“კვლავ გიჟობს ჰეროდეა, კვლავ ბორგავს, კვლავ ცეკვავს, კვლავ ურჯულოდ ითხოვს ჰეროდესაგან იოანე ნათლისმცემელის თავის მოკვეთას. [ისრაელის მეფის ცოლი] იზაბელი კვლავ განიზრახავს ნაბოთ იზრაელელის ვენახის მიტაცებას და მთებში აპირებს ელია წინასწარმეტყველის განდევნას” (შდრ. 3 მეფეთა 19, 21) -- წმინდა იოანე ოქროპირი, “სიტყვა თქმული იოანე ნათლესმცემელის თავისკვეთაზე”.
“იოანე ნათლისმცემლის თავისკვეთა” საეკლესიო წლის ბოლო მნიშვნელოვანი კალენდარული დღეა. ფაქტობრივად ის აჯამებს წლიურ ციკლს. არაა აუცილებელი, რომ იმთავითვე ამგვარად ყოფილიყო განსაზღვრული -- შეიძლება, სულაც, ლიტონი შემთხვევითობაა. თუმცა, მართმადიდებლური თვალსაზრისით, ისტორიას და, მით უმეტეს, ეკლესიის დროში მსვლელობას და სახეცვლილებას, განგებულებით წარმართავს სულიწმინდა. ოღონდ განგებულებით წარმართვა არ ნიშნავს საღვთო წინასწარგანსაზღვრულობას ან ბედისწერას, არამედ იმას, რომ ადამიანურ ავკარგიან მცდელობას შესაძლო უმჯობესობისაკენ მიდრეკს და წარმართავს. და ახლავე ვიტყვი და ქვემოთ კიდევ დავუბრუნდები, რომ აქ პროგრესზე არაა ლაპარაკი. სულიწმინდას მძღვანებლობა არ ნიშნავს, რომ ისტორია - და ეკლესია მასში - უმჯობესისაკენ განვითარებით ისე მიემართება, როგორც ეს განმანათლებობა/მოდერნულობას წარმოედგინა. ცუდი და კარგი ერთადაა, რეგრესი და პროგრესი ერთდროულია. ფაქტობრივად, ისეთი კვანძია ამ წყვილებისა, რომელიც არც იხსნება და ვერც გაიკვეთება...
ჩვენ შეიძლება დავუშვათ, რომ ეკლესიის ცხოვრებას და კალენდარს, როგორც მის ნაწილს, შეიძლებოდა სხვა ფორმაც ჰქონოდა. მაგრამ მართლმორწმუნე ორთოდოქსის თვალთახედვით, ის რაც მას (ეკლესიის ცხოვრებასა და კალენდარს) ამჟამად აქვს ის უთუოდ აღიბეჭდავს სულიწმინდის კვალს. ამგვარი განგებულების თუ მძღვანებლობის ინტუიციის შედეგი შეიძლება სხვადასხვაგვარად გამოვლინდეს. მაგალითად, სტალინი აღქმული იქნას როგორც წმინდანი თუ არა, დადებითი მოღვაწე მაინც. ანუ მიაჩნიათ, რომ ის რაც ეხება მართმადიდებლობას და, შესაბამისად, "მართმადიდებლურ ქვეყნებს/ერებს", ის შეუძლებელია იყოს სულიწმინდის მოქმედების გარეშე. ამდენად ის, რაც მოხდა და რაც სახეზეა, ის საუკეთესო და წმინდაა. ხოლო რატომაა სტალინი (ან პუტინი) წმინდა ან/და ბრძენი და არა ჰიტლერი, ეს იმიტომ, რომ ეს უკანასკნელი არაა მართმადიდებელი და მართმადიდებლური ქვეყნის/ერის წევრი -- გადამწყვეტია მართლმადიდებლობისადმი მიკუთვნილობის საკითხი...
დავუბრუნდები კალენდარს და მასში “იოანეს თავისკვეთის” ადგილს.
ზოგადად აღიქმება, რომ “მარიობა” (“მარიობა”, რაჭულად) საეკლესიო წლის დასასრულია. მარიობა გადაჰფენს თავის ჩრდილს აგვისტოს დარჩენილ ორკვირას ("ჩრდილი" მადლმოსილების გადამტანის მნიშვნელობით, შდრ: “ქუჩაში გამოჰყავდათ სნეულნი და საკაცეებსა და სარეცლებზე აწვენდნენ, რათა ჩავლილი პეტრეს ჩრდილი მაინც დაჰფენოდა მათ” (საქმ 5:15). თავად მარიობას კი წინ უსწრებს ფერისცვალება, რისი ლოგიკური განვითარებაცაა თავად. ის, რომ ღვთისმშობლის მოტივი მაინც მნიშვნელოვანია, დასტურდება იმით, რომ აგვისტოს ბოლო დღეს“ღვთისმშობლის სარტყლის” მსახურებით აღინიშნება -- ღვთისმშობელი შეკრავს ერთ მთლიანობად მიწიერ დროს....
