დედის დღის შეპირისპირებულობა 8 მართან
ფაქტობრივი წანამძღვარი: „ქალთა მოძრაობამ“ 8 მარტს გამართა მსვლელობა სახელწოდებით „მეტი ქალი პარლამენტში“. მათი მოთხოვნა შემდეგია - კვოტირება პარლამენტში, იმიტომ რომ 25 წელია ქვეყანამ აღიდგინა დამოუკიდებლობა, მაგრამ ქალთა პოლიტიკური მონაწილეობის კუთხით პროგრესისთვის არ მიგვიღწევიაო. ჩვენი უფლებები უწინდებურად ირღვევა, 2014 წლის ქალთა მკვლელობებმა გვიჩვენა, რომ საქართველოში ჩვენი სიცოცხლის უფლებაც კი არ არის დაცულიო.
ამ წერილში შევეხები 3 მარტს, დედის დღეს, როგორც საპირისპიროს 8 მარტისა. ვისაუბრებ 8 მარტის მნიშვნელობაზე, კვოტირების ავ-კარგიანობაზე და იმაზე თუ რატომ არის შეუძლებელი გენდერული თანასწორობა ლიბერალურ პარადიგმაში.
პირველად მინდა შევეხო გია ნოდიას სტატიას და შემდეგ გადავიდეთ საკითხის მთავარ შინაარსზე. გია ნოდიამ დაწერა სტატია „ქალობა თუ დედობა“, რომელიც ინტელექტუალური გაბანკროტების შესაშური მაგალითია. მშრომელი ქალების საერთაშორისო დღე ახსნა, როგორც ვაგინის დღე და კლასობრივი ჩაგვრა ბიოლოგიურ ჩაგვრაში გადაიყვანა, არადა საუბარია არა ყველა ქალზე არამედ ქალებზე რომლებიც იჩაგრებიან. „ლეკვი ლომისა სწორია ძუ იყოს თუნდა ხვადია“ - ეს შემთხვევა გამოდგება მაგალითად, რომ ქალი და კაცი კი არ არის თანასწორი არამედ მაღალი იერარქების ქალი და კაცია თანასწორი და არა ძაღლის ლეკვი და ა.შ. ანუ ეს დღე არა ყველა ქალის დღე, არამედ დაჩაგრულ ქალთა დღეა, მისი გაიგივება ყველა ქალის დღესთან არსებითად იგივე პრინციპია როგორც ნაციზმის მიერ ეროვნებით ერთი ხალხის გათანაბრება, მიუხედავად მათი დადებითი და უარყოფითი თვისებებისა, როდესაც კლასობრივი პრობლემები ნაციონალისტურ პრობლემებამდე დაიყვანება და მაგალითად ყველა ქართველი დასაცავი და ღირსეული ხდება, მიუხედავად იმისა არის ის მჩაგვრელი თუ არა, მაგალითად მეც და ლევან ვასაძეც ერთ სიბრტყეზე მოვიაზრებით.
ახლა გადავიდეთ 3 მარტის ფენომენზე. დედის დღე საქართველოს პირველი პრეზიდენტის ზვიად გამსახურდიას ინიციატივა იყო.
გამსახურდიას მოსვლით იწყება მცდელობა, ჩამოყალიბდეს ახალი ნარატივი, რომლის შემოქმედიც იქნება არა კლასი საბჭოთა წარსულიდან, არამედ ქართველი ერი, რომელიც დაბადებიდანვე ჩაბმულია „ისტორიულ მისიაში“, საერთო ღვთაებრივ საქმეში.
ზუსტად ამ პრინციპს მიყვება ქალთა დღის შემოღებაც, რომელსაც სურს ქალის სოციალური, პოლიტიკური და ეკონომიკური განზომილებები დაიყვანოს მხოლოდ ქალის რეპროდუქციულ ფუნქციებამდე და დააფუძნოს ახალი ქართული ბიოპოლიტიკა. "მოსახლეობის ბიოპოლიტიკა", რომელიც მიმართულია როგორც მოსახლეობის ზრდის, და მისი ჯანმრთელობის, ისე სიცოცხლის ხანგრძლივობის და ა.შ. კონტროლზე. სიცოცხლე, როგორც პოლიტიკური ობიექტი.
