ საუბრობს ნარკოტიკზე. მას ანაცვლებს ძველი ბერძნული სიტყვით “pharmakon” და განმარტავს როგორც სტაბილური არსის და მახასიათებლის არმქონეს. მას არ აქვს მყარი იდენტობა. ძველ საბერძნეთში ეს სიტყვა ნიშნავდა როგორც წამალს, ისე - საწამლავს. დერიდა მის განსამარტავად იყენებს eidos, რომელიც გვხვდება როგორც „არსი“ „ფორმა“ „ჯგუფი“, ხოლო ნარკოტიკებს, იგივე “pharmakon”-ს გამორიცხავს eidos-ის კატეგორიიდან. პლატონი ზოგადის (პირველხარისხოვანი) და კერძოს (მეორეხარისხოვანი), მარტივისა და რთულის დისკურსიდან გამოდის, რომ ნარკოტიკი არც ზოგადია არც კერძო, არც მარტივია, არც რთული, იმიტომ, რომ იგი ერთდროულად პირველხარისხოვანიცაა და მეორეხარისხოვანიც. ზუსტად ზოგადისა და კერძოსგან შეიქმნა პლატონის იდეალისტური სამყარო - რომ ჯერ არის იდეა, ხოლო შემდეგ მას რეალობაში ვბაძავთ. დერიდას აზრით, ნარკოტიკს პლატონის იდეალისტურ სამყაროში არ გააჩნია იდეალისტური იდენტობა, ანუ არ გააჩნია ერთმნიშვნელოვანი იდეა. ნარკოტიკი, ერთი მხრივ, სიცოცხლის გადასარჩენად ან/და სიამოვნების მისაღებად არსებობს, მეორე მხრივ, მისი მიღება რისკებთანაა დაკავშირებული, ან, გავრცელებული აზრით, თითქოს იწვევს დამოკიდებულებას.
ეს ორმაგად მცდარი მიდგომაა - მისი კრიმინალიზებისთვის. ფარმაკონი ან გამოგაჯანმრთელებს ან მოგკლავს, ზუსტად ეს არაპროგნოზირებადობაა მისი არსი და არა მისი მავნებლობა, მასზე დამოკიდებულების უნარი. მით უმეტეს, რომ არის ნარკოტიკები, რომლებიც არ გხდის დამოკიდებულს, ასეც რომ იყოს, კრიტიკის ხაზი, რომელიც დამოკიდებულობაზე გადის, არასწორია - დამოკიდებულს გხდის სიგარეტი, სიყვარული, საბაზრო ეკონომიკა და ა.შ.
აქედან გამომდინარე, დერიდა „ნარკოტიკს“, როგორც ასეთს, არამეცნიერულს უწოდებს და ამბობს, რომ საჭიროა ნიღაბი ჩამოეხსნას მის სოციო-კულტურულ მისტიფიკაციას. მას არ გააჩნია ბუნება. დერიდა თავისი ფილოსოფიურ-ენობრივი ანალიზით ნარკოტიკს გამორიცხავს ფენომენის, მოვლენის კატეგორიიდან და მას მხოლოდ სიტყვას უწოდებს. სიტყვას, რომელსაც კითხვაზე - რა არის იგი? - ვერ პასუხობს ფილოსოფია, სამაგიეროდ ამაზე პასუხი აქვს კანონს, სახელმწიფოს!
როცა კანონი განმარტავს, რა არის ნარკოტიკი, ის უკვე ერთვება მსოფლიო ეკონომიკური ქსელის ოპერაციაში, რომელსაც სახელად „ბრძოლა ნარკოტიკებისათვის“ ქვია - აქ იწყება მისი სოციო-კულტურული მისტიფიკაცია.
ვინ არის ნარკომომხმარებელი?
დავიწყოთ მიშელ ფუკოს იდეებით. ეს ის ფილოსოფოსია, რომელსაც ნარკოტიკების მოხმარების დიდი გამოცდილება ჰქონდა. წერდა მათი ზემოქმედების ქვეშ. იკვლევდა ფილოსოფიას, სექსუალობას, მედიცინას, ციხეს, სახელმწიფოს, სიგიჟეს და ა.შ.