თუმცა აღსანიშნავია, რომ ისტორიულად “ფერისცვალება” მარიობასთან არაა კავშირში. დღესასწაულის თარიღები ფერისცვალების თაბორზე და მიძინების გეთსამანიაში სხვადასხვა დროს აგებული ტაძრების ასევე სხვადასხვა დროს განახლებების (ენკენიების) თარიღებია...
“ღვთიმშობლის სარტყლის” დღესასწაული თავისი მთავარი ჰიმნით (ტროპარით) აღწერს დროისა და ჟამის შეკავშირებულობას. ანუ სხვანაირად, დრო-ჟამი ციკლი სპირალური რგოლია, რომელიც ერთდროულად წინმავლად წრფივია და თავისთავთან წრიულად უკუმოქცევადი:
“ადამიანთა საფარველო ღვთისმშობელო მარადქალწულო, შენი სხეულის სამოსი და სარტყელი, რომელებიც უთესლო შენი მშობიარობით ურღვევლად შენარჩუნდენ, მტკიცე გალავნად შენს ქალაქს [სტამბოლს] აჩუქე, რადგან შენით ბუნებაც და დროც ახლად იქცევა (καινοτομεῖται). ამიტომ, გევედრებით, მშვიდობა იმპერიას (οἰκουμένῃ) [და მის მიერ მსოფლიოს (οἰκουμένῃ)] უძღვენი, ხოლო ჩვენს სულებს დიადი მოწყალება” (სიტყვა “καινοτομεῖται”, ანუ “განახლებას” აქვს აღდგენის მნიშვნელობა, ხოლო აქ არა იმდენად აღდგენა, არამედ უფრო ახლად ქმნა იგულისხმება).
სიტყვა “ოიკუმენე” (οἰκουμένῃ, იკუმენი), რომელიც მთარგმნელის სურვილისამებრ “სახლსაბინადროდ”, ან “სახლოჯახადაც” გადმოვიდოდა, ნიშნავს რომის (ბიზანტიის) იმპერიასაც და მსოფლიოსაც. ღვთისმშობელი თავის სარტყლით შემოზღუდავს, შემოწერს სტამბოლს და იმპერიის კეთილდღეობის საშუალებით "მშვიდობით" და "კეთილდღეობით" იცავს მსოფლიოს -- სამარადჟამო ხვაშიადი რუსი მთავრების და დღეს პუტინს, რომელსაც მოსკოვი-მესამე-რომით უნდა განახორციელოს ახალი წესრიგი დედამიწაზე (ცნება “წესზე” ვისაუბრებ ქვემოთ). ამასთან, კონსტანტინოპოლი/სტამბული კონკრეტული ადგილია, თავმოყრა ქვეყნიური სივრცისა და ჭიპი სამყაროსი, როგორც ზეციური მარადიული ქალაქის მიწიერი გამოვლინება. ანუ დროში მარადიულობის მოცემულობა, მუდმივი ციკლური განახლება. “სარტყელი” დროის კალენდრული ციკლია, რომელიც მარადიულობისათვის იცავს სტამბოლს (ან მოსკოვს) და მის მიერ მსოფლიოს მშვიდობით...
მაგრამ, “თავისკვეთა” არის რანგით უპირატესი დღესასწაული, ვიდრე “სარტყლის” (მართმადიდებლურ კალენდარს რამდენიმე რანგი აქვს. რუსულ და, შესაბამისად, ქართულ რანგთა სისტემა მცირედად სხვაობს ბერძნულისაგან). ის წლის ბოლო მარხვის დღეა -- მძიმე მარხვის. ადრე მისი მნიშვნელოვნება აღინიშნებოდა იმით, რომ ის უთუოდ ხსნილი იყო მიუხედავად ოთხშაბათ-პარასკევისა -- ზეიმი უნდა შემდგარიყო. შემდგომში, მართმადიდებლური წმინდა იმპერიის ისლამურად "ფერისცვალების" ფეხდაფეხ ზრდადი სინდისის ქეჯნისა და თვითგვემის პარალელურად რიგორიზმმა იძალა და მივიღეთ მძიმე მარხვის დღე. ერთი შეხედვით, ღიმილის მომგვრელია ბერძნული ხალხური ადათი საზამთროს რომ არ გაჭრის ამ დღეს. უკვე დაჭრილის ჭამა კი შეიძლება, მაგრამ არა თავად ჭრა -- ის ასოცირდება იოანეს თავი საზამთროსთან... სასაცილოა? გეთანხმებით, მაგრამ აქაც არის რაღაც ბუნდოვანი ინტუიცია. კერძოდ, იოანეს თავი შეიძლება იქცეს შეჭამანდად. თუმცა ამაზე ქვემოთ...
მაშ, გვაქვს ასეთი განვითარება: ფერისცვალება - მიძინება(/სარტყელი) - თავისკვეთა.
“ფერისცვალება” არის სამყაროს საბოლოო მზაობა და გარდაქმნა, "დამწიფება" -- მწიფე ხილი მიგვაქვს ამ დღეს საკურთხებლად. ზაფხულში, სულთმოფენობის ყვავილობის შემდეგ, მოდის სამყაროს სულიწმინდის ალებში გამოხურვება, მისი სინათლით გაპოხიერებული ნიადაგზე აღმოცენებულის ნაყოფად განსრულება. სამყაროს სამოსი (მარიამის სარტყელი და სამოსიც ხომ შემოსს სამყაროს!) მთლიანად განიმსჭვალება საღვთო ცეცხლის ნათლით -- იგი მწიფდება და შემოდგება მოსავალად...