ამ ახალ ქართულ ნარატივში, ქალი მოიაზრება არა როგორც აქტიური სოციალური ერთეული, პოლიტიკის მკეთებელი და საგნების გარდამქმნელი, არამედ როგორც დედა, მისი ყველა ღირსება დაყვანილია დედობამდე. დედობა ხდება აუცილებელიც და საკმარისიც რათა შედგე ქალად, ხოლო 8 მარტი მისი საპირისპირო.
კვოტირების საკითხზე
ახლა გადავიდეთ უშუალოდ კამპანიაზე რომელიც ითხოვს მეტ ქალს პარლამენტში.
ჯერ განვიხილოთ საქართველოში ქალთა გახშირებული მკვლელობების საკითხი.
ჩვენ ვხედავთ, რომ „კერძო“, ანუ ოჯახის სფერო, ხოლო „საჯარო“ - ოჯახგარეთა, დანაწილებულია შემდეგნაირად: ქალი უვლის შინამეურნეობას, რომლის შრომაც არაღიარებულ შრომად ითვლება, ხოლო მამაკაცს ასათვისებლად „საჯარო“ სივრცე რჩება; სივრცე, რომელიც ძალადობის და დიდი შრომის კატეგორიებს მოიცავს - მას უწევს ოჯახის შენახვა, დაცვა და ა.შ. ეს შეესაბამება ინდუსტრიული კაპიტალიზმის დროინდელი ოჯახის მოწყობას, რაც მარქსმა აღწერა, მაგრამ როდესაც პოსტინდუსტრიული წარმოების რევოლუცია მოხდა, ავტომატიზაციამ ჩაანაცვლა მუშა და სერვისის სფერო გახდა დომინანტური, „საჯარო“ სივრცეში სამუშაოდ ქალიც გავიდა. საქართველო ვინაიდან პერიფერიაა და ყველაფერი ატროფირებული ფორმით მოდის, ჩვენ მივიღეთ, რომ ქალიც გადის სამუშაოდ, მაგრამ „საჯარო“ სივრცე მაინც კაცის საკუთრებაა. კაპიტალის დაკვეთამ ვერ შეცვალა კულტურული მოცემულობა.
აქედან შეგვიძლია დასკვნის გამოტანა: პრობლემის არსი არის ორნაირი - ეკონომიკური და კულტურული. ეკონომიკური იმ მხრივ, რომ თუ კაცისთვის ოჯახის რჩენა, მისი დაცვა და მსგავსი აქტივობები არის მთავარი და ის მას „კაცობას“ უნარჩუნებს. მისი ვერშესრულებით ის ფრუსტრირებულია და შეიძლება ძალადობის ერთ-ერთ მიზეზად ესეც განვიხილოთ და დავაბრალოთ დასაქმების პოლიტიკას.
დასაქმების პოლიტიკა - ჩვენ გვაქვს უმუშევრობის დიდი მაჩვენებელი (საქსტატის მონაცემებს არ უნდა ვენდოთ, რადგან დათვლის მეთოდოლოგია არ ასახავს რეალური უმუშევრობის დონეს) მეორე მახასიათებელი კულტურულია, რომელიც ფემინისტურ კამპანიებში კაცების ჩართულობას ეხება. „საჯაროსა“ და „კერძოს“ დაყოფის გადასალახად. მინდა მოგიწოდოთ, რომ ფემინისტურ მოძრაობებში კაცების ჩართულობა მნიშვნელოვანი კი არაა, ისეთივე აუცილებელია, როგორც ქალების ჩართულობა პოლიტიკის კეთებაში!
1896 წლის ტექსტში „მხოლოდ პროლეტარ ქალთან თანამშრომლობით გაიმარჯვებს სოციალიზმი“ კლარა ცეტკინი წერს რომ „პროლეტარი ქალი იბრძვის ხელიხელჩაკიდებული პროლეტარ კაცთან ერთად საერთო მტრის წინააღმდეგ“ ეს ნათლად გვანახებს რომ მსგავსი პრობლემების შესწავლა არა გენდერული არამედ კლასობრივი პარადიგმიდან ხდება. (რადგანაც დღევანდელი წარმოების საშუალებები შეიცვალა ასევე შეიცვალა მარქსისტული უნივერსალური აგენტის ცნება. პროლეტარი და პროლეტარიატი რომ გადავთარგმნოთ დღევანდელ დროში მას შეგვიძლია ვუწოდოთ პრეკარიატი, ანუ ადამიანები რომლებიც იტანჯებიან, ადამიანები რომლებმაც არ იციან ხვალ რა ბედი ელით და ა.შ.) ფემინიზმისთვის მთავარი უნდა იყოს თანამშრომლობა სხვა დაჩაგრულ ჯგუფებთან.