არაგონივრულად? - ამ კითხვას იმიტომ ვსვამ, რომ მის მიერ აღწერილი სიგიჟის ცნება საუკუნეების განმავლობაში იცვლებოდა. შუა საუკუნეებში მათ წმინდანებად მოიხსენებდნენ. აღორძინების ეპოქამ მათ ბრძენები შეარქვა და ბრძენი სულელი ირონიულად ასახავდა საზოგადოებას. დონ-კიხოტის სიგიჟე საზოგადოების ინფანტილურობას გამოხატავდა და შექსპირის მასხარები სიმართლეს ღაღადებდნენ.
შემდეგ მოდის რაციონალიზმის ხანა. თანამედროვე ფილოსოფიას ნიადაგი უმზადდება. დეკარტე იწყებს ყოფიერის და გონიერის შეერთებას. ყველაფერი გონების აბსტრაქტული აქტივობა, იდეალური მოქმედება ხდება, გონებაც და ბუნებაც გონების სტრუქტურისაა და ცოდნის გამარჯვებული, მბრძანებელი, გონება ხდება. ეს ის ცოდნაა, რომელიც ასწავლის, თუ როგორ იცოდნენ სხვა ცოდნები.
ასე და ამგვარად, სიგიჟე განისაზღვრა, როგორც გონებისაგან გამოცალკევებული, ანუ არაგონიერი, არარაციონალური. ეს ახალი ცოდნა აისახა ახალ ძალებზე, რითაც შეიქმნა სამოქალაქო კანონები და ახალი წესრიგი. აქ დაკარგა მოდერნმა სიგიჟესთან კომუნიკაცია. ამიტომაც ისინი ჯერ დაამწყვდიეს, შემდეგ ბორკილები აბებმა ჩაანაცვლა, შემდეგ ფსიქოანალიზმა, მაგრამ, არსებითად, მიდგომა არ შეცვლილა.
ფუკო ეძებდა იმ კრიტიკულ ზღვარს, სადაც გონება და სიგიჟე ცალ-ცალკე იქნებოდნენ, სადაც სიგიჟე რაციონალურ აზროვნებას ხელს არ შეუშლიდა და „ფსიქოლოგიურად ჯანმრთელის“ ნააზრევის ეკვივალენტური იქნებოდა.
მას ამის საილუსტრაციოდ ნიცშე მოჰყავდა, რომელმაც შედევრები „არარაციონალურ“ პირობებში შექმნა.
ამხელა ლინკი იმისთვის დამჭირდა, რომ ნარკოტიკები და სიგიჟე რაღაც საკითხებში ერთმანეთთან გამეიგივებინა. ხოლო ფუკომ თუ ნიცშემ და მისნაირებმა გადააწყვეტინეს სიგიჟის პრობლემა, ჩვენ „ნარკომანიის“ პრობლემას თვითონ ფუკო გადაგვაწყვეტინებს.
ნარკოტიკები ასევე უკავშირდება არაგონიერ ქცევას. სიგიჟე თითქოს უფრო „სტატიკური“ მოცემულობაა, ხოლო ნარკომომხმარებელი კონკრეტული თრობის პერიოდშია „არაგონიერი“. იგივენაირად ხდება ჯერ მისი დამწყვდევა, ან, ე.წ. განვითარებულ ქვეყნებში ბორკილების წამლებით ჩანაცვლება. იგივენაირად ვერ იღებენ პოლიტიკის კეთებაში მონაწილეობას ნარკომომხმარებლები. ეს ყველაფერი იმიტომ, რომ ნარკომანიაც გამოცალკევებულია გონებისგან - არაგონიერია.
თვითონ ფუკოს ფილოსოფიაზე თავისი რაციონალური ნააზრევით ნარკომანის არარაციონალური იმიჯის დანგრევა შეუძლია. კი, ფუკო შესაძლებელია მივიჩნიოთ ნარკომანად, რომელიც ღებულობდა მრავალ ფსიქოაქტიურ ნივთიერებას, ატარებდა ექსპერიმენტებს და ამავე დროს ქმნიდა ღირებულ ნაშრომებს. ერთ დროს მას ახალი დროის კანტადაც მოიხსენებდნენ.