მაგრამ ეს მაინც ისევ ღმერთკაცის მოქმედებაა. იესო არაა ადამიანური პიროვნება. ის ღმერთია პიროვნებით. მისი აქტი, მართალია, ღმერთკაცურია, მაგრამ მაინც ცალმხივი-”ზეგარდამო”, ღმერთისაგან ინიცირებული და აღსრულებული. ხოლო, აი, ღვთისმშობელი კი პირველი ნაყოფია როგორც ადამიანური პიროვნება. მარიამის მიძინება/გარდაცვალებიდან მესამე დღეს იოანე მახარობელი ითხოვს მისი საფლავის გახსნას და გვამს იქ ვეღარ იპოვის, იგი იესოს სხეულის დარად აღმდგარია. ამიერიდან ღვთისმშობელია პირველი ადამიანური პიროვნება, რომელმაც წინ უსწრო საყოველთაო აღდგომას...
ღვთისმშობლის აღდგომა დასასრულია ისტორიის. მარიამის აღდგომით აღსრულდა ყოველივე განაზრახი ღმერთისა იესოში. აქ უნდა დასრულებულიყო, ალბათ, წლიური ციკლი და აკი დასრულდება კიდეც რაღაცნაირად, როგორც კაცობრიობის ისტორიის სპირალის შემკვრელი მარიამის სარტყელის ხსენების დღე...
ღვთისმშობელს ხშირად მიმართავს საეკლესიო ჰიმნოგრაფია, როგორც “ერთადერთ შუამდგომელს”, “ერთადერთ იმედს”. აი, მაგალითად, მცირე პარაკლისის ჰიმნები:
“ახლა ღვთისმშობლისადმი მხურვალედ მივისწრაფოდეთ... სულის სიღრმიდან ვეძახდეთ: "დედოფალო შეგვეწიე... ნუ გაგვაბრუნებ შენს მონებს ამაოდ, რადგან შენ გვყავხარ ერთადერთ იმედად".
“არ დავდუმდებით, ჩვენ უღირსები, ღვთისმშობელო, შენი ძალაუფლების მეტყველნი. რადგან, შენ რომ არ ყოფილიყავი წინმდგომლობით შუამდგომელი, ვინ გვიხსნიდა უამრავი განსაცდელისაგან?”
წმინდა წერილი კი ამბობს (კერძოდ, ებრაელთადმი პავლეს წერილის მეშვიდე-მეცხრე თავები), რომ იესოა ერთადერთი შუამდგომელი სამყაროსა და ღმერთს შორის. ისაა უნიკალური და „მხოლო მღვდელმთავარი“ და არ არსებობს სხვა მეოხება და მეოხნი. იესო მოქცეულია ადამიანთა მოდგმის პირამიდის თავში და ისაა შემაერთებელი ღმრთისა და კაცობრიობის, რადგან თავადაა წმინდა სამების წევრი, თავადაა არსით ღმერთი. თუ ეს ასეა, რაღანაირადაა ღვთიმშობელი შუამდგომელი და მეოხი, თან ერთადერთი და მხოლო?! საქმე ის გახლავთ, რომ იესო შუამდგომელია თავისი ადამიანური ბუნებიდან გამომდინარე. ანუ იესო ადამიანიცაა და ამდენადაა ის მღვდელმთავარი და შუამდგომელი. ხოლო მისი ადამიანობა კი ჩვენ ყველას საერთო ადამიანობაა. ლოგიკა იგივეა, რაც ზემოთ უკვე მოვნიშნე: “ფერისცვალება” საღვთო აქტის ადამიანურში სრული გამოვლინებაა, მაგრამ მარიამის მიძინება/აღდგომა ადამიანის მიერ ათვისებაა მისი (გამოვლინებულის). ღვთისმშობელი შუამდგომლობს იესოს შუამდგომლობით...
ამ საკითხის ჩემეული ხედვის უფრო მეტად სიცხადისათვის შევჩერდები ლიტურგიის ერთ-ერთ ცენტრალურ ლოცვაზე. მას შემდეგ, რაც ხდება სულიწმინდის მოწვევა პურ-ღვინოზე და ეს უკანასკნელი “შეიცვლება” იესოს ხორც-სისხლად, მლოცველი თემი ღმერთს უხმობს უკვე როგორც “მამას” აბობს რა “მამაო ჩვენოს”. ამ აქტის, ანუ ღმერთის მამად ხმობის წინმსწრები და განმმარტებელია სამღვდლო ლოცვა, რომლის შინაარსი ამგვარად შეიძლება გადმოიცეს: ღმერთო, შენში ჩავდებთ (Σοι παρακατιθεμεθα) რამ წინდს როგორც ჩვენს იმედს, და ამ იმედის წინდთან ერთად ჩვენც შენს წიაღში შემოვდივართ და ვიმყოფებით. ხოლო, იქიდან კი გაბედულად გიხმობთ, "მამა".