ამ მსჯელობიდან გამომდინარე რა შუაშია კვოტირება, როდესაც იგივე კაცის აქტივობაც აუცილებელია მსგავსი პრობლემების გადასალახად. მსგავს პრობლემებს ჭირდება აქტივიზმი რომელსაც ექნება პედადოგიური ხასიათი და არა პოპულისტური, რომელიც პრობლემას ჩაკეტავს პარლამენტში.
ეკონომიკური პოლიტიკის და კულტურული მახასიათებლის ხვედრითი წილი ასე შეგვიძლია გადავანაწილოთ ქალთა ჩაგვრის პრობლემებში - ეკონომიკური პოლიტიკა აუცილებელია, მაგრამ არა საკმარისი, ის სივრცე რაც ცარიელი რჩება ეკონომიკური პოლიტიკისაგან უკვე კულტურულმა კულტურული მახასიათებლებით უნდა შეივსოს.
ახლა შევეხოთ საკუთრივ კვოტირებას:
მხოლოდ ქალთა და კაცთა თანაბარი წარმოდგენა პოლიტიკურ ასპარეზზე, იგივე კვოტირების მეთოდი, არათანმიმდევრული პოზიციაა და მოწყვეტილია რეალურ ფემინიზმს. მიუხედავად იმისა, ვის ეკუთვნის ის ადგილი, იგი მაინც მოითხოვს ნახევარი ქალს შეუნახონ, რომლის "დამსახურებაც" მხოლოდ ბიოლოგიური მოცემულობაა დ არაფერი სხვა, რაც გია ნოდიას სტატიის მთავარი აზრის პრაქტიკაში განხორციელებაა – ჩაგრული და მჩაგვრელი ქალების გათანასწორება.
უფრო მნიშვნელოვანია თუ როგორი ქალი შევა იქ, იმიტომ რომ ყველა ქალის გათანაბრებით ჩვენ ვსპობთ დაპირისპირებას რეალურად მჩაგვრელ ქალსა და ჩაგრულ ქალს შორის, მაგალითად დამსაქმებელ ქალსა და ექსპლუატირებულ ქალს შორის. ამას პირდაპირ პასუხობს ალექსანდრა კოლონტაის 1920 წელს გამოქვეყნებული სტატია „ქალთა საერთაშორისო დღე“ სადაც წერს „1919 წელს, ინგლისში პირველად აირჩიეს ქალი პარლამენტის წევრად, მაგრამ ვინ იყოს ის? - ის იყო „ლედი“. რაც ნიშნავს მიწათმფლობელს, არისტოკრატს.“ - ანუ თუ ფემინიზმი არ არის კლასობრივი პოლიტიკის ნაწილი, რა მნიშვნელობა აქვს მაგალითად დღევანდელ კაზრეთის საწარმოში ადმინისტრაციაში ქალი იქნება თუ კაცი.
კლასობრივი პოლიტიკა კი ნიშნავს ჩაგრულებისთვის ბრძოლას ყველა მიმართულებით. კლასობრივმა პოლიტიკამ კი იდენტობები უნდა გადალახოს და რას ნიშნავს ეს: თუ მე ვარ ქალი და მადარდებს მხოლოდ ქალების უფლებები, კვლავ მჩაგვრელ სისტემაში გავათავისუფლებ ქალებს, რომლებიც შემდეგ სხვას დაჩაგრავენ. თუ ჩვენ მივიღებთ ჩიორა თაქთაქიშვილისნაირ ან ეკა ბესელიასნაირ ემანსიპირებულ ქალს, ეს სრულად ეწინააღმდეგება, კლასის რაიმე სახის გათავისუფლებას. ეს იგივე პატრიარქალურ რიტორიკაში გვაბრუნებს, სადაც „თამარ მეფე მეფე იყო, ე.ი. ქალების უფლებები დაცული იყო“, ანდაც „ლეკვი ლომისა სწორია ძუ იყოს თუნდა ხვადია“, ხომ თითქოს თანასწორობის მანიშნებელია.