ნარკოტიკები თავისუფლად შეგვიძლია გავიყვანოთ შემეცნებითი თავისუფლების კატეგორიაში, ე.წ. კოგნიტურ თავისუფლებაში, როგორიცაა ლოცვა, იოგა, მედიტაცია და ა.შ. ფსიქოაქტიური პრეპარატების ადგილი აქ ნამდვილად მოიძებნება. მათ არ უნდა გადაწყვიტონ ჩვენი ცნობისმოყვარეობის ლიმიტები. რელიგიური ფუნდამენტალისტი მლოცველი მეტ საფრთხეს უქმნის პოლიტიკას, ვიდრე ნარკომომხმარებელი. რელიგიურ ნიადაგზე და არა ნარკოტიკული თრობის ქვეშ ადამიანების დახარისხება, მათი უფუნქციოდ დატოვება ხდება. ამიტომაც არათანმიმდევრულია მომხმარებლის არარაციონალურ სუბიექტად (არაგონიერად) ქცევა და სხვა, ზემოთ ჩამოთვლილი, შემეცნებითი თავისუფლების მეთოდების რაციონალურად განსაზღვრება.
„არაგონიერ“ იმიჯს პირველ რიგში პოლიტიკოსები გაურბიან. უარყოფენ ერთხელ გასინჯვის ფაქტსაც, რადგანაც ამას ელექტორალური მნიშვნელობა აქვს. ამომრჩეველმა ის შეიძლება არაგონიერად მიიჩნიოს. ერთხელაც თუ ვიკითხავთ „რატომ?“ ისევ ნორმად ქცეულ ფსიქოლოგიურ გონივრულობას მივადგებით, რაშიც მედიცინას დიდი წვლილი მიუძღვის. მათი მხრიდან ხდება საგნების განპიროვნება და დასკვნა, რომ კონკრეტული ნივთიერება იწვევს სიკვდილს. ეს ფაქტების ფალსიფიკაციაა, რომელსაც მოჰყვება ამავე ლოგიკაში შეუთავსებლობა და ფალსიფიკაციის ფალსიფიკაცია, მაგალითად, იგივე წარმატებით, ლეგალური ნივთიერებებიც იწვევენ სიკვდილს.
ამაზე კარგ კომენტარს ნოამ ჩომსკი აკეთებს და მარიხუანასა და თამბაქოს ადარებს. თამბაქოს 60 მილიონზე მეტი ადამიანი მოიხმარს და ყოველწლიურად ასობით ათასი ადამიანი კვდება, ხოლო მარიხუანის ლეტალური შედეგი თითქმის არ ფიქსირდება. მისი აზრით, ეს კავშირშია იმასთან, რომ მარიხუანა მცენარეა, რომლის გაზრდაც საკუთარ ეზოშიც შეუძლია ყველას და მაშასადამე, მისი ლეგალიზაციის შემთხვევაში ვერავინ გააკეთებს ფულს. ხოლო თამბაქოს წარმოება აურაცხელ კაპიტალდაბანდებებს, ძვირ ტექნოლოგიებს მოითხოვს, მონოპოლიზირებადია და, შესაბამისად, ბევრი ფულიც მოაქვს. ამ მოსაზრებას შეგვიძლია ლოკალური, ქართული კონტექსტიც დავუმატოთ - ნარკოტიკები, როგორც 90-იანების სოციალური სტაგნაციიდან „ხსნა“, ნარკოტიკები, როგორც კრიმინალურ აზროვნებასა და მოქმედებასთან გაიგივებული.
რაც შეეხება კანონს.
სადაც არ არის დაცული სხეულის ავტონომია, ვერ კეთდება კარგი პოლიტიკა. ანუ, თუ შენ უფლებას აძლევ აკონტროლონ შენი სხეული, შესაბამისად, გაგიჭირდება ავტორიტეტული ინსტიტუციების გამოწვევა და ქვემოდან წამოსული პოლიტიკისთვის ბრძოლა.