ეს “წინდი” იესოა მისი ხორცითა და სისხლით. იესოს სიხლ-ხორცად პურ-ღვინოს შეცვლით ჩვენ შევდივართ მამის უბეში, როგორც ისააკი და ებრაელთა მოდგმა იყო აბარაამის უბეში, და იქიდან ვხმობთ “მამა!” ჩვენ ყველანი ვართ იესოს მღვდლობის მონაწილე და იესოს შუამდგომლობაში ურთიერთმეოხნი. ჩვენ შორის კი მარიამია უპირველესი და წინმდგომი, “რადგან [ისაა ჩვენში ერთადერთი] წინამდგომელი [როგორც] შუამდგომლი”. მარიამის წიაღში იმყოფება იესო და მარიამი არის აბრამიის უბიდან გამოსული კაცობრიობის შვილი. მარიამი ჩვენს, ანუ კაცობრიობის წიაღშია და იესო მარიამისაში. ხოლო, იესოში ვართ ჩვენ სამერთება ღმერთის შიგნით, მის უბეში. რადგან მარიამით არის მოცული იესო (მარიამი კი სარტყლით და სამოსით, რომელიც იფარავს მსოფლიოს), ისაა ჩვენი მისადგომელი იესოსთან. იესო ჩვენშია მარიამის სხეულში და ჩვენ იესოთი ღმერთში და მარიამიც მისით...
აქ კი უკვე იქმნება ურთიერთგარდამავალი რკალები შუამდგომლობისა -- გნებავთ, იერარქიული, გნებავთ ემანაციური.
რას ვგულისხმობ.
ღვთისმშობელი მაინც ღვთისმშობელია. ის უნიკალურია, ის აღმატებულია. ის ძლიერ განსხვავებულია. მართალია, იგი “ჩვენია ჩვენთაგანი” (შდრ., წირვის აღპყრობის შეძახილს: “შენნი შენთაგანი შენდა შემწირველი...”), მაგრამ ის ერთადერთია, ვინც მუცლით ატარა იესო. ჩვენ იესოს შევეხეთ, ვიხილეთ (შდრ: “რომელიც ვისმინეთ და ჩვენი თვალით ვიხილეთ, რომელსაც ვჭვრეტდით და ჩვენი ხელით ვეხებოდით სიცოცხლის სიტყვას” (1იოანე1:1), მაგრამ იგი შობა მხოლოდ მარიამმა. ამრიგად, მარიამზე უფრო მეტად ჩვენნაირი იოანეა -- ის უფრო გვიახლოვდება. ცხადია, იგი დაიბადა ოდნავ განსხვავებულად, მაგრამ მის მსგავსად ბევრი დაბადებულა ასაკგადაცილებული დედისაგან. იცხოვრა ჩვენს მსგავსად და მიიცვალა მსგავსადვე -- ბრუტალური სიკვდილით, მაგრამ ჩვენნაირით (ჩვენი თავებითაც უთამაშიათ ფეხბურთი და დღეს სირაშიც მასხარაობენ მოჭრილი თავებით). მისი სხეული დანაწევრდა, შეურაცხყოფილ იქნა, დაიფლა. მისი თავი, ერთ-ერთი გადმოცემით, ადამიანის სკორეში, განავალში იქნა ჩაგდებული (შდრ, “აღადგინის ქუეყანისაგან გლახაკი და სკორეთაგან აღამაღლის დავრდომილი // საპყარს მტვერიდან წამოაყენებს, სანეხვედან აღამაღლებს უპოვარს” (1 მეფეთა 2:8)...
სკორეში ჩაგდებულობა არის ადამიანის მდგომარეობა, ისტორიაში მსვლელობა. ადამიანი ჭიასავითაა სკორეში: “მე მატლ ვარ და არა კაც, საყუედრელ კაცთა და შეურაცხ ერისა” (ფსლ 21: 7). წმინდა გრიგოლ ნოსელის მიხედვით, იესოც სატყუარა მატლი გახდა ანკესზე, რათა ქაოს-ოკეანეს, ანუ ჯოჯოხეთის ვეშაპი წამოეგო და დაეტყვევებინა...