ზოგი პოლიტიკის კეთებისგან გაუცხოებულია, როგორც ლგბტ თემის წარმომადგენელი, ზოგი როგორც რასიზმის მსხვერპლი ზოგი როგორც მუშა, ზოგი როგორც ქალი, ყველა ჩაგვრა სხვადასხვანაირია, მაგრამ ამ ჩაგვრებს ერთი ფუნდამენტური გამაერთიანებელი აქვს - თანასწორობის ნაკლებობა. ამიტომაც ჩვენ გვჭირდება სტრუქტურული კოოპერაცია! ჩვწნ გვჭირდება ისეთი ფემინიზმი, რომელიც ყველა ჩაგვრის ფორმას გულთან მიიტანს და არ ისაუბრებს მხოლოდ ტრენინგებზე დასწავლული დისკრიმინაციის ფორმებზე!
რატომ არის შეუძლებელი გენდერული თანასწორობა ლიბერალურ პარადიგმაში
ამონარიდი „ქალთა მოძრაობის“ განცხადებიდან.
„25 წელია ქვეყანამ აღიდგინა დამოუკიდებლობა, მაგრამ ქალთა პოლიტიკური მონაწილეობის კუთხით პროგრესისთვის არ მიგვიღწევიაო. ჩვენი უფლებები უწინდებურად ირღვევა.“
საქართველო მიეკუთვნება იმ ქვეყანათა რიცხვს, რომელსაც ერ-სახელმწიფოდ ჩამოყალიბების დამოუკიდებელი ისტორია არ გააჩნია. ერი-სახელმწიფოს კონცფციას შევეხებით იმდენად, რამდენადაც ის უკავშირდება მოდერნიზაციის შედეგად საზოგადოების ტრანსფორმაციას.
სოციალურ მეცნიერებებში დამკვიდრებულია ორი ტიპის საზოგადოებრივი წესრიგის გაგება ეს არის Gemeinschaft (თემი) და Gesellschaft (საზოგადოება). პირველი ტიპის საზოგადოება, ეს არის პრემოდერნულობის, პრე ინდუსტრიული ტიპის საზოგადოება, რომელიც ხასიათდებოდა არაფორმალური ტრადიციული ინსტიტუტებით, როგორებიცაა თემი, რწმენა, ნათესაობა, წეს-ჩვეულებები, ენა, ეროვნება და ა.შ. ამგვარი ტიპის საზოგადოებაში ადამიანთა შორის ურთიერთობა მკაცრად რეგლამენტირებულია, ხოლო სოციალური ინტეგრაცია და სოლიდარობა მექანიკური, შენ ინტეგრირდები შენს თემთან, სოფელთან თუ საარსებო სივრცესთან იმდენად რამდენადაც, გაქვს მათთან კულტურული, ენობრივი, ტრადიციული მსგავსება.
მეორეს მხრივ არსებობს Gesellschaft, უფრო მოდერნული ტიპის საზოგადოება, რომელიც ერი სახელმწიფოს ჩამოყალიბების პარალელურად ჩამოყალიბდა. ამგვარი საზოგადოება ხასიათდება რაციონალიზმით, სადაც ურთიერთობებში გადამწყევტ როლს ასრულებს პირადი ინტერესები. სოციალური ინტეგრაცია უფრო ორგანულ ხასიათს იძენს, სადაც ინტერეს ჯგუფებთან, გაერთიანებებთან თუ სხვა ინდივიდებთან შედიხარ ინტერაქციაში, იმდედან რამდენადაც არსებობს ინტერესთა და მიზანთა თანხვედრა. ამ საზოგადოებაში ურთიერთობების ფორმები უფრო ინსტიტუციონალიზირებულია და ფორმალიზირებული, (მაგალითად კონტრაქტით). მოდერნულ, საზოგადოებაში, არაფორმალური ინსტიტუტების –რწმენის, ტრადიციის წესჩვეულებების, ნათესაური კავშირების გავლენა მცირდება.