ასე და ამგვარად, გავარჩიოთ, რას ნიშნავს „როცა მარიხუანაზე გიჭერენ, ავტომატურად აღარ ხარ დასავლეთი“ - ევროპის დეფინიცია მე არ მაქვს, მაგრამ სხეულის კონტროლიდან გამომდინარე, შეგვიძლია საზოგადოებები ერთმანეთს შევადაროთ. პირველია პანოპტიკური საზოგადოება, რომელშიც სხეულის პირდაპირი კონტროლი ხდება. რაღაცის შესრულება ინდოქტრინაციით და პირდაპირი, პრიმიტიული ძალადობით ხორციელდება. ეს უფრო ტოტალიტარულ საზოგადოებებს ეხება. ხოლო მეორეა ფიტნესის საზოგადოება, რომელშიც იმავეს შესრულება უკვე ინდოქტრინაციით და პირდაპირი ძალადობის ნაცვლად სურვილის აღძვრითა და მონდომებით ხდება. თუ საკითხს მსგავსი მეთოდით გავშლით, ამ შემთხვევაში „დასავლეთში“ შეგვიძლია ვიგულისხმოთ სხეულის არაპირდაპირი კონტროლი და ფიტნესის საზოგადოება.
ფიტნესმოდელი ამ შემთხვევაში გულისხმობს სახელმწიფო პოლიტიკას, რომელსაც პოზიტიური ალტერნატივის შეთავაზების საშუალება ექნება. არა დაჭერით და პირდაპირი დევნით, არამედ სხვა რამის შეთავაზებით, ვთქვათ, იგივე ჯანმრთელი ცხოვრების პოპულარიზაციით მოახდინოს საკუთარი პოლიტიკის გატარება. შესაძლებელია სახელმწიფომ შექმნას ძალიან იაფი მუნიციპალური საცურაო აუზები და ფიტნესკლუბები, ან ისეთები, რომლებიც უფასო იქნება და რომლის პრაქტიკაც არსებობს ევროპაში. როდესაც საშუალო ხელფასი არის 400 ლარი, ხოლო მსგავსი მომსახურეობით სარგებლობა ჯდება მინიმუმ 100 ლარი (პლუს მინიმალური დიეტა, რომელიც კუნთების აღდგენას სჭირდება) ზედმეტია სახელმწიფოს მხრიდან პოზიტიური ალტერნატივების შეთავაზებაზე საუბარი. ამასთან ერთად საჭიროა სამკურნალო-სარეაბილიტაციო სერვისების შექმნა, რომელიც დასჯის ალტერნატივა იქნება და რომელიც სამთავრობო დონეზე განხორციელდება და არა კონკრეტული სუბიექტებისაგან როგორც კერძო, კეთილი ინიციატივა.
ეს რაც შეეხება საკუთრივ სახელმწიფოს მხრიდან გადადგმულ ნაბიჯებს, ხოლო მეორე ფაქტორია საქართველოში გაბატონებული მცდარი აზრი ნარკოტიკების შესახებ და "ნარკომანის" სახე-ხატი, რომლის შეცვლაზეც ჩვენ უნდა ვიზრუნოთ, აქტივიზმით, დისკუსიებით, რომელსაც პედაგოგიური ხასიათი ექნება.
გამოდის, რომ ჯერ მოხდეს საჭიროა ნარკომომხმარებლის განსაზღვრება ახალი და არა ძველი ცოდნის მეშვეობით, მისტიფიცირებული, ტაბუირებული მიდგომით, ამის მერე საჭიროა მასზე დაშენებული მცდარი იდენტობების ჩამოშორება, ხოლო შემდეგ, ამ, მყარი არგუმენტებით ბრძოლა სხეულის კონტროლის წინააღმდეგ!
90-იანი წლებიდან ნარკოტიკები კრიმინალური სემანტიკის სიტყვა იყო. მისი ფლობა და მოხმარება ავტორიტეტული კრიმინალური აქტივობა იყო, რომელიც პრესტიჟის ნიშნებს ფლობდა. საკლუბო ნარკოტიკებმა თითქოს გამოიყვანა ნარკოტიკები ავტორიტეტული კრიმინალური ტერიტორიიდან, მაგრამ იგი ასევე მცდარ, სივრცეში, გართობის და ინფანტილურობის ტერიტორიაზე შეიყვანა.