იოანე თავია, პირველია, ანუ შემაერთებელი რგოლია კაცობრიობის ისტორიის გზისგასაყარზე. ის აერთიანებს თავისთავში ძველ კაცობრიობას იესომდე წინასწარმეტყველების სახით გამოხატულს და მოციქულებს, ახალი აღთქმის ხანის კაცობრიობას, ამბობს წმინდა იოანე ოქროპირი. ეს ის მოციქულებია, რომლებიც სივრცეს თავს უყრიან ერთ წერტილში, რადგან მარიამის მიძინებისას ისინი დედამიწის სხვადასხვა მხრიდან სასწაულებრივად მოკეცენ სივრცეს და ჩნდებიან მარიამის სარეცელთან. იოანე თავ უსყრის დროის ორ სხივს -- იესო-ცენტრიდან მიმართულს წარსულისაკენ და მომავლისაკენ. ხოლო, მოციქულები უკავშირდებიან რა იოანეს დროის ხაზზე, მოკეცენ სივრცეს და "გააიოანებენ" მასაც, რადგან, ზოგადად, იოანესაგან იწყება მოციქულებრიობა. იოანეს თავში თავს იყრის დრო და სივრცე. ამასთან, იოანეს თავი არის გონის საყუდელი. სამოთხეში ადამიანი შეცდა გონებრივად და მერე ჭამა ცოდნის ნაყოფი -- ცდუნდა გონება და ცოდნა შეიქნა ცოდვად. ცოდვა დაიწყო გონის არასწორი ორიენტაციით. გონითვე უნდა მოხდეს ხსნა, ანუ სწორი ორიენტაციის არჩევა, ამბობს წმინდა გრიგოლ ღვთისმეტყველი. ადამიანის თავი -- და, შესაბამისად, გონიც -- ამა სოფლის სკორეშია ჩავარდნილი. ეს ასეა, მაგრამ ღვთის განგებულებას მაინც ვერ სცდება ეს ვითარება. ღმერთმა უწყის რასაცა ვიქმთ და იქმს (შეხსენებისათვის, აქ პირველ პირში როდესაც ვლაპარაკობ, არ ვგულისხმობ ჩემს თავს. უბრალოდ, მორწმუნის პირით ვლაპარაკობ და არა ჩემით, თუმცა ჩემს აზრებს ვამბობ)...
მოდით, თვალი შევავლოთ “თავისკვეთის” ორ ჰიმნს, ცისკრის მსახურების კონდაკსა და იკოსს.
“წინამორბედის სადიდებულო თავისკვეთა ღვთის განგებულებად იყო (οἰκονομία, გეგმაგანწესებად), რადგან ჯოჯოხეთში მყოფთათვის მხსნელის მქადაგებლად მისულიყო [იოანე]. დაე, იტიროს ჰეროდიამ, უზნეო-ურჯულო დანაშაულებრივი (ἄνομον, უ-წესო) მკვლელობის მთხოველმა -- არც ღმერთის წესი (νόμον, კანონი), არც ცოცხალი საუკუნე (ζῶντα αἰῶνα) შეიყვარა, არამედ შეიყვარა ხელოვნურად შეკოწიწებული დროებითი და წარმავალი”.
ბერძნულ დედანში ღმერთის განგებულება ნიშნავს სახლ/ოჯახმომწესრიგებლობას (οἰκο-νομία: οἰκο-სახლი/ოჯახი; νομία-წესი/წესრიგი/გამგებლობა). ღმერთი კაცობრიობას უყურებს, როგორც საკუთარ ოჯახს. თავის შვილში, იესოში ის აფუძნებს სამყარო-ოჯახს. ღმერთი მამაა და კაცობრიობა მის წიაღში მყოფი ოჯახი. მამა ზრუნვას თავის სახლეულზე -- “განგებულება” ნიშნავს მზრუნველობას. ხოლო, კანონ/ნომოს/წესი არაფერია გარდა სახლის მოწესრიგებისა...
კაცობრიობა რომ ოჯახია ეს პავლეს ებრაელთადმი წერილის პირველ თავშია მკაფიოდ გადმოცემული. ღმერთი სამყაროს აშენებს სახლად, სადაც მისი ოჯახი ბინადრობს და ეს სახლი/ტაძარი არის იესოს სხეული, რომელიც ნიადაგ ინგრევა, მაგრამ ნიადაგვე აღდგომადია: “იესომ პასუხად თქვა: "დაანგრიეთ ეს ტაძარი და სამ დღეში აღვადგენ მას" [...] ის გულისხმობდა თავისი სხეულის ტაძარს (იოანე 2:19-21)”. სამყარო მთლიანად ტაძრადაა გამიზნული. იოანე სამყაროს ფსკერზე, ჯოჯოხეთში ჩადის, რათა ისიც ღვთის სახლად გარდაიქმნას და იქ მყოფნი ღმერთის ოჯახად განხორციელდეს ღვთის ძის ადამიანად განხორციელებაში. კაცობრიობის დროითი და სივრცითი შეკუმშულობა, თავმოყრილობა სკორე-ჯოჯოხეთშია, მაგრამ ღმერთის სახლთგამგებლობა ჯოჯოხეთს ტაძრადქცევას უმიზნებს -- იქ ჩავა მატლად და ჭიად იესო იოანეს შემდეგ, რათა საბოლოოდ მოინადიროს ბელზებული...