მოდერნიზაციის პერიოდი საქართველომ განვლო საბჭოთა კავშირის არსებობის პირობებში, თუმცა ამგვარი მოდერნიზაცია უკავშირდება უფრო საწარმოო საშუალებების მოდერნიზაიცას, შრომის დანაწილებას, ინდუსტრიის განვითარებას და ა.შ. როგორც საქართველოში, ისე პოსტსაბჭოტა სივრცეში მოდერნიზაცია - თავისუფალი ბაზარი და კერძო საკუთრება, ფაქტიურად შერწყმულია დემოკრატიზაციის პროცესის გაგებასთან. მნიშვნელოვანია, რომ ორივე მათგანი როგორც ეკონომიკური მოდერნიზაცია, ისე დემოკრატიზაცია, მიმდინარეობდა არა ქვემოდან ზემოთ – დიალექტიკურად, არამედ პირიქით, გლობალიზაციისა და ე.წ. ვესტრენიზაციის ფონზე (პრიმიტიული გაგება - ლიბერალური დემოკრატია ერთადერთი სწორი არჩევანია, მაშასადამე ყველა ყოფილი სოციალისტური რესპუბლიკა მიდის დასავლეთისკენ)
გენდერული თუ ეთნიკური, თუ რელიგიური სახის დაპირისპირება შეუძლებელია გაქრეს (ნუმეტ–ნაკლებად) იმ სოციო–ეკონომიკურ პარადიგმაში, რომელშიც საქართველო დღეს ცხოვრობს და ცხოვრობდა საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდგომ.
ჩვენ განსხვავებულთა თანასაწორი თანაარსებობა გვინდა არა როგორც თვითმიზანი, არამედ როგორც შედეგი, როგორც შედეგი თანამომაწილეობისა, სადაც ყველას ხმა თანაბრად ისმის და ყველას, ქალსა თუკაცს, ეთნიკურ თუ რელიგიურ თუ სექსუალურ უმცირესობას აქვს თანაბარი შესაძლებლობა სოციალური ინტეგრაციის და საკუთარი თავის რეალიზაციის. ანუ სოლიდარობა ეწინააღმდეგება ტოლერანტობას და პირიქით.
ეხლა უნდა ვისაუბროთ ეკონომიკურ, საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ ცხოვრებაში აქტიური ჩამბულობის როლზე, როგორც კოლექტიური სოლიდარობის გამამყარებელ ფაქტორზე.
დღეს არსებული სოციალური და ეკონომიკური სისტემა, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობთ განსაზღვრულია, ნეო–ლიბერალური ეკონომიკური პარადიგმით, სადაც ეკონომიკას ქმნის, განაგებს და წარმართავს თავისუფალი ბაზარი, ამასთან თავისუფალი ბაზარი, იმდენადა თავისუფალი რამდენადაც, მასში არსებობს, გარკვეული თამაშის წესები, გასაზღვრული სამართლებრივირ ეგულაციებით, რაც მოიცავს ძირითადად ბიუროკრატიას (ბიზნესის რეგისტრაციას, საგადასახადო სისტემა) ხოლო დანარჩენ ყველაფერს, ვინ იქნება მოგებული, ვინ იქნება წაგებული განსაზღვრავს თავისუფალი კონკურენცია. ამასთანავე უნდა აღინიშნოს რომ ეკონომიზმი და ლიბერალურ-დემოკრატიაში აღმოცენებული ფემინიზმი ქალს და კაცს აღიქვამს თანასწორად კაპიტალის წინაშე, თანასწორნი უნდა იყვნენ კონკურენციაში. ჩვენი მიზანია გავიგოთ რა არის კონკურენციამდე, თუ არ შეიცვალა უთანასწორო გარემო რაც მანამდეა კონკურენციის დროს აუცილებლად ძლიერი ძალა დაჯაბნის (მითუმეტეს როდესაც მას ზურგს უმაგრებს მრავალი კულტურული მოცემულობა) იმ სახით რასახითაც საქართველოში განვითარდა თავისუფალი ბაზრის ინსტიტუტი, სახელმწიფოთა სოციო–პოლიტიკურ ისტორიაში იშვიათად თუ შეხვდებით. ჩვენ მივიღეთ, ისეთი ეკონომიკური უთანასწორობა, სადაც ადამიანთა ერთი ჯგუფის საჭიროებები ემთხვევა მეცხრამეტე საუკუნის პრე ინდუსტრიული საზოგადოებების საჭიროებებს (მოთხოვნა პირველად მატერიალურ საჭიროებებზე), ხოლო მეორე ჯგუფის დღის წესრიგი, საერთოდ არის აცდენილი რეალური უმრავლესობის დღის წესრიგს... ეკონომიკური უთანასწორობა ავტომატურად ქმნის სოციალურ უთანასწორობას, რაც გამოიხატება საზოგადოების დეზინტეგრაციაში.