ვალტერ ბენიამინი საკუთარ ჩანაწერებში ჰაშიშზე ამბობს, რომ უნდა დაიწყოს იმ სფეროების აქტიური კვლევა, რომლებიც მანამდე სიბნელით იყო მოცული და გულისხმობს ნარკოტიკებს. დღეს მეცნიერება საშუალებას იძლევა ნარკოტიკს მიეცეს სერიოზული მეცნიერული დანიშნულება, რაც საქართველოში განსაკუთრებით უარყოფილია და მხოლოდ გართობის საგნად განიხილება. ნარკოტიკები ბევრად მრავალფუნქციურია და არ შეიძლება მისი დაყვანა მხოლოდ კლუბის ატრიბუტად. აი, ამით უნდა იყოს ნაკვები და ნაწარმოები აქტივიზმი, რომელიც, ერთი მხრივ, ებრძვის ძალადობრივ ნარკოპოლიტიკას, ხოლო შემდგომში სურს სწორი მიმართულება მისცეს, მათ გამოყენებას და მოუხსნას სოციო-კულტურული მისტიფიკაცია, სადაც საზოგადოებას ნარკოტიკი ან დამღუპველი ჰგონია (90 იანების პრაქტიკიდან), ან მხოლოდ გართობა.
დაბოლოს, სტუდენტებს შორის ყველაზე მეტი ნარკომომხმარებელი ფილოსოფიის დისციპლინას ჰყავს. 21 ბრიტანული უნივერსიტეტის გამოკითხვის შედეგად გაირკვა, რომ 90%-ს აქვს გასინჯული ნარკოტიკები, თანაც შემეცნების მიზნით, რაც ბევრად აღემატება სხვა დისციპლინების მონაცემებს. ამაზე კარგი ბლოგიც წავიკითხე, სადაც ავტორი ასაბუთებს, რატომ არის ასე. ეს იმიტომ, რომ ფილოსოფია - ვიდრე ყველა სხვა დისციპლინა, მოითხოვს სხვადასხვა განზომილებებიდან ხედვას, რათა ინტელექტუალური ტკბობა გამოიწვიოს. ავტორი ამას ტომას ნაგელის ესეს ციტატით ასაბუთებს, სადაც მას უნდოდა გაეგო, როგორი იყო ღამურა ღამურასთვის. მაგრამ როდესაც ამის წარმოდგენას ვცდილობ, ჩემს რესურსებში შეზღუდული ვარო. შესაბამისად ნარკოტიკები სხვადასხვა პორტალების გახსნის საშუალებას იძლევა. ავტორს ძალიან საინტერესო აქცენტი აქვს, თუმცა საკმაოდ მწირი სია ფილოსოფოსებისა, ვინც სხვადასხვა ნივთიერებებს გონების სტიმულირებისათვის იყენებდა. თავისუფლად შეგვიძლია დავამატოთ ზემოხსენებული მიშელ ფუკო და ფსიქოაქტიური ნივთიერებები, ვალტერ ბენიამინი და ჰაშიში, ფროიდი და კოკაინი და ა.შ. მრავალი მკვლევრის აზრით, თვით პლატონი, ფილოსოფიის იკონი, იღებდა ფსიქოდელიურ ღვინოებს და ერთვებოდა ძველბერძნულ მისტიკურ რიტუალებში...
რა თქმა უნდა, ფილოსოფოსობა და ნარკოტიკების მოხმარება არაა პირდაპირპროპორციული და არსებობენ ფილოსოფოსები, რომლებიც კატეგორიულად ეწინააღმდეგებიან ამ პოზიციას. მეტიც, ანტიკურ საბერძნეთსა და რომში იყო ნარკოტიკი სახელად 'tetrapharmakos', რომელიც შედგებოდა ოთხი ნივთიერებისაგან: ცვილის, ღორის ქონისაგან და ვისკოელასტიური პოლიმერებისაგან. 'tetrapharmakos' კი ელინისტური ფილოსოფიის ყველაზე რადიკალმა განმანათლებელმა მეტაფორულად გამოიყენა, რათა აეხსნა ბედნიერი ცხოვრების ოთხი ძირითადი პრინციპი, რომელსაც საერთოდ არ სჭირდება ნარკოტიკები და ხსნა ჯანმრთელ ინტელექტუალურ აქტივობაში უფროა, ვიდრე ეიფორიულშიო. ეს ოთხი პრინციპი კი შემდეგია: არ გეშინოდეთ ღმერთების, არ გეშინოდეთ სიკვდილის, რაც სასიამოვნოა მარტივად ვიღებთ, რაც სასტიკია მალე მიდის.
ასე რომ არჩევანი ყველგანაა და ყველგან უნდა იყოს…