ჰეროდია ურჯულოებს. ის ცხოვრობს ანომიურად, ἄνομον-უწესოდ. ის იუდეველია, რჯულისქვეშ მყოფი რჩეული ერის შვილი და უ-რჯულოდ (ἄ-νομον) იქცევა და წარმართობს (სიტყვა ἄνομον კერპთაყვანისცემელ, ანუ პაგანსაც ნიშნავს). ოღონდ, ἄνομον/ანომია დანაშაულებრიობასაც ნიშნავს. ჰეროდიადა, ასული რჩეული ერის, ირჩევს დაარღვიოს ღმერთის წესთგანმგებლობა. იგი ამჯობინებს, იგი გონებით წონის, ირჩევს და სალომეას ურჩევს წარმავალს, შეთითხნილ-შეკოწიწებულს, ანუ ადამიანის ცდომილი წარმოსახვით ფანტაზირებულს. ჰეროდია ცხოვრობს არა ცოცხალ, სიცოცხლემჩქეფ საუკუნეში (ζῶντα αἰῶνα), არამედ ფანტაზირებულ „რეალობაში“. მისი თავი მიცემულია ხრწნას და სკორეს...
{იმას კი არ ვამბობ, რომ შეკოწიწებული ფანტაზიებად სამყარო არარეალურია. სრულებითაც არა! სწორედაც რომ რეალურია და ნამდვილი. წარმოსახვა და ფანტაზია ღმერთის “შესაქმის” უთუო ნაწილია. შექმნილი ბუნება თავის თავში გულისხმობს მოფიქრალ და წარმომსახველ გონს, რომელიც ამ ბუნებას აცოცხლებს, გარდაქმნის და გარდასახავს -- სახეს აძლევს. თუ არა ეს წარმოსახვითი თანა-შემოქმედება ვერ იარსებებდა ბუნება როგორც ცოცხალი (ζῶντα). უბრალოდ, აქ ვლაპარაკობ იმაზე, რაც შევქმენით და რა მდგომარეობაშია ის, რაც შევქმენით}...
ემილ დურკჰაიმს, მეოცე საუკუნის სოციოლოგს, შემოაქვს ანომიის ცნება. ანომია მდგომარეობაა სოციალური, როცა ინდივიდები განმხოლოებულები არიან თავიანთ ფანტაზირებულ ნაჭუჭებში მინიმალური დაკავშირებულობით ერთმანეთთან და ასევე მინიმალური ზნეობრიობით. ესაა მდგომარეობა, ძირითადად, ურბანული, როდესაც ყველა ისწრაფვის იცხოვროს კედლებშუა შემოსაზღვრულმა, ან ავტომანქანა-ყუთში განზღუდულმა ერთმანეთისაგან. ერთ სივრცეში გვერდი-გვერდ არიან, მაგრამ ეს სივრცე, ერთი კონკრეტული არე დანაკუწებულია. იოანე თავისკვეთის კალენდარული სიმბოლო ერთ წრე-წლად აერთიანებს გავრცობილ დროსა და სივრცეს -- კონცენტრირებს ერთ წრე-მყისში. საპირისპიროდ ხდება ანომიისას, რადგან ერთი წერტილი იფანტება მილიონობით იზოლირებულ უჯრედად. უჯრედები აღარ ქმნიან სხეულ-ტაძარს ოჯახად. ჰეროდია ანომიობს ღმერთის იკონომიას. სიცოცხლედ მფეთქავი ერთიანი მარადიულობა-საუკუნე/დრო (ζῶντα αἰῶνα) იქცევა დროებითობად, ორგანული უჯრედის ლპობა/ხრწნად, ანუ სკორედ.
მეორე ჰიმნი, იკოსი.
“ჰეროდეს დღეობა [ანუ, პირადი წლიური ციკლის საწყისი] ყველას გამოუჩნდა უმოსავობად (ἀνόσια, უღირსობად), რადგან სიამოვნების განცხრომისას მმარხველის თავი შემოტანილ იქნა როგორც ხორცის კერძი (ἔδεσμα, ხორცის დესერტი). ლხინს შეერთო მწუხარება, და მომხიარულეთ შეერიათ მწარე ქვითინი, რადგან გოგო ყველას წინაშე შემოვიდა და ნათლისმცემლის თავი ბუზანკალივით მოზუზუნემ გიჟურად (οἶστρον) შემოიყოლა ლანგრით, როგორც ნათქვამია [სახარებაში]. მაშინვე ტირილი დაეცა ყველა მოსაუზმეს მეფესთან ერთად. არ ესიამოვნათ მათ და არც თავად ჰეროდეს, ნათქვამია [სახარებაში]. ოღონდ, შეწუხდნენ არანამდვილად, არამედ ხელოვნურად და მოჩვენებითად, დროებითად და წარმავლად”.
ფანტაზირებულ, ანომიურ რეალობაში მოქცეულნი მიცემულნი არიან სიმოვნებებს. სიამოვნებას სწყურია სიამოვნება, დესერტი, დელიკატესი. დაუნაყრებელია სიამოვნება და წამში უგემურდება განცხრომილი. დევნა და ბუზანკალივით მოზუზუნე გიჟური რბოლა სიამოვნებებისათვის, მეტი და მძაფრი განცდებისათვის, კაიფისათვის -- კონსუმერიზმი. სად მიდის ეს ყოველივე? დესერტია იოანეს თავი -- თავი ადამიანისა. კონსუმერიზმი კანიბალიზმია?! ერთმანეთის ხრწნადი სხეული ხომ არ გვიხდება „ზაკუსკად“?! ერთმანეთის მეოხად განწესებული ოჯახის წევრები ვიკვებებით ერთმანეთის სხეულით, როგორც სკორეთი?! თავაწყვეტილი კონსუმერიზმი ბადებს სხვის შიმშილს და ომებს -- ვიღაც კვდება დღე სირიაში, უკრაინაში. განცხრომა იქცევა სხვის გოდებად და სიკვდილად, რეალობა კი სასაკლაოდ, ხრწნად, სკორედ. მაგრამ, განა მხოლოდ სხვის წუხილად და გოდებად -- ჰეროდიასაც, ჰეროდესაც და მათ სტუმრებსაც “ეცემათ ტირილი”...