და ბოლოს რატომ არ მომწონს ორგანიზაცია „ქალთა მოძრაობა“ :
ყველა პრობლემას წარმოაჩენენ როგორც კულტურულ საკითხს. არასოდეს აყენებენ საჯარო სივრცეში ეკონომიკური მახასიათებლების და კლასობრივი პოლიტიკის საკითხებს, რომელზეც ამდენი ვისაუბრე წერილში. მემარცხენეობა მორგებული აქვთ იმიტომ რომ იციან რო მემარჯვენე ფემინიზმი რაღაც სუროგატი ფემინიზმია.
აგრეთვე 2-3 თვის წინ ფემიციდის გარშემო გაკეთებული კამპანია, რომელსაც აკლდა სიღრმისეული ანალიზი და კვლავ მხოლოდ კულტურულ მახასიათებლებს ახსენებდნენ. პრობლემის მოგვარებას გენდერულად სენსიტიურ უბნის ინსპექტორში და მსგავს ზედაპირულ აქტივობებში ხედავდნენ.
ასევე კანონპროექტი სადაც სუროგაციის გზით გაჩენილი ბავშვების შვილად აყვანა აღარ უნდა შეეძლოთ ქორწინებაში არ მყოფ ქალებს, ამ კანონპროექტის ერთ-ერთი ინიციატორი იყო „ქალთა მოძრაობიდან“. ამ ფაქტს რომ თავი დავანებოთ მე არ მომისმენია მათგან ოჯახის, როგორც ინსტიტუტის კრიტიკა, რომ ერთ-ერთ გამომწვევ მიზეზად შეგვიძლია ოჯახის ფორმაც დავინახოთ. ჩვენ ურთიერთობის სხვა ფორმას არ ვაღიარებთ, ეს გამყარებულია კულტურით. ოჯახი ერთადერთია და ის ასევე ლეგალისტურ კატეგორიაშიც ძლიერდება, რადგან კანონში გაიწერა, რომ ოჯახი ესაა ქალის და კაცის ერთობა. ჩვენ ვხედავთ, რომ დაახლოებით ადამიანების 80% თვლის - ოჯახური ძალადობა ეს თვითონ ოჯახის საქმეა და მასში ჩარევის უფლება არავის აქვს.
მთავარი ტრაგედია კი ამ საკითხის მდგომარეობდა შემდეგში: ყველა საუბრობდა კანონპროექტზე, სადაც სუროგაციის გზით გაჩენილ ბავშვებს ვეღარ აიყვანენ ქორწინებაში არმყოფი ქალები. მთავარი კრიტიკის ხაზი მოდიოდა ერთსქესიანი ქორწინების დროს როგორი არატოლერანტულია კანონი, კრიტიკა იშვიათად ეხებოდა ოჯახის კულტურულ გაგებას უმეტესად კრიტიკა არც ისმოდა და ა.შ. მაგრამ არავინ აკრიტიკებს თვითონ სუროგაციის გზას, როგორც ქალის ექსპლუატაციის უმაღლეს ფორმას, რომელიც ახლოს ვერ მივა პროსტიტუციასთან.
და ბოლოს ქალთა მოძრაობა მემარცხენე, სოციალური პოლიტიკის გარეშე იგივეა რასაც ბადიუ უწოდებს საგნებს დაცლილს სუბსტანციებისგან - ომს სიკვდილის გარეშე... და რეალობის ვნების დაკარგვას, რასაც ჟიჟეკმა შემდეგ უწოდა რეალობისადმი გაუცხოება და უფრო პოპულარული მაგალითებით გაამყარა - უკოფეინო ყავა, უალკოჰოლო ლუდი და ა.შ. ანუ თუ მაინც უალკოჰოლო ლუდის დალევას გადაწყვეტთ მიზანი თრობის გამოწვევა არ უნდა იყოს.