{ოღონდ, არსებობს კი რამ სხვა მამოძრავებელი გარდა მეტი და მეტი „ზაკუსკის“ წადილისა? ვითარდებიან კი უმოტივაციოდ ადამიანები და ეძიებენ კი თუ მართლაც ნეხვში ჭიად იქცევიან გაზულუქებულინი და უქნარანი მცირეოდენში გამაძღარნი? ნეოლიბერალიზმი სრულად ტყუის, როცა ამტკიცებს, რომ "ადამიანი ადამიანის მგელია, და ეს ანდაზა ძველია" და ვერ იქნება მამოძრავებელი სხვა, თუ არა მუდმივი დაუკმაყოფილებლობა როგორც სტიმული?! ნაირ-ნაირი გრძნობებისა და განცდების ქარბორბალაში მოქცევის გარეშე შობს კი ადამიანი ადამიანურს საერთოდ?! იქნებ სიკვდილის შიში და მარადი ჯოჯოხეთით ძრწოლაა ამგვარი სტიმული და იქნებ მხოლოდ ამგვარი შიშია საკმარისი და “შიში შეიქმს [სიცოცხლის] სიყვარულს”?!..}
მაგალითად, მიშელ ფუკო განსხვავებული, მძაფრი განცდების ძიებაში შიდსით დაავადდა და გარდაიცვალა. ამასთან, იგი თვლიდა, რომ ადამიანი, როგორც თანამედროვე სუბიექტი, არის ახალი გამოგონება. ის გამოგონილია ახალ დროში და მოითვლის სულ რაღაც სამასიოდე წელს. ხოლო, სუბიექტი გულისხმობს გრძნობითი და აზროვნებითი გამოცდილების ერთიანობას, “მე”-ს იდენტურობის განცდას, თვითაღქმის, თვითრეფლექსისა და თვითკონტროლის უნარს, ნების თავისუფლებას და ასე შემდეგ. მაგრამ, საქმეც ის გახლავთ, რომ ეს სუბიექტი მოქცეულია ძალაუფლების თამაშში და, ფაქტობრივად, ძნელია იმის თქმა, არის თუ არა ის საერთოდ თავისუფალი. ნებისმიერი სუბიექტი, როგორც გონი და ნება არის სოციალური და ბუნებრივი რამ ძალების კონკრეტული გაკვანძულობა. ადამიანი მარიონეტივითაა, ოღონდ ამის თვითრეფლექსია არ აქვს. მიშელ ფუკოსავე აზრით, ადამიანი არც ყველაზე ძველი, არც მდგრადი საკითხია ადამიანისვე შემეცნებისათვის. ადამიანი მხოლოდ მცირე ბორცვია ჩვენი აზროვნების ველზე და გაქრება მაშინვე, როდესაც აზროვნება მიიღებს სხვა ფორმას. ადამიანი ზღვისპირას ქვიშაზე დახატული სახეა მხოლოდ...
განმანათლებლობისა და მოდერნის მითია სუბიექტი. ის კვდომადია. მას ჩაანაცვლებს სხვა ფორმირება, რადგან იგი (სუბიექტი) უმიზნო ხდომადობაა, უორგანო სხეულია, როგორც იტყოდა ჟიზ დელიოზი, ანუ ტიკია ცარიელი და რაც ხდება ზედაპირზე, ხდება უშინაარსოდ?!..
მაგრამ მაინც, ადამიანი მოქმედებს მხოლოდ მაშინ, როცა არაა კმაყოფილი მოცემულობით და იბრძვის მოიპოვოს თავისუფლება ამ მოცემულობისაგან, ცდილობს გარდაქმნას რა იგი ვარგის არედ, საცხოვრისად. ადამიანს ადამიანურობისათვის სჭირდება გამოწვევა და ბრძოლა. ამერიკელი ფრენცის ფუკუიამა თავის “ისტორიის დასასრულში” წერდა, რომ ცივი ომის დასასრულმა ალბათ კონცეპტუალურად დაასრულა ისტორია, რადგან ისტორია, როგორც ადამიანის ადამიანად ჩამოყალიბება, არის წინააღმდეგობების გადალახვის ძალისხმევა და ჭიდილი. ადამიანი ან არსებობს და იბრძვის, ან არ არსებობს. საყოველთაო კეთილდღეობა, ფუფუნება, განცხრომა კლავს თავად ადამიანს, როგორც იდეას. ადამიანი იარსებებს, მაგრამ იქნება არა ის, რაც არის, არამედ რაღაც სხვა. ჯიორჯიო აგამბენი ერთგან ორ უკიდურეს ხატს ხატავს პოსტ-ადამიანისას. ერთია ტრადიციონალიზმის ფუყე სიმბოლოებით ზომბად ქცეული „ადამიანი“. მეორეა მუდმივი ცვლილებისა და ფსევდო-ტრანსფორმაციის შეუქცევადი პროცესი, როგორც რობოტ-„ადამიანი“. არაფერი მდგრადი, მხოლოდ უმიმართულებო ცვლილება. არავითარი დროითი სხივი არც ერთი მიმართულებით. არავითარი ცენტრი. საყოველთაო თანასწორობა, უზრუნველობა და ბედნიერება ადამიანს გახდის პოსტ-ადამიანად, რომელიც არ ვიცით რაა -- არც ის ვიცით „რა“ თუ „ვინ“ იქნება. ისტორია რომ არ დასრულდეს, იგი ან უკან უნდა შებრუნდეს, ვთქვათ ისეთი ძალებით, როგორც რადიკალური ფანატიკური ისლამი და იდიოლოგიზირებული მართმადიდებელობა, ანუ რუსეთი, ან დეგენირდეს და რეგრესირდეს, ვთქვათ, ბიზანტიად?!...
ადამიანი ბრძოლის ნაყოფია. ისტორია უნდა გადიოდეს სკორეს წიაღ. სხვანაირი მოცემულობა არ გვაქვს -- ჯერჯერობით მაინც. ამ გარდაუვალი რეალობის სიმბოლოა საეკლესიო კალენდარი: ბრძოლა, დამარცხება და გამარჯვება ერთად, ძიება და ძალისხმევა, დაძაბულობა და გონიერება, დაცემა და აღდგომა. ეს წყვილები წყვილ-წყვილად, ანუ ერთი წყვილის ორივე შემადგენელი უნდა ხდომობდეს და ხდომილობს ერთდროულად -- ესაა კალენდრით იგავსახეობრივად აღწერილი...
ჰეროდეს სტუმრები შეშფოთდნენ, შეწუხდნენ მორთმეული კერძი- დელიკატესით, იოანეს თავით. მაგრამ წუთიერი და მოჩვენებითია მათი შეშფოთება. მოჩვენებითია, რადგან მოჩვენებითი ანომიური რეალობაა უკვე რეალობაა. მოჩვენებას მხოლოდ მოჩვენება სდევს -- მოჩვენებითობა, როგორც ჩრდილი…
მფეთქავი სიცოცხლის დრო იმავდროულად ჯოჯოხეთური სკორეა. სიამოვნებაში განცხრომას თან სდევს ქვითინი და ტირილი. სიამოვნების დაუოკებელი წყურვილის დამაწყრულებელი წყალია უმალ მარილიანი ცრემლი...
შეჩერება შეუძლებელია. რადგან არაა დროისა და სივრცის შეკუმშული წერტილი, საყრდენი რაზეც შეიძლება ახალი ბიძგის დაბჯენა. ბუზანკალივით ბზუის და გიჟობს, ცეტობს სალომეა. ჩერჩეტია და უგუნური. იოანეს თავს მოაცეკვებს საკუთარი თავი კი დაჰკარგვია -- გონი წარხდომია. მაგრამ გონი ჩადის ამ სკორეში და თესავს სიტყვას, რომელიც აღმოცენდება აღდგომად, ფერისცვალებად, ღვთისმშობლის მიცვალებად, სამყაროს გარდაცვალებად, პურ-ღვინოს შეცვლად იესოს სისხლ–ხორცად და ღმერთის წიაღში მფეთქავი სიცოცხლის დროდ გაღვიძებად, ანუ ღმერთის შვილობად...
საეკლესიო კალენდარი მთავრდება ამ სულისკვეთებით. ყველაფერი დასრულებულია. შვილობილობის წინდი მამის წიაღშია. კაცობრიობა თავმოყრილია შეკუმშულ სივრცე-დროის იმ მყისად ღმერთის უბეში. მაგრამ ეს წერტილი მაინც მიწყივ განშლადია ურთიერთდაუკავშირებელ ანომიურ უჯრედებად და სოციალური ორგანიზმის რღვევად და ხრწნად, ანუ სკორედ. იოანეს თავში თავს იყრის ადამიანური გონიერება -- განშლადი და დანაწევრებადია, მაგრამ თავმოყრილია. ესაა საეკლესიო წლის დასასრული -- იმედი და უიმედობა, როგორც მონაცემი და ამოცანა.
საეკლესიო კალენდარი აღწერს, არკი შეაფასებს რეალობას. ის მხოლოდ აღწერს ვითარებას ჯოჯოხეთისა და სამოთხის დაპირისპირებული ერთიანობის ხატით. თუმცა თავად კალენდარიც შეიძლება გახდეს ფეტიში და „მაგიური გასაღები“, ანუ იქცეს მოჩვენების ჩრდილად...
წარმოდგენა არ მაქვს, ნამდვილად აქვს თუ არა რაიმე კავშირი ამ ყოველივეს საეკლესიო კალენდართან...
